اتحادیه اروپا، ترکیه را مرد بیمار مدیترانه می‌داند

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صداوسیما؛ خبرگزاری آناتولی در مقاله‌ای با عنوان" تصویر اجلاس سران اتحادیه اروپا: مرد بیمار مدیترانه" به قلم دکتر نورشین گونی (استاد روابط بین الملل "دانشگاه نیشان تاشی Nişantaşı") نوشت: مواضع ژئوپولیتیکی ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا در دریای مدیترانه شرقی با همدیگر متفاوت است. آن‌ها در برخی مناطق رقیب منافع یکدیگر هستند و بدین سبب از آغاز بهار عربی به بعد، در اتخاذ مواضع مشترک با دشواری روبرو شده اند.
سران کشور‌های اتحاد اروپا در اول و دوم اکتبر ۲۰۲۰ درباره تحولات دریای مدیترانه شرقی، روابط ترکیه و اتحادیه اروپا، مسئله روسیه سفید، روابط چین و اتحادیه اروپا و سایر مسائل سیاست خارجی نشستی برگزار کردند.
اتحادیه اروپا نتوانسته است که به صورت یک نهاد و قدرت منسجم و متحد اظهار وجود کند، از یک سو باعث تقویت مواضع دولت‌های کوچک اتحادیه اروپا در راستای اجرای سیاست یک جانبه خطر پذیر و بهره برداری از فرصت‌های ممکن در مقابل تحولات منطقه شده است و از سوی دیگر کشور‌های دیگری نظیر آمریکا، روسیه، رژیم اسرائیل که به دنبال سوء استفاده از کشور‌های کوچک اتحادیه اروپا درباره تحولات لیبی، سوریه، تونس و نظایر آن هستند، در آستانه درب ورود اتحادیه اروپا قرار گرفتند.

ترکیه از اجلاس سران اتحادیه اروپا دربروکسل در چهار مورد درخواست‌هایی دارد
ا- قرارداد اتحادیه گمرکی اصلاح و به روز شود
ترکیه در روند عضویت در "بازار مشترک اروپا-اتحادیه اروپا " در اول ژانویه ۱۹۹۶ قرارداد "اتحادیه گمرکی" با اروپا را که امضاء کرده بود به اجرا گذاشت. هدف از امضاء این قرارداد که سنگ بنا‌ی روند عضویت می‌باشد، تسهیل و تقویت روند همگرائی با اروپا بر اساس "ماده ۲۸ قرارداد آنکارا" بود. 

"رژیم مشارکت" دارای زیر مجموعه "شورای مشارکت"، "کمیته مشارکت"، "کمیته همکاری اتحاد گمرکی"، " کمیته مشترک اتحاد گمرکی " می‌باشد.

اتحادیه گمرکی شامل: *حقوق رقابت * حق تالیف و حق پاتنت * حق امتیاز و انحصارات * نظام استاندارد * نظام تجارت خارجی * حق سرمایه گذاری وانتقال سرمایه و بهره حاصله از ترکیه به اروپا می‌باشد. یکی از محور‌های اصلی مذاکرات بــرای عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا نیز پرونده اتحادیه گمرکی می‌باشد.

۲- اتحادیه اروپا براساس قرار داد پیشگیری از موج پناهندگی از سال ۲۰۱۸ به بعد تعهدات خود را اجرا کند
ترکیه و اتحادیه اروپا در ۱۸ مارس ۲۰۱۶ میلادی قرارداد استراداد پناهندگان غیر قانونی از اروپا به ترکیه را امضاء کردند:
"* مهاجرانی که از ترکیه به جزایر یونان به صورت نامنظم و قاچاق انسان منتقل می‌شوند، در اسناد کمیسریای عالی آوارگان سازمان ملل متحد ثبت و به ترکیه بازگردانده خواهند شد. هزینه آن‌ها را اتحادیه اروپا پرداخت خواهد کرد.

براساس معیار‌های سازمان ملل متحد گروه‌های مهاجر که به کمک نیاز دارند، بعد از استرداد یک سوری پناهنده به ترکیه یک سوری از ترکیه به اروپا منتقل خواهد شد. (فرمول ۱+۱) 

ترکیه راه‌های خروج زمینی و دریایی پناهندگان غیر قانونی و نامنظم به اروپا را مسدود و با کشور‌های اتحادیه اروپا و سایر کشور‌های همسایه همکاری خواهد کرد.

اگر انتقال غیر قانونی مهاجران متوقف شود و یا کاهش یابد، کشور‌های اتحادیه اروپا به صورت داوطلب مهاجران را خواهد پذیرفت. 

