ارواح همه مؤمنان به پررمز و رازترین قبرستان جهان می‌آیند.
به گزارش گروه وب‌گردی خبرگزاری صدا و سیما، وادی‌السلام، نام قبرستانی در شهر نجف است. قبرستان بزرگ و تاریخی که به سبب وجود احادیثی درباره فضیلت آن، برای شیعیان اهمیت مذهبی دارد. شهرت آن به علت روایاتی است که این قبرستان را محل رجعت تعدادی از پیامبران و امامان و مؤمنان در روز رجعت می‌دانند.
دلایل اهمیت قبرستان وادی‌السلام
از مهم‌ترین وجوه اهمیت این قبرستان، همجواری آن با حرم امام علی علیه‌السلام است. در منابع شیعه از قبرستان وادی‌السلام بسیار سخن رفته و فضائل دیگری برای آن برشمرده شده است. برخی از این روایات عبارتند از:
در تفسیر عیاشی، روایتی نقل شده است که بنابر آن، پیامبر گرامی اسلام صل‌الله علیه و آله در شب معراج همراه جبرئیل به کوفه و وادی‌السلام رفتند و در آن‌جا نماز گزارده‌اند. بنابر این نقل، وادی‌السلام، نمازگاه حضرت آدم و پیامبران بوده است.
کلینی (متوفای سال ۳۲۸ ق) روایتی را از امام علی علیه‌السلام درباره این قبرستان نقل کرده است. در این روایت، مولا علی علیه‌السلام همراه یکی از اصحاب خویش، به وادی‌السلام می‌روند و در آن‌جا می‌فرمایند: «.. مَا مِنْ مُؤْمِنٍ یمُوتُ فِی بُقْعَةٍ مِنْ بِقَاعِ الْأَرْضِ إِلَّا قِیلَ لِرُوحِهِ الْحَقِی بِوَادِی‌السَّلَامِ وَ إِنَّهَا لَبُقْعَةٌ مِنْ جَنَّةِ عَدْنٍ؛ هیچ مؤمنی در جایی از زمین نمیرد، مگر آن‌که به روح او فرمان دهند که به وادی‌السلام آید. این‌جا، نقطه‌ای از بهشت است.»
همچنین روایت شده این مکان، نخستین جایی در زمین بوده است که خدا را در آن عبادت کرده‌اند.
روایاتی نیز از امام علی علیه‌السلام درباره علاقه آن حضرت به شهر نجف، وادی‌السلام و دفن در این شهر و قبرستان نقل شده است. مانند روایتی که آن حضرت از خدا خواستند مدفن ایشان را در این شهر قرار دهد.
علت نام‌گذاری قبرستان وادی‌السلام
وادی‌السلام از دو کلمه وادی و سلام، تشکیل شده است. وادی، به معنی سرزمینی میان تپه‌ها و کوه‌ها و محلی که سیلاب از آن عبور می‌کند و سلام، علاوه بر آن‌که در میان مسلمانان یکی از نام‌های خداوند است، به معنای در امان بودن و سلامت از آسیب‌های ظاهری و باطنی است.
برخی منابع نیز دلیل نام‌گذاری قبرستان وادی‌السلام را این‌گونه بیان می‌کنند که این نام را پیامبر اسلام صل‌الله علیه و آله و بلکه جبرئیل بر آن‌جا نهاده‌اند، به این معنا که مدفون‌های این گورستان از محاسبه و عذاب عالم برزخ، معاف و در سلامت هستند.
قبرستان وادی‌السلام کجاست؟
قبرستان وادی‌السلام در قسمت شمالی حرم امام علی بن ابی‌طالب در شهر نجف واقع است و با ده‌ها میلیون جسد، بزرگ‌ترین قبرستان دنیا محسوب می‌شود. این قبرستان از جنوب به حرم امام علی بن ابی‌طالب و خیابان اصلی نجف- کوفه (شارع امام علی بن ابی‌طالب)، از شرق به جاده نجف - کربلا، از شمال به منطقه حی‌المهندسین و از غرب به دریای سابق نجف محدود می‌شود.
تحولات تاریخی وادی‌السلام و جمعیت آن
بر کسی پوشیده نیست که وادی‌السلام در طول تاریخ دستخوش تغییراتی شده است که بعضا نقشه این گورستان را به هم ریخته‌اند اما این آرامگاه همچنان خاستگاه بی‌چون و چرای انسان‌های بی‌شمار است، البته نه به‌عنوان بلیط سفر به بهشت بلکه به احترام یک انسان متفاوت که جان و مال و همه قدرت خود را هزینه انسان‌ها کرده باشد. فرقی هم ندارد آن انسان پیرو چه دین یا مسلک یا مذهبی باشد.
