به گزارش خبرنگار حوزه دانشگاه گروه علمی فرهنگی هنری
خبرگزاری صدا و سیما، نشست تصویری بررسی تطبیقی نحوه پوشش اخبار کرونا در ایران و جهان با حضور جمعی از متخصصان در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی پزشکی برگزار شد و متخصصان درباره این موضوع تبادل نظر کردند.
آقای محمدرضا سهرابی مدیر گروه پزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این نشست گفت: یونسکو ابعاد مختلفی را برای سواد در نظر گرفته که یکی از آن‌ها رسانه است، یعنی اینکه افراد توانایی تشخیص اخبار درست از نادرست را داشته باشند و تا زمانی که افراد چنین توانایی را نداشته باشند خبرهای نادرست می‌تواند سلامت و همچنین روان مردم جامعه را تحت تاثیر قرار دهد.
او درباره نظام سلامت در جوامع مختلف توضیح داد: در برخی از کشور‌ها نظام سلامت مبتنی بر پزشک خانواده است و پزشکان خانواده به عنوان دروازه بانان سلامت به سلامت افراد جامعه رسیدگی می‌کنند، اما در مقابل در کشوری مانند آمریکا نظام سلامت مبتنی بر بازار آزاد است و هر فردی می‌تواند انتخاب کند که چه خدمتی را بگیرد.
دکتر سهرابی با بیان اینکه نظام سلامت کشور ما ترکیبی از این دو سیستم است، توضیح داد: در کشور ما خدمات بهداشتی همچون واکسیناسیون بر عهده دولت است و خدمات درمانی تقریبا در بازار آزاد ارائه می‌شود.
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نقش نظام سلامت در کنترل بیماری را بسیار موثر عنوان کرد.
دکتر سهرابی با بیان اینکه ۲۵ درصد از بحث سلامت توسط وزارت بهداشت قابل کنترل است، توضیح داد: عوامل دیگری هم دخیل است که اشتغال و درآمد، سواد، تجربیات دوران کودکی، اعتیاد و فرهنگ از جمله این عوامل هستند.
او یکی از مشکلات فرهنگی را تمرکز بر فردگرایی عنوان کرد و افزود: ما به جای تمرکز بر اصالت جامعه بر اصالت فرد تمرکز کرده‌ایم. اینکه نمی‌توانیم همه را قانع کنیم که ماسک برنند به خاطر همین دید فردگرایانه است. در ژاپن از پیش دبستانی یاد می‌دهند که چطور فرد مسوولیت‌پذیری در جامعه باشند.
آقای سهرابی بر لزوم فراهم شدن زیرساخت‌ها در نظام سلامت و سیستم اجرایی، تاکید کرده و این امر را موضوعی عنوان کرد که نیاز به زمان داشته و یک روزه قابل حل نیست.
سهرابی با بیان اینکه نظام آموزش ما بیمار بوده و تخصص محور است گفت: مثلا به دانشجویی می‌گویی فلان کار یا تحقیق را بکن می‌گوید این در تخصص من نیست. در وزارت هم همینطور است مسوولان هر کدام از دید تخصص خودشان به مسائل نگاه می‌کنند. می‌گویند قرنطینه برای قرون وسطی است. مگر بقیه کشور‌ها در قرون وسطی زندگی می‌کنند؟ پزشکانمان دید درمان دارند نه سلامت.
او در ادامه نسبت به حضور افراد فاقد صلاحیت در رسانه‌های رسمی هشدار داد و حضور متخصصان در رسانه‌ها را نیازمند آموزش در زمینه رسانه و داشتن گواهی فعالیت در رسانه دانست.
سهرابی در پایان صحبت‌هایش تجارت اسلحه، مواد مخدر و دارو را از پرسودترین تجارت‌های جهان برشمرد و گفت: در بحران کرونا نیز همه کشور‌ها به دنبال آن هستند که با تولید دارو‌های کرونا سهمی از این بازار پرسود داشته باشند و رسانه‌ها در این بین می‌توانند هم علیه و هم به نفع مافیای دارویی نقش داشته باشند.
