حصیربافان گیلانی با کاربردی کردن و تنوع بخشی صنایع حصیر، این قدیمی ترین دستبافته گیلان را دوباره احیا کرده اند و با رونق این کار، رج به رج اشتغال و صادرات می بافند.
به گزارش خبرگزاری صدا وسیما، مرکز گیلان، در 12 کیلومتری رشت، مرکز استان ، در روستای "فـَـشتـَکِه" شهرستان خمام، مردم، اشتغال را جور دیگری تعریف کرده اند .
از فروشگاه های کنار جاده که هر کدام برای خودش کارگاهی است ؛ متوجه می شوی اینجا "هنر" حرف اول را می زند و تلفیقی از هنر دیروز و نیازهای امروز، در کهن ترین دستابفته گیلان حسابی تجلی یافته است .
هر مسافری که گذرش به روستای فشتکه بیفتد، حتی اگر تابلوها را هم نخواند، از محصولات حصیری آویزان در فروشگاهای حاشیه جاده، می تواند، حدس بزند سوغات اینجا حصیر است.
روستایی که به همت اهالی هنرمند و پُر تلاشش " روستای ملی حصیر" نام گرفته است .
در ِ هر خانه را که باز کنی، اولین چیزی که به چشمت می آید، حصیر است .
اینجا ، هر خانه یک کارگاه است و اعضای خانواده در کنار هم حصیر می بافند و شغل آبا و اجدادی خود را همچنان زنده نگه داشته اند.
چرخش موزون انگشتان 3 نسل بر تار و پود حصیر گیلان
سراغ یکی از این هنرمندان می روم .
مهسا خانم استاد حصیر بافی است و این کار را به خیلی ها آموزش داده است .
او می گوید : حصیربافی را از پدر و مادرم یاد گرفته ام .
این هنرمند به خانم میانسالی که کنارش نشسته و حصیر می بافد ، اشاره می کند و می گوید : او مادرم است وهمسر و دختر 8 ساله ام هم ، حصیر می بافند واینگونه 3 نسل این هنر را در کنار هم ادامه می دهیم .
ارزش افزوده ، پاداش تنوع بخشی و کاربردی شدن
مهسا خانم با تنوع بخشی و کاربردی کردن صنایع حصیری توانسته صنایع دستی ای تولید کند که به کار مردم می آید و این کار را هم به دیگران آموزش می دهد.
او درباره ارزش افزوده کاربردی کردن حصیر در صنایع تزئینی، لوازم خانگی و صنایع مد و پوشاک مثالی می زند و می گوید : قیمت یک سفره حصیری که یکی از صنایع حصیری سنتی گیلان است 30 هزار تومان است ؛ این درحالی است که با همان مقدار مواد اولیه ای که برای بافت سفره حصیری استفاده می شود ،می توان 3 عدد ساک حصیری تولید کرد که هرکدام 30 هزار تومان می ارزد و این یعنی ارزش افزوده 3 برابری.
حصیر گیلان از گذشته تا امروز
کارشناس مسئول حفظ و احیاء صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان می گوید : حصیربافی، قدیمی ترین صنایع دستی بومی و کهن ترین دستبافته گیلان، است که از گذشته های دور یکی از شغل های جانبی گیلانیان بوده است .
مریم قاسمی اندرود با بیان اینکه ماده اولیه ی حصیربافی، نی های کوچک و نازک خودرویی است که به زبان محلی به آن "لی " می گویند افزود : خانوارهای روستایی و حتی خانوارهای شهری به ویژه ساکنان حاشیه تالاب ها، مرداب ها و مناطق نزدیک به دریا و رودخانه به علت فراوانی ماده اولیه حصیر بافی، در کنار کشاورزی، حصیر می بافتند و بخشی از دخل زندگی را با فروش آن پر می کردند.
از او درخصوص قدمت حصیر بافی در گیلان می پرسم و می گوید : به علت رطوبت بالای هوای گیلان، آسیب پذیر بودن و تجزیه محصولات حصیری، از تاریخ و قدمت بافت حصیر در گیلان اطلاع دقیقی دردست نیست، اما به علت وفور گیاهان خودرو در این استان و نیز جایگاه محصولات حصیری در فرهنگ و زندگی گیلانیان، با استناد به بقایای حصیری کشف شده در کاوش‌های باستانی شهرسوخته درسیستان و بلوچستان و منطقه شهداد در کرمان ، به نظر می رسد سابقه حصیربافی در گیلان در حدود 6 هزار سال پیش باشد.
این کارشناس صنایع دستی گیلان دستگاه بافت چوبی، شانه چوبی، کَتَل، کارد ، سوزن بزرگ ، داس ، قیچی وظرف مخصوص رنگرزی را از ابزار حصیر بافی برشمرد و گفت : ماده اولیه حصیربافی، 2 نوع "نِی" خودرو است .
وی گفت "سوف ، سیم ، سیف یا سوم" برای بافت زیرانداز و حصیر کاربرد دارد و از " لی ، گالی یا لیق" هم برای بافت کلاه، زنبیل، سفره، سبد، ساک و کیف استفاده می کنند.