بر پایه یافته‌های آماری جدید، قطعا آمار ساکنان وادی‌السلام بیش از این ۷ میلیون تن است. قبرستان وادی‌السلام، وابسته به پیروان همه ادیان، مذاهب و باور‌ها از جمله مسیحی، کلیمی، سنی، شیعه و آیین‌های دیگر بوده است.
بنا‌های داخل قبرستان
جدا از قبوری که در این قبرستان بزرگ موجود است، اماکنی نیز در آن ساخته‌اند که همواره در کانون توجه زائران شیعه قرار داشته است. همچنین بر فراز برخی قبور بزرگان، بنا‌هایی ساخته شده است که ارزش مذهبی، تاریخی و هنری دارند؛ از جمله:
مقبره هود و صالح
بنابر برخی روایات، مرقد دو پیامبر آسمانی، حضرت هود و حضرت صالح علیهما‌السلام نیز در این قبرستان واقع شده است. در وادی‌السلام، دو مقبره منسوب به این دو پیامبر است. بر این دو مقبره، ابتدا به کوشش علامه بحرالعلوم، گنبد و بنایی از گچ و سنگ ساخته شد و در سال ۱۳۳۷ ق، بنای آن به همت یکی از نیکوکاران ایرانی، تجدید و گنبد آن نیز کاشی‌کاری شد.
مقام‌های امام مهدی (ع)، امام صادق (ع) و امام سجّاد (ع)
در بخش شمالی وادی‌السلام، جایی موسوم به مقام امام مهدی علیه‌السلام و امام صادق علیه‌السلام وجود دارد. در آن‌جا ساختمانی نسبتاً کهن با دو تابلو و گنبدی به رنگ آبی قرار دارد که مکان نماز آن دو امام را مشخص می‌کند. در داخل ساختمان، چاهی است معروف به بئر امام مهدی علیه‌السلام و اطراف آن را چند قبر فرا گرفته است. گویند امام مهدی علیه‌السلام را در این مکان مشاهده کرده‌اند.
بنای این ساختمان به کوشش علامه بحرالعلوم برپا شده است. این بنا تا سال ۱۳۱۰ ق، باقی بود که در آن سال فردی به نام سیدمحمدخان، آن را تجدید بنا کرد و اکنون به همان صورت باقی است. او همچنین گنبدی با کاشی‌های آبی‌رنگ بر این مقام احداث کرد.
در داخل بنا، سنگی وجود دارد که زیارت حضرت حجّت عجل‌الله تعالی فرجه‌الشریف بر آن حک شده است. تاریخ کتابت این سنگ، سال ۱۲۰۰ ق است. از امام صادق علیه‌السلام نقل شده است:
«هرکس حرم جدم را زیارت کرد، دو رکعت نماز بخواند و دوباره دو رکعت نماز دیگر و آن‌گاه دو رکعت دیگر بخواند. اولین آن بر در محل مزار امیرالمؤمنین علیه‌السلام و دومین در محل رأس‌الحسین علیه‌السلام و سومین در محل منبر حضرت مهدی علیه‌السلام.»
در داخل این مکان، مقام دیگری وجود دارد که به امام صادق علیه‌السلام منسوب است. از وجه تسمیه این مقام، اطلاعی در دست نیست. حدود یک کیلومتری غرب حرم، کنار دریاچه بحرالنجف به فاصله حدود ۲۵۰ متر و کنار بقعه صافی صفامسجد و مقامی به یاد بیتوته و نماز امام سجاد علیه‌السلام، احداث شده است.
این مسجد که ابعاد آن ۱۸ * ۱۵ متر است، گنبد و دیوار‌های کاشی‌کاری دارد و داخل آن محرابی به عنوان محل نماز امام سجاد علیه‌السلام، تعبیه شده است. گویند زمانی که ایشان برای زیارت امام علی علیه‌السلام به نجف آمدند، در این مکان نماز گزاردند و بیتوته کردند.
در دوران صفویه، بنایی در این مکان ساختند که تاکنون پابرجا است. در پایان حکومت عثمانی‌ها، این بنا تعمیر شد و در محراب آن سنگ زیبایی قرار گرفت که حروف مقطعه روی آن نقش بسته است. البته معنای آن برای کسی روشن نیست.
مشاهیر مدفون در قبرستان وادی‌السلام
بسیاری از مشاهیر دینی، سیاسی و اجتماعی شیعه به وصیت خود یا به خواست نزدیکانشان، در این قبرستان دفن شده‌اند که انگیزه آنان بیشتر همجواری با مرقد امام اول شیعیان بوده است. برخی از مشاهیر شیعه مدفون در این قبرستان عبارتند از:
سید جمال‌الدین گلپایگانی ـ سید محمدباقر صدر ـ سید جمال‌الدین افجه‌ای ـ سید علی قاضی طباطبایی ـ رئیس‌علی دلواری ـ محمدحسین کاشف‌الغطاء ـ محمدرضا تنکابنی ـ سید محمدباقر حکیم.
منبع: بیتوته