اگر همه شرایط رعایت و اجرا شود، اتحادیه اروپا از ژوئن ۲۰۱۶ میلادی، روند ارزیابی برای تسهیل صدور روادید و یا معافیت روادید برای اتباع ترکیه را تسریع خواهد کرد. سر فصل هفدهم مذاکرات شامل دادن حق گردش آزاد تکمیل و اجراء شود.
اتحادیه اروپا برای اختصاص کمک به پناهندگان سوری ساکن ترکیه تا آخرماه مارس ۲۰۱۶ میلادی سه میلیارد یورو و در تا آخر سال ۲۰۱۸ میلادی سه میلیارد یورو به ترکیه پرداخت خواهد کرد.

براساس قرارداد ۱۸ مارس ۲۰۱۶ میلادی ترکیه و اتحادیه اروپا، روند مذاکرات برای عضویت کامل ترکیه در اتحادیه اروپا احیا شود. "
آنکارا همه تعهدات خود مندرج در قرارداد را اجرا کرد. اما بروکسل پایتخت اتحادیه اروپا بر خودداری از تکمیل تعهدات خود اصرار می‌ورزد. آنکارا معتقد است که اتحادیه اروپا، مسئله پناهندگان و آوارگان را به منزله مدیریت امنیتی داخل مرز‌های خود تلقی می‌کند و با خودداری از اعطاء کمک به صورت کامل به ترکیه، قرارداد ۱۸ مارس ۲۰۱۶ میلادی قرارداد استراداد پناهندگان غیر قانونی از اروپا به ترکیه را نقض کرده است.

۳- ترکیه تاکید می‌کند که براساس "قرارداد استراداد پناهندگان غیر قانونی از اروپا به ترکیه" باید سرفصل هفدهم "آزادی گردش آزاد" بدون اخذ روادید اتباع ترکیه اجرا شود

حق استفاده اتباع ترکیه از اصول پیمان شامل شنگن امکان مسافرت بدون روادید بین این کشور‌های اتحادیه اروپا است. در حال حاضر ۲۷ کشور اروپایی مشمول پیمان شنگن هستند.

ترکیه تاکید کرده است که حقوق و منافع ملی خود و جمهوری ترک قبرس شمالی (بخش ترک نشین قبرس که فقط ترکیه آن را به رسمیت می‌شناسد) را با عزم راسخ تامین و حفظ خواهد کرد. اما با کشور‌های ساحلی آماده مذاکره است. ترکیه پیشنهاد کرد که آماده برگزاری کنفرانسی با شرکت همه کشور‌های ساحلی مدیترانه شرقی و به ویژه قبرس ترک نشین است. اما فرانسه، یونان و جمهوری قبرس یونانی نشین جنوبی (جمهوری قبرس) با مطالبات و پیش شرط‌های حد اکثری غیر معقول تلاش می‌کنند که متحد شوند و اتحادیه اروپا را به اجرای تحریم‌ها علیه ترکیه وادار کنند. آنکارا از تحریم‌ها علیه خود ناخشنود است. فرانسه، یونان و قبرس جنوبی در مدیترانه شرقی بر تنش دامن می‌زنند. استراتژی بحران زایی علیه ترکیه را در پیش گرفته اند. این روند آلمان را ناخشنود می‌کند.
آنکارا می‌خواهد بداند که کدام گروه از کشور‌های اتحادیه اروپا قبل از برگزاری اجلاس جدید برای بررسی مذاکرات روابط ترکیه و اتحادیه اروپا، طرفدار ویا مخالف تحریم ترکیه هستند و آیافرمول تحریم را پیدا خواهند کرد و یا نه؟
ناتوانی و سردرگمی اتحادیه اروپا در تدوین واجرای سیاست همکاری امنیتی و سیاست خارجی متحد برگزیت نیز نشان داد: اتحادیه اروپا به معنی بروکراسی است. سیاست بروکراتیک در کریدور‌های اتحادیه اروپا به صورت جر و بحث‌های ذهنی و مجازی به پیش می‌رود و اتحادیه اروپا در قبال تحولات بین المللی که تحولات اتحاد اروپا را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد، قدرت پاسخگویی در اختیار ندارد. ناتوانی اتحادیه اروپا ناشی نگاه ژئوپولیتیک محدود نظیر "وجود گسل‌های سیاسی و اجتماعی، انتقال خطوط گاز طبیعی، نرخ قیمت گاز مایع" است و نگاه ژئوپولیتیک محدود؛ اروپا و کشور‌های اتحادیه اروپا را دچار معضل نظیر راست افراطی ملی گرا و بیگاه ستیز و جدایی طلب برگزیت کرده است. یکی از ناخشنودی‌های اساسی، ناتوانی اتحادیه اروپا در تدوین سیاست امنیتی و سیاست خارجی مشترک است. دلیل آن نیز ناتوانی حل مسائل موجود در جغرافیای نزدیک است. اتحادیه اروپا بعد از جنگ سرد، "پیمان لیسبون" را که اهمیت زیادی دارد تدوین و تصویب کرد. اما درباره حل بحران‌ها و مسائل خاورمیانه و شمال آفریقا بسیار ناموفق بود. زیرا هر یک از کشور‌های اتحادیه اروپا سیاست‌ها و منافع ملی خود را بر منافع و سیاست‌های مشترک اتحادیه اروپا ترجیح می‌دهند. بدین سبب توان و شانس اتحادیه اروپا از تدوین سیاست مشترک و تعیین منافع مشترک و اجرای آن‌ها کاهش یافت. اتحادیه اروپا در وضعیت شکنندگی و فروپاشی قرار دارد. اگر اتحادیه اروپا برای رفع بحران مدیترانه شرقی اقدام و آن را حل نکند، یعنی اتحادیه اروپا چالش‌های خود با ترکیه را حل نکند، در مدار غرب و شمال، جنوب اروپا و بالکان تحت فشار قرار خواهد گرفت و فلج خواهد شد.

