فرهنگ دوستان شیرازی با گام‌های بلندی که برای دوستی با یار مهربان برداشته اند؛ خود را برای کسب عنوان "پایتخت کتاب جهان" آماده می‌کنند.
پدر نسیم می‌گوید ایده “کتاب سلام” را دخترش به خانواده داد. آقای آسایش می‌گوید در این شرایط کرونایی که مردم بیشتر خانه نشین شده اند بهترین فرصت برای دوستی با کتاب است و نسیم هم به خوبی از این فرصت استفاده کرده و هرشب ساعت ۸ و نیم اعضای خانواده را گرد هم جمع می‌کند تا ساعتی با فضای مجازی خداحافظی و به کتاب سلام کنند.
خلاقیت نسیمِ ۹ ساله در ارایه این ایده فرهنگی تنها نمونه کوچکی از علاقه مندی شهروندان و فرهنگ وران شیرازی برای انس با کتاب و کتابخوانیست. شیراز از امسال تا ۱۴۰۰ پایتخت کتاب ِایران لقب گرفته و حالا هم سرو گردنی در بین شهر‌های بزرگ جهان بلند کرده است تا خود را مهیای کسب عنوان پایتختی کتاب دنیا کند.
شیراز پایتخت کتاب ایران
انتخاب پایتخت کتاب ایران که بر گرفته از طرح انتخاب پایتخت کتاب جهان است، از سال ۱۳۹۳ در کشور آغاز شده است. لقب پایتخت کتاب ایران به شهری اعطا می‌شود که برای تقویت جایگاه کتاب و کتابخوانی تلاش‌هایی در خور توجه داشته باشد. این عنوان، پس از اهواز، نیشابور، بوشهر، کاشان و یزد نصیب شیرازی‌ها شده است. لقبی که به گواه تاریخ، برازنده نام شیراز است.
سیروس رومی روزنامه‌نگار پیشکسوت شیراز و پژوهشگر تاریخ می‌گوید شیراز بدون شک شهری فرهنگی، هنری و تاریخی است و عناوینی که به این شهر داده می‌شود؛ حاصل پیشینه مردمان آن در استقبال از ادب و هنر است. رومی تاکید می‌کند کتاب و کتابخوانی با تاریخِ شیراز عجین است به نحوی که شیراز در گستره تاریخ همواره از قدیمی‌ترین کتابخانه‌ها برخوردار بوده که به شیوه‌های خلاقانه اداره می‌شده است؛ همچنین از هر نسخه کتاب مهم، دست کم یکی در شیراز یافت می‌شده است.
رویداد انتخاب و معرفی «پایتخت کتاب ایران» یکی از برنامه های ترویج کتاب و کتابخوانیِ معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.
گام‌های بلند شیراز برای پایتختی کتاب
برای این که نام شیراز به پایتختی کتاب ایران مزین شود متولیان فرهنگی با مشارکت مردم فرهنگ دوست شیراز گام‌های بلندی برداشته اند.
مسئول دبیرخانه پایتختی کتاب شیراز می گوید با آن که شیراز در هر دوره کارنامه قابل قبول و طرح‌های پیشنهادی خلاقانه‌ای ارائه می‌داد، با توجه به پیشینه و ظرفیت‌هایش انتظار می‌رفت بسیار عمیق‌تر عمل کند؛ از همین رو بار‌ها به مرحله نهایی راه می‌یافت، اما به جایزه اصلی نمی‌رسید.
به گفته حسن دهقان در ادوار گذشته شیراز نتوانست در عرصه فعالیت‌های ملی و بین‌المللی در زمینه کتابخوانی کارنامه‌ای مناسب ارائه کند، اما سال ۹۸ توانستیم با آسیب‌شناسی همه دوره‌ها و با راه‌اندازی دبیرخانه دائمی ترویج کتابخوانی، خلاء‌ها را پر و از لحاظ زیرساختی موانع را برطرف کنیم.