خانم دکتر زرین زردار عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی هم در این نشست با بیان اینکه در حال حاضر هنوز داده‌های کافی برای مقایسه تطبیقی تجربیات رسانه‌های کشور‌های مختلف در سطح آکادمیک در دست نیست و نیز این بیماری یک بیماری ناشناس است و امکان آزمون و خطا وجود دارد، یادآور شد: بخش زیادی از آنچه در رسانه‌ها برای پوشش کرونا اتفاق می‌افتد تابع فاکتور‌هایی خارج از حوزه سلامت و رسانه است.
این عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی تفاوت در ساختار سیاسی، ساختار اجتماعی و فرهنگی و همچنین تنوع جامعه نخبگان را از مهمترین فاکتور‌های تفاوت در تجربه رسانه‌ای کشور‌های مختلف در پوشش اخبار کرونا عنوان کرد.
دکتر زردار همچنین با بیان اینکه فرهنگ‌های مختلف با توجه به میزان گشودگی خود در برابر اخبار، واکنش‌های متفاوتی دارند، یادآور شد: علاوه بر این موارد میزان تحمل وضعیت‌های مبهم در فرهنگ‌های مختلف با یکدیگر متفاوت است و با توجه به ناشناختگی کرونا، برخی از فرهنگ‌ها تحمل بیشتری دارند تا منتظر دستورالعمل‌های قطعی بمانند و تحمل برخی فرهنگ‌ها کمتر است و هرچه زودتر به دنبال دستیابی به نسخه شفابخش هستند.
او با اشاره به اینکه بر اساس این معیار‌ها می‌توان نحوه پوشش اخبار کرونا در کشور‌های مختلف را در چهار نوع دسته بندی کرد، توضیح داد: در کشور‌هایی مانند ژاپن که در آن‌ها تقسیم قدرت صورت گرفته و تکثر در آن‌ها به رسمیت شناخته می‌شود تجربه رسانه‌ای معمولا از طریق انتشار مداوم اطلاعات صورت می‌گیرد.
خانم زردار ادامه داد: در کشور ژاپن بعد از شناسایی اولین موارد ابتلا، به مقامات محلی برای تولید اطلاعات اختیارات بیشتری داده شد تا اطلاعات تولید شده در فضای رسمی افزایش یابد و افراد با افزایش آگاهی برای مقابله با بحران آماده شوند.
این عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی درباره تجربه رسانه‌ای کشور‌هایی که در آن‌ها سطحی از تمرکز قدرت، تکثر و گشودگی فرهنگی وجود دارد، توضیح داد: در کشوری همچون سوئد فضای داوطلبانه‌ای وجود دارد و اطلاعات از طریق شبکه‌های نخبگانی که سطح اعتماد بالایی نسبت به آن‌ها وجود دارد منتشر می‌شود.
او همچنین افزود: در کشور‌هایی مانند فرانسه که تکثر به اندازه ژاپن و سوئد وجود ندارد، اما قدرت سیاسی متمرکز و فرهنگ گشوده است، برای کنترل اپیدمی و اخبار آن تمایل به اعمال قدرت از نوع قانونی و دموکراتیک وجود دارد و با اقداماتی همچون در نظر گرفتن جریمه برای خروج غیر قانونی از خانه از شیوع ویروس جلوگیری می‌کنند.
زردار اضافه کرد:، اما در کشور‌هایی همچون چین که در آن‌ها تمرکز قدرت وجود دارد و فرهنگ گشوده نیست، انتظار اطلاعات از بالا به پایین اتفاق می‌افتد و مسیر‌های افقی نیز تحت کنترل دولت قرار دارند و فعالیت آن‌ها محدود و بسته است. در این کشور بخش زیادی از اخبار در خدمت دستاورد بزرگی به نام خروج از بحران، سانسور می‌شوند و یا اینکه مورد تحریف قرار می‌گیرند. در این کشور‌ها برای اطلاع رسانی فضا‌هایی وجود دارد که مقامات دولتی سعی می‌کنند آن‌ها را تقویت کنند و در سایر کانال‌ها اگر خارج از پروتکل‌ها محتوایی وجود داشته باشد با آن‌ها مقابله می‌شود.