 

آیا اجلاس سران اتحادیه اروپا که در اول و دوم اکتبر برگزار شد، بحران پیچیده دریای مدیترانه شرقی را حل کرد؟
یونان و قبرس جنوبی هم در دریای مدیترانه شرقی حقوق بین المللی را نقض و هم تلاش می‌کنند که اتحادیه اروپا را به دام خود بکشند. کوفی عنان دبیر کل سازمان ملل طرح حل مساله قبرس را در سال ۲۰۰۴ ارائه داد. بخش یونانی نشین قبرس با برگزاری همه پرسی آن را رد اما قبرس ترک نشین آن را تصویب کرد.
اتحادیه اروپا بعد از برگزاری رفراندم طرح کوفی عنان دبیر کل سازمان ملل متحد در سال ۲۰۰۴ میلادی و رد طرح توسط قبرس جنوبی، قبرس جنوبی را به عضویت دائم پذیرفت و ترکیه و قبرس شمالی را طرد کرد و بحران دریای مدیترانه شرقی را به وجود آورد. هدف اتحادیه اروپا از اجرای این سیاست، منزوی کردن ترکیه و قبرس ترک نشین بود. اما محاسبات آن برهم خورد و اکنون نیز تاوان آن را می‌پردازد.
یونان و قبرس جنوبی با بحران زایی و اجرای راهبرد متهم کردن ترکیه به عنوان کشور مهاجم، اجلاس سران اتحادیه اروپا را گروگان گرفتند. گروه مد - ۷ متشکل از فرانسه، ایتالیا، اسپانیا، پرتغال، مالت، قبرس جنوبی و یونان در جزیره کُرس چهارمین جزیرهٔ بزرگ فرانسه در دریای مدیترانه؛ اجلاس مد - ۷ را در سطح نخست وزیران برگزار کردند. در این نشست به ترکیه هشدار دادند که تا زمان برگزاری اجلاس سران اتحادیه اروپا باید عملیات اکتشافی و حفاری را در دریای مدیترانه شرقی متوقف کند. هدف فرانسه، یونان و قبرس، تدوین قطعنامه تحریم ترکیه و ارائه آن در اجلاس سران اتحادیه اروپا در بروکسل بود. اما در اجلاس سران اتحادیه اروپا موفقیتی بدست نیاوردند.
اتحادیه اروپا در اجلاس سران برای خنثی کردن وتو قبرس جنوبی درباره روسیه سفید و ترکیه، ناچار شدند به ترکیه هشدار دهند. اتحادیه اروپا می‌داند که مخالفت با ترکیه آب کوبیدن در هاون است. بدین سبب به جای تهدید ترکیه با اعمال تحریم، ترکیه را به انجام مذاکرات فرا خواندند. البته مذاکرات با ترکیه را به توقف عملیات اکتشافی و حفاری ترکیه در بخش انرژی دریای مدیترانه شرقی مشروط کردند و به نوعی ترکیه را با اعمال تحریم تهدید کردند و به ترکیه تا دسامبر ۲۰۲۰ مهلت دادند.

