به گزارش سرویس پژوهش خبرگزاری صدا وسیما: شـیوع ویـروس کرونـا در سـال ۲۰۲۰، بـا اضطـراب فراگیـر در کشـور‌های دنیـا همـراه بوده است. کرونا افــکار و هیجانــات منفــی را ایجاد کرده است و فعالیت‌های تحصیلی دانشجویان در سه حیطه مهم " یادگیری، انگیزش و استفاده از دوره‌های آموزشی آنلاین" نیز از تاثیرات ویروس کرونا بی نصیب نبوده است. در ایام کرونا در ارتباط با فعالیت تحصیلی دانشجویان می‌توان سؤالات زیر مطرح باشد:
۱- اثـرات کرونـا بـر یادگیـری و انگیـزش تحصیلـی دانشــجویان چیست؟ ۲- راهبردهـای کلـی برای ارتقـای فعالیت هـای تحصیلـی دانشجویان کدام است؟ ۳- اســتفاده دانشجویان از دوره هــای آموزشــی آنلایــن چگونه بوده است؟ و تجربه آموزش مجازی و فرصت‌های آن چیست؟
* کرونا و تاثیرات آن بر فرایند یادگیری دانشجویان شـیوع ویــروس کرونا که از دسامبر ۲۰۱۹ تاکنون یکی از چالــش برانگیزتریــن تهدیدهــا بــرای ســلامت عمومــی در ســطح ملــی و بین المللــی شـناخته شـده اسـت؛ باعــث ایجــاد تنــش و دگرگونــی در زندگــی روزانــه افــراد زیــادی در سرتاســر جهــان بــه ویــژه دانشـجویان شـده اسـت. کارشناسان معتقدند: در ایام کرونا عوامــلی همچون تاکید و توصیه مکرر به رعایت راهکار‌های بهداشتی برای پیشگیری از کرونا سبب شده تــا دانشــجو هنگامی که برای مطالعه اقدام می‌کند با نگرانــی، اســترس و هیجانــات منفــی و عــدم اطمینــان روبرو باشد، که باعث کاهش یادگیــری و کاهش انتقـال یادگیـری، کاهش عملکرد شناختی و کاهش قدرت حل مسئله می‌شـود. به عبارت دیگر: حواس پرتی ناشی از افکار مربوط به بیماری کرونا، می‌تواند توجه را از ایده‌های اصلی و اطلاعات کلیدی منصرف ساخته باعث درک مطلب ضعیف شود.
* کرونا و انگیزش تحصیلی دانشجویان بحــران کرونــا بــاعث تغییرات و محدودیت هــایی همچون" فاصله گیــری اجتماعــی، کاهــش روابــط دانشــجویان بــا استادان و همکلاســی ها، کاهــش روابــط خانوادگــی و کاری" بوده است. این تغییرات باعث تاثیــرات روانشــناختی و احساسی و تولید احساسات و هیجانات منفی همچون " غـم، ناراحتــی، ناامیــدی، اســتیصال و فرســودگی" در دانشجو بوده است. هیجانــات منفــی بـر مصـرف منابـع شـناختی، انگیـزش، استراتژی-های یادگیری فرد، خودتنظیمـی و دســتاورد‌های یادگیرنــده تاثیــر می‌گذارنــد؛ و انگیزش تحصیلی دانشجویان را با به دلیل تجربه مطالعه انفرادی با مخاطره روبرو می‌سازد. در ایام کرونا مواردی همچون " احســاس کنتــرل کــم بــر شــرایط، ســطح بــالای نگرانــی، نامطمئنـی دربـاره آینـده تحصیلـی، بـه هـم ریختــن برنامه هــای تحصیلــی " می‌توانـد باعث فرسـودگی تحصیلـی، کاهش تمایل درونی به تحصیل و هدایت رفتار دانشجو به سوی یادگیری پیشرفت تحصیلی شود. بی انگیزگی تحصیلی می‌تواند دانشــجویان را بــه اجتنــاب از انجــام تکالیــف تحصیلــی ســوق دهـد و منجــر شــود دانشجو تحــرک لازم را بــرای بــه اتمــام رســاندن موفــق تکلیــف را از خــود نشان ندهند، خود را درگیر تکالیف درسی نکند و گرایشــی بــرای تعییــن اهــداف تحصیلــی و برنامه ریــزی نداشــته باشــد.
