سیستان و بلوچستان بیشترین جمعیت بازمانده از تحصیل در کشور را دارد. بنابر آمارهای رسمی نرخ باسوادی در این استان 84.46 درصد است که از میانگین 94.2 درصد کشوری فاصله معنا داری دارد.
به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مرکز سیستان و بلوچستان، علاوه بر این، هر چه سطح تحصیلات بالاتر می رود، درصد بازماندگان از تحصیل به همان نسبت افزایش پیدا می کند؛ به گونه ای که، نرخ پوشش تحصیلی دوره ابتدایی 92.6، نرخ پوشش تحصیلی دوره متوسطه اول 75.98، نرخ پوشش تحصیلی دوره متوسطه دوم 54.47 و نرخ ماندگاری تحصیلی در استان 39.91 درصد است.
مدیرکل آموزش و پرورش سیستان و بلوچستان می گوید: از مجموع 141 هزار و 879 بازمانده از تحصیل در این استان تاکنون 36 هزار و 206 نفر جذب و بخش قابل توجهی یعنی 105 هزار و 673 نفر هنوز جذب مراکز سوادآموزی نشده‌اند.
رخشانی شرایط اقتصادی، جغرافیایی، فرهنگی، اجتماعی و زیرساختی را از عوامل تاثیرگذار در آمار بالای بازماندگان از تحصیل در سیستان و بلوچستان می‌داند و می گوید: سرانه فضای آموزشی در سیستان و بلوچستان یک میلیون و 200 هزار مترمربع از سرانه فضای آموزشی کشور پایین تر است.
این استان در حالی با کمبود بیش از 12 هزار معلم روبروست که شمار دانش آموزان هم رو به افزایش است.
دختران کم تر درس می خوانند
عمده بازماندگان از تحصیل در سیستان و بلوچستان دختران و به ویژه دختران ساکن در مناطق روستایی هستند که به دلیل ازدواج زودرس و مسائل فرهنگی اجازه ادامه تحصیل به آن‌ها داده نمی‌شود.
هر چند که مسئولان استانی آموزش‌وپرورش طرح هایی چون، مراجعه خانه به خانه و شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل، افزایش تعداد مدارس شبانه‌روزی و طرح ایجاد مدارس روستا مرکز را از جمله تلاش های این اداره کل برای ارتقای سوادآموزی عنوان می کنند، اما معتقدند که خانواده‌ها به دلایل فرهنگی به دختران اجازه تحصیل نمی‌دهند.
انفجار جمعیت و اشتغال از سنین پایین
انگار قرار نیست محرومیت و موانع تحصیلی در میان دانش آموزان سیستان و بلوچستانی به پایان برسد و هر روز اخبار افزایش ترک تحصیل‌ها و نبود امکانات اولیه برای تحصیل در مدارس این استان پهناور به گوش می‌رسد.
در شرایط فعلی سیستان و بلوچستان با رشد جمعیتی مواجه است؛ این آمار سالیانه 4.5 در‌هزار است اما امکانات آموزشی نتوانسته با آهنگ شتابان و تصاعدی رشد جمعیت هماهنگ شود.
گاهی نیز فراهم نبودن زیرساخت‌ها سبب شده عدالت آموزشی از نقاط مرزی رخت ببندد، این در حالی است که حق تحصیل از جمله حقوق شهروندی است که باید رعایت شود.
معاون آموزش ابتدایی اداره کل آموزش‌وپرورش استان سیستان‌و‌بلوچستان نیز کمبود شدید فضای استاندارد و تجهیزات آموزشی و رواج شغل‌های کاذب به‌دلیل سکونت در مناطق مرزی را از دیگر عوامل بازماندن دانش‌آموزان از تحصیل عنوان می کند.
پورملایی ناتوانی در تامین امکانات اولیه تحصیل، اشتغال فرزندان برای تامین مخارج زندگی، دوری از مدرسه و هزینه بالای ایاب‌وذهاب، واقع شدن در مناطق دورافتاده، ازدواج زودهنگام دختران، و وجود کودکان بدسرپرست را از دیگر عوامل موثر در جاماندن دانش‌آموزان از تحصیل می داند.
او با اشاره به مواردی دیگر مانند پراکندگی و صعب‌العبور‌بودن مناطق روستایی و عشایری می گوید: فراوانی مناطق مرزی و دورافتاده، کثرت مراکز جمعیتی با آمار اندک، بافت جوان جمعیت، کمبود معلم و ماندگاری کم نیروی آموزشگر موجود و همچنین کمبود معلم زن در روستا سبب ترک تحصیل می‌شود.
فراهم نبودن امکانات آموزش مجازی
دردهای آموزش در سیستان و بلوچستان کم نبود که ویروس کرونا نیز آمد تا ضربه آخر را بر این پیکره بی رمق بزند.
جایی که دانش آموزان و معلمان در بسیاری از مناطق روستایی به ویژه در جنوب استان از دسترسی به اینترنت و شبکه شاد محروم هستند.
بسیاری از مشکلات پیش روی آموزش در سیستان و بلوچستان قابل حل و رفع است اما برای تمام راهبردها باید تاکتیک هایی داشت و جز به جز مسئله را با همت، دلسوزی و برنامه ریزی دقیق رفع کرد؛ چرا که اهتمام به سوادآموزی؛ علاوه بر حفظ حقوق شهروندی و جلب رضایت حداکثری، توسعه اقتصادی- اجتماعی و تامین امنیت ملی در این منقطه مرزی را در پی دارد.