 

اورسولا ون درلین رئیس کمیسون اتحادیه اروپا هشدار داد: اگر ترکیه در دریای مدیترانه شرقی به عملیات اکتشافی گاز طبیعی و نفت ادامه دهد، اتحادیه اروپا همه ابزار‌ها و گزینه‌ها را بر روی میز قرار خواهند داد و از این ابزار‌ها استفاده خواهد کرد.

البته افزود: هدف اتحادیه اروپا تحریم ترکیه نیست.
ترکیه تا کنون صادقانه در تامین و حفظ امنیت و اقتصاد اتحادیه اروپا مشارکت فعال داشته است. بدین سبب مطالبات ترکیه از اتحادیه اروپا برحق است. سیاست‌های تحمیلی اتحادیه اروپا بر ترکیه در دریای مدیترانه شرقی با توجه به لزوم حفظ موجودیت و منافع ملی ترکیه در این منطقه نتیجه بخش نخواهد بود.

آیا اتحادیه اروپا دچار فلج ژئوپولیتیک ویا کوری ژئوپولیتیک شده است؟
بیانات متضاد کشور‌های اتحادیه اروپا و تفرقه بین آن‌ها نشان دهنده فلج شدن این نهاد اروپایی است. اتحادیه اروپا تنها برای آنکه نشان دهد که راهبرد وحدت بین کشور‌های عضو را حفظ کرده است، در قبال ترکیه، تسلیم شانتاژ‌های یونان و قبرس جنوبی شده است. در شرایطی که کانادا و انگلیس، روسیه سفید را محکوم کردند، اتحادیه اروپا به علت باج خواهی یونان، نتوانست درباره بحران روسیه سفید عکس العملی نشان دهد. در حالیکه یکی از اصول ادعایی اتحادیه اروپا، حمایت از دموکراسی است. وضعیت فلج اتحادیه اروپا، به مسئله‌ای مهم اتحادیه اروپا و بروکرات‌های آن تبدیل خواهد شد. در آینده، مواضع کشور‌های عضو اتحادیه اروپا که طرفدار ترکیه هستند و تلاش می‌کنند دستاورد‌های ژئوپولیتیک را افزایش داده و ریسک‌ها را برطرف کنند، تقویت خواهد شد.

آنکارا مشاهده می‌کند که تفرقه و اختلاف نظر در درون اتحادیه اروپا، مانع اتخاذ مواضع شدید اتحادیه اروپا تحت تاثیر فرانسه، یونان و اتریش علیه ترکیه شده است. نخست وزیر اتریش، آلمان را متهم کرد که از ترکیه حمایت می‌کند. این قضیه نیز نشان می‌دهد که اتحادیه اروپا با خطر کشمکش و تضاد فرهنگی و هویتی روبرو است. اتحادیه اروپا که دچار مشکلات ژئوپولیتیک و ژئو اکونومیک شده است، باید منافع مالی کافی بدست آورد و یا با کشور‌های دارای منابع مالی و اقتصادی قابل توجه نظیر ترکیه به مشارکت بپردازد؛ لذا باید هرچه زودتر راه خود را انتخاب کند.

