به گزارش گروه وب‌گردی خبرگزاری صدا و سیما، با شروع فصل سرما یکی از پرتقاضا‌ترین اقلام مصرفی خودرو‌ها مایع خنک کننده موتور است که در بازار با عنوان ضدیخ شناخته می‌شود.
ضدیخ، یک ترکیب شیمیایی است که در صورتی که آب مخلوط شود سبب کاهش نقطه انجماد آن می‌شود و از یخ بستن و ترکیدگی موتور خودرو جلوگیری می‌کند. یک ضدیخ خوب چه مشخصاتی دارد؟
۱- ضدیخ باید قادر به پایین آوردن نقطه انجماد آب تا حداقل دمای ممکن در زمستان باشد.
۲- از نظر شیمیایی و کارکرد، پایداری کافی داشته باشد.
۳- از نقطه جوش بالایی برخوردار باشد و در دمای بالا رسوب نکند.
۴- روی لاستیک مصرفی در سیستم تاثیر نامطلوب نداشته باشد.
۵- حرارت را به خوبی منتقل کرده و هیچ‌گونه اثر نامساعدی روی تبادل حرارتی در سیستم خنک‌کننده نداشته باشد.
۶- دارای کمترین اثر سمی باشد.
۷- آتشگیر نباشد.
۸- بوی نامطلوب نداشته باشد.
۹- دارای کف جزئی باشد.
۱۰- ضریب انبساط حرارتی پایین داشته باشد.
۱۱- در دما پایین گرانروی کم و قابل‌قبول داشته باشد.
۱۲- بیشترین حفاظت را از خوردگی فلزات مورد استفاده در سیستم خنک‌کننده داشته باشد.
۱۳- روی رنگ بدنه خودرو اثر نامطلوب نداشته باشد.
بر خلاف عقیده بعضی‌ها، با قرار دادن ضدیخ در فریزر نمی‌توان به مرغوبیت آن پی برد، از این طریق فقط خاصیت ممانعت از انجماد ضدیخ سنجیده می‌شود و وجود مواد افزودنی بازدارنده خوردگی در این روش سنجیده نمی‌شود، همچنین نمی‌توان دریافت که سیال اصلی ضدیخ از نوع گلیکول‌های مرغوب است یا از دی‌متیل‌متانول، که سمی و آتشگیر است.
از آن‌جایی‌که ضدیخ خالص در ۵- تا ۱۸- منجمد می‌شود اگر ضدیخ خالص در فریزر قرار داده شود و در دمایی پایین‌تر از ۱۸- منجمد شود نشان‌دهنده مخلوط شدن آن با آب و نامرغوب بودن آن است.
حال این سوال مطرح است که ضدیخ مناسب بر چه اساسی انتخاب می‌شود؟ بهترین معیار برای انتخاب ضدیخ خودرو یا موتور‌های متحرک توصیه سازنده موتور است. در غیر اینصورت باید با توجه به دارا بودن علامت استاندارد، ضدیخ مناسب را شناسایی و خریداری کرد.
پس از انتخاب و خرید ضدیخ مناسب چنانچه از نوع خالص باشد می‌توان آن را بر اساس جدول اختلاط مشخص شده بر روی برچسب ظرف (که یکی از الزامات نشانه‌گذاری این فرآورده می‌باشد) با آب دی یونیزه رقیق کرد.
برخی از مصرف کنندگان تصور می‌کنند با افزودن مقدار ضدیخ می‌توان به نقطه انجماد پایین‌تری رسید این تصور کاملا اشتباه است و غلظت‌های بیشتر از ۶۸ درصد حجمی ضدیخ در آب توصیه نمی‌شود، زیرا در غلظت ۶۸ درصد حجمی (۶۸ در صد ضدیخ و ۳۲ در صد آب) مخلوط پایین‌ترین نقطه انجاد را خواهد داشت (۶۹- درجه سیلسیوس) و اگر غلظت ضدیخ از این مقدار بیشتر شود نقطه انجماد محلول بالاتر می‌رود و زودتر منجمد می‌شود این پدیده به عنوان نقطه اتکتیک شناخته می‌شود.
مشابه هر ترکیب شیمیایی دیگر، ضدیخ از عناصر و مواد گوناگونی تشکیل یافته است که با گذشت زمان و محدودیت‌های زیست محیطی و قوانین وضع شده در این زمینه، روزبه‌روز شرایط سخت‌تری برای تولیدکنندگان این ترکیب به وجود می‌آید.
امروزه فرآورده (ضدیخ، ضدجوش) تولیدکنندگان معتبر، عاری از فلزات سنگینی همچون باریم و ترکیبات مضری از قبیل بوراکس است که مصرف‌کنندگان در هنگام خرید بایستی به این نکات به دقت توجه داشته باشند. می‌توان گفت که نوع خنک‌کننده قابل استفاده براساس نوع نیازمندی سازندگان تجهیزات اصلی (OEMs) تعیین می‌شود.
اغلب ضدیخ‌های موجود، پایه اتیلن گلیکول و پروپیلن گلیکول دارند و از این لحاظ طبقه‌بندی خاصی از نظر نوع ترکیبات وجود ندارد و تنها از نظر درصد ترکیبات، تفاوت‌هایی در انواع ضدیخ وجود دارد.
ضدیخ مایعی است سمی و، چون منو اتیلن گلیکول به خودی خود بی‌رنگ و بی‌بو است، در طول فرآیند تولید به آن رنگ مخصوص اضافه می‌شود تا به این ترتیب ضدیخ از مایعات مشابه مانند آب، قابل تشخیص شود. منواتیلن گلیکول به دلیل دارا بودن OH در ساختمان خود به راحتی در آب حل می‌شود و بر اثر مرور زمان دو فازی نمی‌شود.