مدیر کل کتابخانه‌های عمومی فارس نیز می‌گوید برای دریافت عنوان پایتختیِ کتاب، فعالیت‌های فرهنگی زیادی صورت گرفت که بازسازی قدیمی‌ترین کتابخانه جنوب ایران در شیراز، ایجاد باغ کتاب، راه اندازی کتابخانه تخصصی کودک و نوجوان، اعلام فراخوان انتخاب کتاب سال فارس و برنامه ویژه مفاخر از مهم‌ترین گام‌ها برای رسیدن به عنوان پایتختی کتاب ایران بوده است.
منوچهری البته تاکید می‌کند مشارکت مردم و همیاری و همکاری مسئولان و سازمان‌های مختلف به ویژه کتابدارانِ توانای کتابخانه‌های عمومی شهر شیراز به عنوان سکان‌داران کتاب و کتابخوانی، این موفقیت را برای شهر فرهنگ و ادب رقم زده است.
صابر سهرابی مدیر کل فرهنگ و ارشاد فارس نیز کسب عنوان پایتختی کتاب ایران را نتیجه تلاش جمعی و گروهی دستگاه‌های فرهنگی و متولیان حوزه کتاب ذکر می‌کند و می‌گوید: این موفقیت ملی با همکاری بین دستگاه‌ها و افزون بر ۳ هزار نفر ساعت برنامه‌ریزی و کار جمعی به دست آمد.
حلقه بزرگ دوستداران کتاب
گستره دوستداران کتاب در شیراز روز به روز وسیع تر می شود.
سهرابی می‌گوید قرار است امسال این حلقه وسیع‌تر شود و کودکان ورزشکار و آتش‌نشانان شیرازی نیز به جمع دوستداران کتاب بپیوندند.
به گفته مدیر کل فرهنگ و ارشاد فارس علاوه بر این، نویسندگان و نخبگان حوزه کتاب و کتابخوانی استان در سنین نوجوان تا بزرگسال، شناسایی می‌شوند و با تشویق و ترغیب آن‌ها به توسعه فعالیت‌های مرتبط با کتابخوانی در این مسیر گام‌های جدی برداشته می‌شود که البته که این برنامه‌ها برای دست یابی به کسب عنوان پایتختی جهان نیز به کار گرفته خواهند شد.
دستاورد‌ها
انتخاب شیراز به عنوان پایتخت کتاب ایران دستاورد‌های خوبی برای این کلان شهر داشته است.
امید بخش معاون فرهنگی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان فارس فرصت پایتختی کتاب ایران برای تقویت حوزه نشر و کتاب را موثر می‌داند و می‌گوید با مشوق‌های حمایتی معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌توان بخش نشر و کتاب را تقویت کرد که این مهم دور از دسترس نیست.
حمید فلاحی از پیشکسوتان کتابفروشی در شیراز نیز پایتختی کتاب را فرصتی مغتنم برای افزایش سرانه مطالعه در استان می‌داند و می‌گوید کتاب، بهترین راه آموزش ذهن است اما، کتاب خواندن را هم باید آموزش داد. این فعال فرهنگی می‌گوید در بازار کساد کتاب و مطالعه، کتاب های کودک و نوجوان از جمله کتاب‌های پر فروش هستند و این مساله می‌تواند نوید بخش رویداد‌های خوبی در آینده باشد.
شیرازِ ناز با کتاب باز
کارشناسان حوزه فرهنگ معتقدند کودکان و نوجوانان به عنوان نسل‌های آینده این کشور می‌توانند در توسعه پایدار فرهنگی نقش به سزایی داشته باشند به همین دلیل با ترویج فرهنگ کتابخوانی در این نسل می‌بایست آینده فرهنگی کشور را تضمین کرد. از این رو آن‌ها معتقدند باید با نگاه نو و روش‌های جدید، کودکان و نوجوانان را به کتاب و کتابخوانی علاقه‌مند کرد؛ کاری که در اغلب مجموعه‌های فرهنگی شیراز دیده می‌شود.
البته شرایط کرونایی باعث نشده تا شیراز به خوابِ ناز برود بلکه برعکس ظرفیت فضای مجازی فرصتی فراهم کرده تا متولیان و دوستداران کتاب، فرهنگ کتابخوانی را در این مسیر تقویت کنند.
