در قرآن آیه برای تحویل سال نازل نشده است؛ ولی با درنگ در روایات به دست می‌آید که «نوروز» سمبل تحول و تغییر است. در این مطلب قصد داریم بفهمیم دعای تحویل سال از کجا ریشه می‌گیرد و در کدام سوره قرآن است.
یکی از آیین های ویژه هنگام گردش سال شمسی، خواندن دعای معروف «یا مقلب القلوب و الابصار، یا مدبر اللیل و النهار، یا محول الحول و الاحوال، حول حالنا الا أحسن الحال» است.
مهمترین سندی که بر نکوداشت نوروز دلالت دارد، روایت معلّی بن خُنَیس از امام صادق ـ علیه السلام ـ است که در پرتو آن کلام نورانی علاوه بر آداب خاصی که برشمرده شده است.
نماز نافلة مخصوصی نیز تعلیم شده است و آن بدین مضمون است که:
«... پس زمانی که از نمازهای ظهر و عصر و نوافل فارغ شدی، بعد از آن، چهار رکعت نماز به جا آور یعنی هر دو رکعت به یک سلام و در رکعت اول، بعد از حمد، ده مرتبه سورة «انا انزلناه فی لیلة القدر» را بخوان و در رکعت دوم، بعد از حمد، ده مرتبه سورة «قل یا ایها الکافرون» و در رکعت سوم، بعد از حمد، ده مرتبه سورة «قل هو الله احد» و در رکعت چهارم، بعد از حمد، ده مرتبه سوره های «قل اعوذ برب الناس» و «قل اعوذ برب الفلق» و بعد از نماز به سجده شکر برو و دعا بخوان.
امام خمینی (ره) در این زمینه می فرماید:
«... از آداب امروز (عید نوروز) روزه گرفتن است، از آداب امروز دعا کردن است، نماز خواندن است، و این به ما می فهماند که اگر ملّتی بخواهد به راه راست برود و بخواهد استقلال خودش را، آزادی خودش را حفظ کند، باید در عیدش و غیرعیدش تذکر داشته باشد... به یاد خدا باشد، برای خدا باشد
دعای تحویل سال در کدام سوره قرآن است ؟
در کتاب‌های مشهور ادعیه همچون «اقبال الا‌عمال» سید‌ابن‌طاووس و «مصباح المتهجد» شیخ طوسی اشاره‌‌ای به دعای تحویل سال نگردیده و این نشان می‌دهد چه در منابع اهل سنت و چه در منابع تشیع، سند روایی مورد اعتماد برای آن موجود نیست.
اما علامه محمد باقر مجلسی(۱۰۳۷-۱۱۱ه.ق) در کتاب «زادالمعاد» در خصوص این دعا گزارش می‌کند که در کتب غیر مشهورهگ روایت کرده‌اند که در وقت تحویل سال این دعا را بسیار بخوانید: یا مقلب‌القلوب والابصار یا مدبر اللیل والنهار یا محول الحول و الاحوال حول حالنا الی احسن الحال، بعضی ذکر کرده‌اند، این دعا ۳۶۶ مرتبه گفته شود.
بنابراین با توجه به این گزارش، دعای تحویل سال در دوره صفویه مرسوم و معمول بوده است.
عبارت «مقلب القلوب و الابصار» با این مفهوم در قرآن سابقه ندارد و منظور از عبارت « … یوما تتقلب فیه القلوب و الابصار » نیز که یک بار در قرآن سوره نور آیه ۳۷ آمده ، منظور روز قیامت است و ارتباط مستقیمی به تحویل سال ندارد؛ البته در بعضی متون دینی دگرگونی طبیعت در فصول سال و زنده شدن طبیعت را به قیامت تشبیه کرده اند.
عبارت «یا مقلب القلوب و الابصار» در برخی احادیث که در مورد اذکار نوافل است آمده است، از جمله در کتاب إعلام الورى بأعلام الهدی شیخ طبرسی ، (ص ۴۳۲)، با عبارت «یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَى دِینِک.» و نیز در مصباح المتهجد شیخ طوسی، (ص ۱۳۲) در روایتی که مرحوم صدوق در « کمال الدین » (ص ۳۵۳) از قول امام صادق علیه السلام آورده است.
خواص ذکر یا مقلب القلوب والابصار
هر کس در روز چهار شنبه شروع کند تا ده روز که آخر آن جمعه باشد و هر روز صد بار با حضور قلب و طهارت بدن این دعا را بخواند حاجتش برآورده شود.
(( بسم الله الرحمن الرحیم ، یا مُفَتِّحَ الاَبواب و یا مُقَلِّبً القُلوبِ و الاَبصارِ و یا دلیلَ المُتَحَیِّرینَ و یا غیاثَ المُستَغیثین ، تَوَکَّلتُ عَلَیکَ یا رَبِّ وَاقضِ حاجَتی و اکفِ مُهِمّی ، و لا حولَ و لا قُوَّةَ اِلّا بِاللهِ العَلیِ العَظیم ، و صلی الله علی محمد و آل محمد و آلِهِ اَجمَعین ))
متن دعای تحویل سال در معانی مختلف
یا مُقلّبَ القلوبِ و الأبصار
ای دگرگون کننده ی قلب ها و چشم ها
Oh reformer of hearts and minds
یا مُدبِّرَ اللیلِ و النَّهار
ای گرداننده و تنظیم کننده ی روزها و شبها
Director of day and night
یا مُحوِّلَ الحَولِ و الأحوال
ای تغییر دهنده ی حال انسان و طبیعت
and transformer of conditions
حوِّل حالَنا إلى أحسنِ الحال
حال ما را به بهترین حال دگرگون فرما
Change ours to the best in accordance with your will