منو اتیلن گلیکول به شدت خورنده است و در دمای بالا نزدیک سیلندر و حتی در داخل رادیاتور می‌تواند ایجاد خوردگی، سوراخ و پوسیدگی کند، به همین دلیل از مواد ضـدخوردگی (Anti Oxidant) در آن استفاده می‌کنند تا در مقابل اکسید شدن فلزات مختلف موجود در طول مسیر جریان آب خنک‌کننده، مقاومت ایجاد کند.
این مواد به طور کلی به دو دسته آلی و غیرآلی تقسیم می‌شوند. مواد آلی شامل آمین‌ها، آمیدها، بنزوات‌ها، مرکاپتان‌ها، تری آزول‌ها و مواد غیرآلی شامل بورات‌ها، نیترات‌ها، فسفات‌ها، سیلیکات‌ها و کربنات‌ها می‌باشند. این مواد بازدارنده مرغوبیت، محصول تولید شده را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد.
توصیه‌هایی درباره پرکردن سیستم خنک‌کننده و سرویس ضروری آن
۱- قبل از تعویض و استفاده از محلول جدید ضدیخ، مسیر و مجاری سیستم خنک‌کننده، باید بازرسی و در صورت نیاز سرویس شود.
۲- هنگامی که موتور داغ است هرگز درپوش رادیاتور را بر ندارید، زیرا سیستم خنک‌کننده تحت فشار است هنگامی که موتور سرد شد درپوش را با احتیاط به اندازه یک دور باز کنید. چنانچه در این هنگام مایع خنک‌کننده سرریز شد، بلافاصله درپوش را محکم کرده و پس از این‌که سیستم خنک‌کننده سردتر شد، آن را باز کنید.
۳- قبل از استفاده از ضدیخ خالص به نسبت مساوی با آب دی یونیزه (آب با سختی پایین) مخلوط کرده و سپس اضافه کنید.
۴- بهترین نسبت اختلاط یک به یک است.
۵- وضعیت و مایع سطح مایع خنک‌کننده کنترل شود.
۶- آزمون فشار برای شناسایی نشت انجام گیرد (هنگامه که موتور سرد است انجام شود)
۷- درپوش فشار و دهانه پرکننده رادیاتور بررسی شود.
۸- در صورتی‌که هنگام کار، موتور خیلی سرد و یا گرم می‌شود ترموستات بررسی و در صورت لزوم با ترموستات پیشنهاد شده از سوی تولیدکننده تعویض شود.
۹- استفاده از محلول ضدیخ مناسب و نصب ترموستات مناسب و سالم در همه طول سال ضروری است.
نکات مهم درباره ضدیخ
- رنگ ضد یخ ربطی به کیفیت آن ندارد.
- همرنگ بودن ضدیخ‌ها دلیلی بر یکسان بودن کیفیت آن‌ها نیست و نباید به هم اضافه شوند.
- درباره رقیق‌سازی باید به اطلاعات روی ظرف ضدیخ عمل کرد.
- آب مصرفی در ضدیخ باید دارای سختی بسیار پایینی (دی یونیزه) باشد.
- ضدیخ‌ها معمولا کف تولید نمی‌کنند.
مشاهده کف می‌تواند به علت ورود هوا به سیستم مکش واتر پمپ باشد، در این صورت باید رادیاتور را کاملا تخلیه کرد و همه لوله‌های رابط و واشر‌ها بررسی شود و نسبت به تعمیر قطعات معیوب اقدام کرد.
- سطح سیال باید کنترل شود.
معمولاً کار‌های زیر در اول هر بهار و پاییز باید انجام شود:
- غلظت ضدیخ- ضدجوش را کنترل کنید که از حداقل ضروری (متناسب با تغییرات دمای هوا) کمتر نباشد.
- اندازه و شرایط ضدیخ را بررسی کنید. در صورت کثیف بودن یا داشتن مواد ناشی از زنگ زدن فلزات آن را عوض کنید.
- دستگاه را برای اطمینان از وجود نداشتن نشتی، تحت فشار (ترجیحاً وقتی ضدیخ سرد است) آزمایش کنید.
- درپوش و لوله متصل به در پوش رادیاتور را بازرسی کنید.
- لوله‌ها را بازبینی کرده و محل اتصال لوله‌ها را محکم کنید.
- تسمه پروانه‌ها را از لحاظ سالم بودن و کشش صحیح، کنترل کنید.
- در صورتی که دمای آب رادیاتور بیش از حد گرم یا سرد می‌شود، ترموستات را کنترل کنید.
نکته: آب مصرفی جهت رقیق سازی مایع خنک‌کننده باید سختی کمی داشته تا رسوب نگیرد. هر ۱۰۰۰ کیلومتر یا هفته‌ای یک بار باید سطح سیال خنک‌کننده بازدید شود. زمان تعویض سیال خنک‌کننده در شرایط عادی معمولاً سالانه یا پس از طی مسافت ۳۰۰۰۰ کیلومتر است، اما زمان‌های تعویض سیال در شرایط سخت رانندگی و بسته به شرایط، انجام می‌شود.
شرایط سخت عبارت‌اند از: بکسل کردن، یدک کشیدن کمپ، استفاده از باربند در مسافت‌های طولانی، حرکت در جاده‌های نمک‌پاشیده‌شده، خاکی، غبارآلود، طی کردن مکرر مسافت‌های کوتاه (کمتر از ۸ کیلومتر در هر نوبت رانندگی)، طی کردن مسافت‌های طولانی با سرعت‌های یکنواخت و پایین و دوره طولانی استفاده نکردن از خودرو.