ترکیه از ابتدای وقوع بحران دریای مدیترانه شرقی، برای حل بحران و کاهش تنش، بر لزوم مذاکرات سازنده تاکید کرده است. چنانکه ناتو برای حل اختلافات یونان و ترکیه و تقویت روند اعتماد دو جانبه نشست مشترکی برگزار می‌کند. اقدام ناتو برای کاهش تنش نیز برپایه حسن نیت ترکیه شکل گرفته است. ترکیه تلاش می‌کند که با اتحادیه اروپا نیز برپایه حسن نیت و اعتماد متقابل نیز مذاکره کند. اما در بیانیه اجلاس سران اتحادیه اروپا در روز اول و دوم اکتبر ۲۰۲۰ میلادی، به حقوق اساسی شهروندان قبرس ترک شمالی، تقسیم عادلانه منابع انرژی گاز طبیعی و نفت در دریای مدیترانه شرقی اشاره‌ای نشده و موجودیت و حقوق ترک‌های قبرس نادیده گرفته شده است. در اجلاس سران اتحادیه اروپا همچنین پیشنهاد ترکیه درباره مذاکرات بر اساس حقوق بین المللی و حقوق اساسی و تامین منافع ملی ترکیه و قبرس شمالی نیز نادیده گرفته شده و دچار کوری ژئوپولیتیک شده است. اتخاذ تصمیم اشتباه درباره دریای مدیترانه شرقی، اتحادیه اروپا را در آستانه فروپاشی قرار می‌دهد.
اگر اتحادیه اروپا درباره ترکیه از تصمیم خود عدول نکند، ترکیه وقبرس ترک نشین در دریای مدیترانه شرقی از حقوق مشروع خود دفاع خواهند کرد. اگر اتحادیه اروپا ابزار‌های تهدید و گزینه‌های مختلف را علیه ترکیه به کار گیرد، ترکیه نیز برای مقابله با اتحادیه اروپا ابزار‌ها و گزینه‌های مختلف خود را به کار خواهد گرفت. در نتیجه اتحادیه اروپا از اقدامات نسنجیده خود علیه ترکیه پشیمان خواهد شد.
راهبرد عاقلانه اتحادیه اروپا این است که پیشنهاد ترکیه را برای مذاکرات بپذیرد. در آن صورت اتحادیه اروپا از وضعیت فلج و کوری ژئوپولیتیک نجات پیدا خواهد کرد. اتحادیه اروپا مدت زیادی است که به بیماری تنبلی و عدم ایفاء نقش موثر و فعال دچار شده است. عدم فعالیت موثر اتحادیه اروپا در حل مسائل منطقه‌ای و بین المللی، خطر از بین رفتن همه دستاور‌های اتحادیه اروپا بعد از جنگ سرد را دربر دارد. در آن صورت، کشور‌های دیگر نیز جدایی از اتحادیه اروپا نظیر برگزیت را آغاز خواهند کرد.

 

 

یکی از مسائل اصلی پیش روی ترکیه و اتحادیه اروپا، مسئله قبرس است. اگر مساله قبرس حل شود سرفصل مذاکرات برای عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا نیز ممکن است گشوده شود، زیرا قبرس یونانی نشین عضو اتحادیه اروپا به شرط عادی سازی روابط و اجرای پروتکل ضمیمه آنکارا از وتو سرفصل دوم "گردش آزاد کارگران" سرفصل پانزدهم "انرژی"، سرفصل بیست و سوم "قوه قضائیه و حقوق اساسی" و سرفصل بیست و چهارم "عدالت و آزادی و امنیت" سرفصل بیست و ششم "آموزش و فرهنگ" سرفصل سی و یکم "سیاست خارجی و امنیت و دفاعی" عدول خواهد کرد.
سرفصل‌های اول "گردش آزاد کالا"، سرفصل سوم "حق تاسیس محل کار و ارائه خدمات آزاد"، سرفصل نهم "خدمات مالی"، سرفصل یازدهم "کشاورزی و توسعه روستایی"، سرفصل سیزدهم "ماهیگیری"، سرفصل چهاردهم "سیاست حمل و نقل"، سرفصل بیست و نهم "اتحادیه گمرکی"، سرفصل سی ام "روابط خارجی" ترکیه و اتحادیه اروپا بعلت عدم اجرای پروتکل آنکارا بلوکه شده است.
ترکیه و اتحادیه اروپا درسال ۲۰۰۵ با هدف توسعه قرارداد اتحادیه گمرکی که درسال ۱۹۹۶ امضاء شده بود با اعضای جدید اتحادیه اروپا، پروتکل ضمیمه آنکارا را امضاء کردند.ولی به علت آن که در پروتکل ضمیمه، حکومت قبرس رومی نشین جنوبی در فهرست اعضای جدید اتحادیه اروپا تحت عنوان" جمهوری قبرس" قید شده بود ترکیه اعلام کرد که "پروتکل ضمیمه آنکارا" شامل قبرس جنوبی نمی‌باشد و ترکیه جمهوری قبرس را به رسمیت نمی‌شناسد. براساس پروتکل آنکارا، ترکیه باید بنادر و فرودگاه‌های خود را بر روی کشور‌های اتحادیه اروپا و از جمله قبرس جنوبی نیز بگشاید. اماترکیه قبرس جنوبی را برسمیت نمی‌شناسد.
اتحادیه اروپا نیز اعلام کرد که ترکیه به علت آن که تعهدات خود را براساس پروتکل ضمیمه به جا نیاورده است در دسامبر ۲۰۰۶ سرفصل مذاکرات که ارتباط مستقیم با "قرارداد اتحادیه گمرکی" را داشت بلوکه کرده و از گشودن آن‌ها خودداری کرد. بدین ترتیب ۱۴ سرفصل مذاکرات برای عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا به علت خودداری از به رسمیت شناختن جمهوری قبرس و ادامه بحران قبرس تعلیق شده است.