برگزاری مسابقه کتابخوانی اینستاگرامی «مرا بخوان» یکی از برنامه‌های فرهنگی موثر در فضای مجازی بود که با دعوت از کتابخوانان در شیراز و حتی دیگر مناطق استان و کشور در تمامی رده‌های سنی خواسته شد با انتخاب یک کتاب از منابع کتابخانه‌های عمومی و معرفی آن در قالب یک ویدئو حداکثر ۶۰ ثانیه‌ای در این رقابت شرکت کنند که با استقبال گسترده همراه شد.
همه چیز برای جهانی شدن
"با افتخار از طرف مردم شیراز اعلام می‌کنم، شیراز نامزد پایتختی کتاب جهان شده و مدارک لازم برای این عنوان به یونسکو ارائه شده است". این خبر مهم را حیدر اسکندرپور شهردار کلان شهر شیراز اعلام کرده است.
شیرازی‌ها حالا پا را فراتر از کشور گذاشته اند و می‌خواهند نام خود در جهان طنین انداز کنند.
به گفته اسکندر پور «بخوان برای احترام به تفاوت ها» شعار شهرداری شیراز در مسیر پایتختی کتاب جهان انتخاب شده است.
شهردار کلان شهر شیراز می‌گوید هدف اصلی برای این تلاش فرهنگی ایجاد فرصت‌های جدید برای کتاب و کتابخوانی است و پایتختی کتاب جهان را به عنوان مسیری تعریف کردیم که مردم بتوانند دنیا را بشناسند، تفاوت‌ها را درک کنند و با درک این تفاوت‌ها به سوی صلح حرکت کنند.
به گفته اسکندرپور "سعدی" نماینده صلح مردم شیراز در جهان است و بعد از سعدی هم مردم شیراز همواره در نظر داشته اند این جایگاه صلح و همزیستی را حفظ کنند که نامزدی برای کسب عنوان پایتختی کتاب جهان یکی از گام‌های بلند مردم فرهنگ دوست شیراز در این مسیر مهم است.
شهردار شیراز در ادامه از یونسکو می‌خواهد زمینه‌ای فراهم کند تا با توجه به پشتوانه غنی تاریخی و فرهنگی شیراز، مردم جهان از طریق کتاب، فرصت شناخت بیشتر ایران و شیراز را داشته باشند. اسکندرپور می‌گوید در صورتی که به عنوان پایتخت کتاب جهان انتخاب شویم به کشور‌های فارسی زبان همسایه نیز خدمات فرهنگی ارایه می‌کنیم.
اما شیرازی‌ها برای رسیدن به پایتختی کتاب جهان راه سختی پیش رو دارند. به گفته عبدالمهدی مستکین مدیر گروه فرهنگ کمیسیون ملی یونسکو، شیراز باید با ۱۹۶ شهر در جهان برای کسب این عنوان رقابت کند. شهر‌هایی که برای دستیابی به این هدف سرمایه گذاری زیادی کرده اند چرا که پایتختی کتاب جهان در جذب گردشگر تاثیر به سزایی دارد.
خوشبخت در کنار یار مهربان
کسب عنوان پایتختی کتابِ ایران برای شیراز، آغاز راهی طولانی برای دیاری است که از سال‌ها پیش به عنوان پایتخت فرهنگی ایران معرفی شده بود .
حالا به گفته مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان فارس حفظ عنوان پایتختی کتاب برای تولید محتوا و رویکرد‌های ترویج کتاب و کتابخوانی به ویژه در این شرایط کرونایی به عنوان مهم ترین اقدام در اولویت کار فرهنگ دوستان شیرازی قرار گرفته است. چرا که در این روز‌های کرونایی، کتاب، بیش از هر چیز می‌تواند به روز‌های پر التهاب ما رنگ آرامش ببخشد و به تاکید کارشناسان فرهنگی پیوند با کتاب، شادی را در جامعه تقویت می‌کند، زیرا هر چه میزان دانایی و خردمندی بالاتر رود، شادی پایدارتر می‌شود و انسان‌ها احساس خوشبختی بیشتر می‌کنند.
ویگتور هوگو داستان نویس و ادیب بزرگ فرانسوی می‌گوید: «خوشبخت، کسی است که به یکی از این دو چیز دسترسی دارد، یا کتاب‌های خوب یا دوستانی که اهل کتاب باشند.»
*** سیده نصرت شجاعی