*راهبرد‌های بهبود فعالیت‌های تحصیلی در شرایط بحران کرونا گرچه شیوع کرونا موجــب افزایش اضطــراب، آســیب و ناامیـدی و کاهـش فعالیت و سلامت تحصیلـی شـده اسـت؛ اما به اعتقاد کارشناسان با به کارگیری راهبردهــای ســنجیده و جزیــی می‌تــوان قــدرت یادگیــری و انگیــزش تحصیلــی را افزایش داد. این راهبرد‌ها عبارتند از:
*دو ترم آموزشی با فضای مجازیدانشگاهها و مراکز آموزشی، از ابتدای ورود کرونا به کشور، آموزش حضوری خود را برچیدند و به سمت آموزش‌های مجازی حرکت کردند. در ابتدای شیوع بیماری کووید-۱۹، پیش بینی نهاد‌های ذی ربط مبنی بر تاریخ‌های بازگشایی دانشگاه‌ها که از ۱۰ اسفند ماه ۱۳۹۸ ذکر شده بود باعث تغییر تصمیمات در دانشگاه‌ها می‌شد و اکثر مراکز آموزش عالی به دنبال آموزش حضوری و برگزاری کلاس‌های فوق العاده پس از بازگشایی بودند که تصمیمات مهم و کلیدی وزارت علوم در همان ابتدا باعث شد بسیاری از مراکز به فکر ارائه آموزش آنلاین بیفتند. در این راستا با ابلاغ تصمیمات وزارت علوم به دانشگاه ها، در بسیاری از دانشگاه‌ها تصمیم گرفته شد تا زمان بازگشایی مراکز آموزشی، آموزش الکترونیکی بدون وقفه جایگزین شود و پس از بازگشایی، آموزش حضوری ادامه یابد.
دو ترم تحصیلی است که دانشگاه‌های کشور برنامه‌های رسمی خود را کنار گذاشته و روز‌های جدیدی را تجربه می-کنند. اگر چه برخی دانشگاه‌ها در ابتدا آموزش مجازی را جدی نگرفتند و منتظر شدند تا ویروس در کوتاه مدت از بین برود، اما دیری نپایید که تقریبا تمامی مراکز آموزشی در تکاپوی اتخاذ سیاست و برنامه‌ای برای پیشبرد برنامه‌های آموزشی و حضوری شدند؛ در حال حاضر آموزش مجازی و غیرحضوری جایگزین آموزش‌های فیزیکی در تمامی دانشگاه‌های کشور شده است. در گفتگو با دانشجویان و از اظهارنظر آنان در مورد تجربیات آن‌ها از دو ترم آموزشی با فضای مجازی چنین برمی آید که بسیاری از دانشجویان از شیوه نوین آموزش‌های مجازی راضی و بسیاری نیز انتقاداتی به این روند آموزشی دارند. با توجه به اظهار نظر‌های دانشجویان، «آموزش مجازی» گرچه معایبی به همراه داشته است، اما مزایای آن بیشتر از معایب آن بوده است.
*کلام آخر با توجه به نقطه نظر‌های دانشجویان رشته‌ها و دانشگاه‌های مختلف، مشکلات زیرساختی «آموزش مجازی» همچنان برای دانشجویان وجود دارد. به دلیل ابهام در آینده شیوع کرونا، دانشگاه‌ها و مسئولان آموزش عالی و آموزش پزشکی شایسته است ضمن بررسی دقیق مزایای این آموزش، امکانات و بودجه‌های بیشتری برای تقویت زیرساخت‌های آموزش‌های مجازی دانشجویان صرف کنند، درباره ترم آینده مسئولان اظهارنظر‌هایی در خصوص ادامه‌دار شدن آموزش مجازی در دوران پساکرونا داشته اند، امید است با استفاده از تجربه‌های فعلی به طور جدی‌تر برای تقویت زیرساخت‌های این نوع آموزش چاره‌اندیشی شود تا خدشه‌ای به کیفیت آموزش و عدالت آموزشی وارد نشود.
پژوهشگر: مهدی ناجی