گزارش مکتوب
کاه و کلش، سرمایه‌ای که می‌سوزانیم!
آتش زدن کاه و کلش در مزارع هم جرم است و هم در تولید سال‌های آینده اثر منفی دارد!
به گزارش
خبرگزاری صداوسیما مرکز مازندران، سوزاندن بقایای گیاهی بخصوص کاه و کلش در شمال کشور هر ساله انجام می شود و کشاورزان هم با انگیزه‌های مختلف، اقدام به آتش زدن آن می‌کنند.
آقاجانپور از کشاورزان بندپی غربی بابل، می‌گوید: مهمترین دلایل آتش زدن کاه، آماده سازی زمین برای کشت دوم و از بین بردن علف‌های هرز باقیمانده در مزارع است.
امسال هم زمان آغاز کشت دوم از ۱۰تا۱۷ مرداد اعلام شد که با توجه به شرایط آب و هوایی و حساسیت بذر در کشت دوم، اگر این زمان از دست برود، دیگر امیدی به برداشت مناسب محصول در این کشت نباید داشته باشیم بنابراین ناچارم سریعترین راه برای از بین بردن کاه را انتخاب کنم و آنرا بسوزانم!
اکبرزاده، شالیکار آملی هم می‌گوید: از بین بردن آفات گیاهی و بیماری‌ها مانند لارو ساقه خوار و پوسیدگی ساقه برنج و جلوگیری از کمبود ازت و زردی در برگ‌ها در کشت از مهمترین دلایل سوزاندن کاه است.
محمودی کشاورز ساروی هم با بیان اینکه سوزاندن کاه در مزارع از قدیم مرسوم بوده می گوید: سالهاست که کاه و کلش را می‌سوزاند و احساس می کند که نیاز کمتری به استفاده از سموم در کشت دوم دارد.
رمضانپور از شالیکاران بهشهر هم هزینه‌های زیاد بسته بندی و فرآوری کاه در مزارع و به صرفه نبودن جمع آوری آن را از دلایل این کار می‌داند.
عوارض جبران ناپذیر آتش زدن کاه و کلش برای محیط زیستاما از سویی دیگر، خلیلی کارشناس جهادکشاورزی مازندران هم با رد کردن این گفته‌ها معتقد است: نابودی موجودات مفید خاک، افزایش مصرف کود‌های شیمیایی و کاهش بازدهی زمین، فرسایش خاک در بلند مدت، کاهش رطوبت خاک و افزایش مصرف آب در طول دوره رشد، آلودگی محیط زیست و بروز بیماری‌های تنفسی بخصوص برای کودکان و سالمندان و سفت شدن لایه‌های خاک و کاهش نفوذ پذیری آن از مهمترین عوارض جبران ناپذیر سوزاندن کاه و کلش در مزارع است.
احمدیان کارشناس آب و خاک جهادکشاورزی مازندران می‌گوید: در شرایط بهینه، خاک از ۴۵تا۵۰ درصد ماده معدنی، ۲۵درصد هوا، ۲۵درصد آب و تا ۳درصد ماده آلی تشکیل می‌شود و همین مقدار ماده آلی نقش بسیار مهمی در روابط آب، خاک و گیاه دارد.
وجود کاه و کلش در خاک به مرور زمان سبب می‌شود که ماده آلی به خاک کامل تبدیل و سپس تحویل گیاه داده شود.
نبود این موجودات، خاک را تبدیل به بستری ضعیف و غیرفعال می‌کند در نتیجه به آتش کشیدن مزارع سبب سوختن مواد آلی و از بین رفتن خاک می‌شود.
همچنین با نابودی میلیون‌ها حشره از گونه‌های مختلف که غذای بسیاری از موجودات زنده دیگر از جمله پرندگان هستند، چرخه حیات منطقه نیز تخریب می‌شود.
مدیر ترویج جهاد کشاورزی مازندران هم با بیان اینکه ۶۰درصد خاک قابل کشت کشور با کمبود مواد آلی مواجه هستند گفت: بر اساس برنامه چهارم و پنجم توسعه، یکی از وظایف مجموعه جهاد کشاورزی، رساندن مقدار مواد آلی خاک به ۳درصد است که با گذشت بیش از یک دهه، به فقط یک درصد رسید!
طاهری افزود: کمبود علوفه نیز از دیگر چالش‌هایی است که مازندران را به بزرگترین واردکننده علوفه در خاورمیانه تبدیل کرده است و استفاده از کاه و کلش مزارع تأثیر بسزایی در کاهش این وابستگی دارد، اما کشاورزان به راحتی آن را می‌سوزانند!
وی هزینه بالای بسته بندی کاه در مزارع را درست دانست و گفت: جهاد کشاورزی مازندران آمادگی دارد با نشستی با حضور اتحادیه‌های مختلف کشاورزی استان، نرخ تولید و فروش بسته‌های کاه را تعیین و ابلاغ کند و در این باره به زودی نشستی برگزار می‌شود.
همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد با استفاده از ترکیب ۸۵درصد ضایعات مرکبات با ۱۵درصد کاه و کلش می‌توان کود‌های آلی بسیار عالی حتی به منظور استفاده در دامداری‌ها تولید کرد. همچنین تولید خمیر کاغذ نیز از دیگر کاربرد‌های کاه است که نقش غیرقابل انکاری در نیاز به واردات کاغذ خواهد داشت.
شریفی کارشناس اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران هم گفت:سوزاندن کاه وکلش باعث افزایش دی اکسیدکربن و افزایش اثرات گلخانه‌ای در جو می‌شود.
پراکندگی ذرات معلق و سموم شیمیایی در هوا، آسیب به لایه ازن، به وجود آمدن باران‌های اسیدی، افزایش انتقال و انتشار بیماری‌های واگیردار و بروز تنگی نفس(آسم) و برونشیت و سایر بیماری‌های تنفسی، سرطان ریه، به هم خوردن تنظیم ضربان قلب، اختلال در فشار خون، آسیب رسانی به سلول‌های استخوان، تخریب گلبول‌های قرمز و سوزش چشم در کودکان مناطق نزدیک کانون آتش از آلودگی‌های زیست محیطی و انسانی ناشی سوزاندن کاه و کلش است.
آتش زدن کاه و کلش، جرم استاما بر اساس ماده ۲۰ قانون هوای پاک، آتش زدن کاه و کلش، جرم است که ارتکاب آن سبب بازداشت ۱۹۰نفر پارسال در مازندران شد.
فرمانده یگان حفاظت از محیط زیست مازندران گفت: با وجود تذکر این یگان به شالیکاران درباره آتش نزدن کاه و کلش پس از برداشت شالی، متاسفانه این روند همچنان ادامه دارد.
مسلم آهنگری افزود: با استناد به مواد قانونی بند ۴ ماده ۲ قانون مدیریت پسماند و ماده ۳۰ آیین نامه اجرایی قانون مدیریت پسماند و همچنین ماده ۴۵ قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل‌ها و مراتع، آتش زدن بقایای مزارع و باغات داخل یا مجاور جنگل بدون اجازه و نظارت ماموران جنگلبانی و محیط زیست ممنوع است و چنانچه در اثر سهل انگاری، آتش سوزی به جنگل‌ها و مراتع سرایت کند متخلف برابر قانون به ۱تا۲ سال حبس تادیبی و پرداخت خسارت محکوم می‌شود.
مزیت های اقتصادی کاه و کلش برای کشاورزانیداللهی کارشناس حفظ نباتات جهاد کشاورزی مازندران می‌گوید: استفاده از کاه به عنوان کود طبیعی، استفاده در کارگاه‌های تولید قارچ خوراکی، استفاده در کارخانجات صنایع چوب و ظروف یکبار مصرف گیاهی و قابلیت فرآوری و تبدیل آن به بیش از ۲۰محصول مختلف از ظرفیت‌هایی است که درباره کاه برنج در مازندران وجود دارد، اما به علت ناآگاهی و دیدگاه‌های سنتی کشاورزان، هیچ استفاده‌ای از آن نمی‌شود.
همچنین از فواید اقتصادی کاه و کلش نباید غافل بود. هم‌اکنون در سه کارخانه بزرگ در گیلان، مازندران و خوزستان هر سال ۱۲۵هزار تن خمیر کاغذ از درخت و کاغذ‌های باطله تولید می‌شود.
بابایی دکترای دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری می‌گوید: با بهره گیری از ۳۰درصد کاه تولیدی کشور، می‌توان ۶۰۰هزار تن خمیر کاغذ تولید کرد.
تولید خمیر کاغذ از کاه علاوه بر جلوگیری از قطع درختان و سوزاندن کاه پس از برداشت برنج و حفظ محیط زیست از خروج ۳۰۰میلیون دلار ارز از کشور برای خرید چوب و واردات مواد اولیه و تولید سلولز جلوگیری می‌کند.
به گفته بابایی، از کاه و کلش برنج پس از فرآوری می‌توان برای تامین سوخت نیروگاه‌ها، تولید مصالح ساختمانی به ویژه بلوک و ورق‌های فشرده، دیواره‌های فشرده ضد آتش و تخته فیبر سیمانی. تولید خمیر سلولز تولید کاغذ و مقوا و نئوپان و نیز غذای ماهی استفاده کرد.
این گفته‌ها در حالی است بررسی‌های نگارنده نشان می دهد افزایش آگاهی‌های عمومی به ویژه با برگزاری دوره‌های آموزشی برای کشاورزان با همکاری دهیاران و گروه‌های محلی ضروری‌تر از گذشته است؛ سرمایه‌ای که هر سال به راحتی از بین می‌رود و دودش به چشم زمین می‌رود!
نویسنده: مهدی رضازاده