دکتر زردار در بخش دیگری از این نشست، با اشاره به تجربه متفاوت آمریکا در پوشش اخبار کرونا، ترامپ را از پیشگامان فیک نیوز خواند و گفت: قبل از کرونا نیز اخبار جعلی در حوزه علم و سلامت موضوع مهمی تلقی می‌شد، اما بعد از کرونا با پدیده‌ای به نام اینفودمیک مواجه شدیم که مجموعه وسیعی از اخبار درست و غیردرست را در اختیار افراد قرار می‌دهند که توانایی انتخاب را از مخاطب می‌گیرد.
او با بیان اینکه در برخی از کشور‌ها سیاست‌های سختگیرانه‌ای نسبت به اخبار جعلی وجود دارد، یادآور شد: در چین در تمام ساختار‌ها بخش مجزایی برای شناسایی اخبار جعلی شکل می‌گیرد تا این اخبار از شبکه‌های اجتماعی پاک شوند و افراد منتشرکننده نیز مجازات می‌شوند.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی افزود: همچنین کشور‌هایی همچون فرانسه و هند نیز ساختار قانونی را برای مقابله با اخبار جعلی دنبال می‌کنند، در کشور‌هایی همچون ژاپن و سوئد که با تکثر مواجهیم نیز، برای مقابله با اخبار جعلی مکانیزم‌هایی همچون انتشار اخبار از مبانی اصلی وجود دارد، یعنی ساختار‌های رسمی سعی می‌کنند نیاز مخاطبان را پوشش دهند و علاوه بر این‌ها نظامی برای رتبه بندی اخبار راه اندازی شده است، یعنی بنا بر تشخیص مخاطبان اخباری که اعتبار بالاتری دارند در صدر اخبار قرار می‌گیرند.
دکتر زردار با بیان اینکه در کشوری مانند آمریکا، نهاد‌های علمی ماموریت سومی به غیر از آموزش و پژوهش یعنی ارتباط با جامعه را دنبال می‌کنند، گفت: در این کشور درون شبکه پزشکی روزنامه نگاران برجسته‌ای وجود دارند که منبع بسیاری از رسانه‌های معتبر به شمار می‌روند و در بحرانی مانند کرونا صدایشان شنیده می‌شود، یعنی نخبگانی وجود دارند که حتی علی رغم مقاومت دولت، با اخبار جعلی مقابله می‌کنند.
او با بیان اینکه آنچه در فضای رسانه‌ای کشور ما در دوران کرونا برای مقابله با اینفودمی تجربه شده پیچیده‌تر از آن است که بتوان برای آن الگوی روشنی تصویر کرد، افزود: البته تلاش‌های موثری هم در ستاد ملی مقابله با کرونا انجام شده است که از جمله آن‌ها می‌توان به شرکت دادن رسانه‌های اجتماعی در فرایند خبر اشاره کرد.
زردار تاکید کرد: می‌توان گفت برای مقابله با اینفودمی در دنیا استراتژی قطعی وجود ندارد، اما در کشور ما شاید استفاده از اقتدار در کوتاه مدت بتواند در مقابله با اخبار جعلی از سایر استراتژی‌ها موفق‌تر عمل کند.
او همچنین در ادامه این نشست با بیان اینکه سطح تحمل مردم ما پایین است و غالبا ترجیح می‌دهند به جای مراقبت‌های بهداشتی طولانی مدت، با جست و جوی کلیدواژه درمان قطعی کرونا با این ویروس مقابله کنند، درباره اخبار جعلی توضیح داد: در انتشار اخبار جعلی، بعد روانی افراد جامعه نیز نقش پررنگی دارد. جریان یافتن اخبار جعلی بسیار روان‌تر از اخبار درست است و زمانی که با سیل اخبار مواجهیم، اخباری که آرامش بیشتری را برای ما در پی دارند از مقبولیت بیشتری برخوردارند.
او در پایان تاکید کرد: لازم است با به کارگیری سیاست‌های سختگیرانه‌تر در شرایط بحرانی مسیر‌های اصلی اخبار جعلی شناسایی و مسدود شوند. این راه حل در کوتاه مدت می‌تواند در ایران موفق‌تر از راه‌های دیگر باشد.