حصیر بافی همچنان سردمدار کسوت هنر های دستی گیلان
سراغ معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان می روم.
فرزاد رشیدی با بیان اینکه روستای فشتکه خمام به علت وجود مواد اولیه درمنطقه، سابقه حصیربافی ،آمار بالای حصیر بافان مجرب ، در سال 96 به عنوان « روستای ملی حصیر » ثبت شد گفت : بافت حصیر در مناطق دیگر گیلان از جمله رشت ، بندرانزلی، لاهیجان، آستانه اشرفیه، لنگرود و شفت هم رونق خوبی دارد .
نانی که حصیر بر سر سفره ها می برد.
معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان با بیان اینکه گیلان 2 هزار و 300 هنرمند حصیر باف دارد گفت : البته این آمار مربوط به حصیربافانی است که کارت شناسایی صنایع دستی دارند و برخی از هنرمندان گیلانی به صورت سنتی و تفننی این کار را در خانه انجام می دهند و تعدادشان هرگز در آمارها نمی گنجد .
فرزاد رشیدی افزایش رغبت جوانان به هنر کهن حصیر بافی را یکی از آثار تنوع بخشی ، کاربردی شدن و قیمت خوب محصولات حصیری در بازار دانست و گفت: حصیر بافی برای خیلی ها در گیلان در حوزه تولید و فروش، شغل ایجاد کرده است و برای جوانانی که مشتاق یادگیری این مهارت در آمدزا باشند ،هر سال دوره های متعددی برگزار می کنیم که البته امسال این دوره ها به علت شیوع ویروس کرونا ، بصورت مجازی برگزار می شود .
وی به صادرات صنایع حصیری گیلان هم اشاره کرد و گفت: در سال های گذشته محصولات حصیری در قالب تجارت چمدانی به عراق، آلمان، بلاروس، ترکیه و امارات صادر می شد اما امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا و اعمال محدودیت های جهانی محصولی صادر نشده است.
ارزی که حصیر می آورد.
با مسئول اجرایی خانه حصیر ایران که وظیفه پشتیبانی و تسهیل گری توسعه صنایع دستی حصیری را برعهده دارد ، گفتگو می کنم.
محسن جهاندیده با بیان اینکه برای معرفی و رونق بیشتر حصیر بافی، سال آینده موزه ملی حصیر بافی را در فشتکه ، روستای ملی حصیر ایران ، راه اندازی خواهیم کرد گفت : در این موزه - گالری زنده ، مجموعه ای از صنایع حصیری، ابزار حصیر بافی و نحوه بافت حصیر در مناطق مختلف کشور و نیز راهکارهای توسعه کارآفرینی و صادرات از طریق این هنر کهن به نمایش گذاشته خواهد شد .
وی با بیان اینکه روستای ملی حصیر ایران 680 خانوار دارد افزود : در هر خانه دست کم یک نفر حصیر می بافد که 400 نفر از این هنرمندان کارت شناسایی صنایع دستی صادر شده است .
مسئول اجرایی خانه حصیر ایران با بیان اینکه معرفی هنر حصیر بافی و اشاعه کاربردی کردن آن با کمک رسانه ها انجام شده گفت : در حال حاضر میانگین درآمد کسی که حصیر می بافد 2 میلیون تومان در ماه است و چنانچه تنوع سازی و نیاز بازار را چاشنی بافت محصولات حصیری کند، تا 5 میلیون تومان هم درآمدزایی دارد ، برای همین است که هر روز به آمار اشتغال حصیر بافی گیلان اضافه می شود .
محسن جهاندیده با بیان اینکه محصولات حصیری به علت تجدید پذیر بودن مشتریان خوبی در بازارهای جهانی دارد گفت : اگرچه حصیر بافی ارزآوری مستقیم برای حصیر بافان فشتکه نداشته است اما در سال های گذشته از طریق واسطه ها محصولات حصیری بسیاری به کشورهای مختلف از جمله اروپایی که حصیر گیلان با آب و هوای شان سازگار است صادر کردیم و فقط از این روستا، سالانه 25 تا 100 یورو ارز بابت صادرات حصیر وارد کشور شد.
این هنر با تمام قدمتش هنوز اول راه است وحرف های زیادی برای گفتن دارد !
حصیر گیلان میراثی به جا مانده از هنر دست اهالی سرزمین گیل و دیلم از گذشته های دور تا امروز است.
میراثی که هم بار انتقال فرهنگ وآداب و رسوم را بر شانه هایش به دوش می کشد و هم این روزها با همنوایی با نیازهای روز و متنوع شدن، برای خیلی ها شغل ایجاد کرده و درآمدها را افزایش داده است .
این هنر حالا در ویترین بازارهای جهانی کم کم جا خوش می کند و می رود تا ساک تجدید پذیر اروپایی ها را در فروشگاه های شان تامین کند .
با همه اقداماتی که برای توسعه این هنر انجام و موفقیت هایی که حاصل شده ، حصیر گیلان باز در اول راه است و روزهای خوشی را به انتظار نشمی نشیند.