کودکانی که باید خاطرات خوش دوران طفولیت خود را با همسالان و دوستان سپری کنند ناگهان به مرحله خانه داری و مادر شدن گام می‌گذارند .
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز قزوین، اجبار کودکان به این نوع زندگی، گویا یک شبه رویاهای شیرین آنان را برای همیشه به باد می برد که خود عامل بسیاری از آسیب‌های اجتماعی در ابعاد مختلف زندگی می شود و چالش‌های جدی را پیش روی آنان و جامعه قرار می دهد . کودک همسری یکی از این آسیب‌ها ست که به اعتقاد بسیاری ازکارشناسان به علت فقراقتصادی ، فرهنگی، اعتیاد، موضوعات قومی و قبیله ای و مهاجرت شکل می‌گیرد.
روانشناسان معتقدند کودک همسری نوعی کودک آزاری یکی از بدترین انواع آن است زیرا عوارضی که به سبب ازدواج زود هنگام و بارداری ناشی از آن بر کودک وارد می‌شود جبران ناپذیر است.
لزوم ورود مجلس به مسئله کودک همسری رییس پیشین کانون وکلای کشوردرهمین باره معتقد است: باید مجلس شورای اسلامی کودک همسری را ممنوع کرده و موسسات مالی و بانک‌ها ارائه وام ازدواج را هم منوط به سن رشد کنند. علی نجفی توانا می گوید : متاسفانه با وصف مخالفت‌ها و واکنش‌های زیادی که علاقمندان برای حقوق شهروندی و علاقمندان به سلامت جسمی، جنسی، روحی، روانی و حتی رفتاری دختران یا پسران قائلند، مجلس شورای اسلامی نتوانسته حتی به صراحت کشور عربستان ، ممنوعیت قاطعی در این زمینه پیش بینی کند. نجفی توانا درباره افزایش ۴ برابری کودک همسری در برخی نقاط کشور به دنبال افزایش وام ازدواج، معتقد است : متاسفانه پدیده کودک همسری از پدیده‌های رایج در بسیاری از کشورهای خاورمیانه به ویژه کشورهای ایران، پاکستان، افغانستان و عراق است که با وصف وجود قوانین و تحول فرهنگی این پدیده کماکان رایج است.
اجرای طرح ازدواج به هنگام مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری قزوین در این باره می گوید: بحث ازدواج کودکان مسائل شرعی، قانونی و بهداشتی نهفته ای دارد که نباید مورد غفلت واقع شود.
صدیقه ربیعی با اشاره به اهمیت دوران کودکی و ضرورت توجه به این قشر، می افزاید: کودک همسری مقوله ای است که در آن فرد زیر ۱۳ سال از دنیای کودکی وارد زندگی مشترک می‌شود.
ربیعی اضافه می کند: دخترانی که خیلی زود ازدواج می‌کنند، عمدتا تحصیل را رها می کنند و باردار می‌شوند و حتی در برخی مواقع بر اثر حاملگی و زایمان جان خود را از دست می‌دهند. کودک همسری ، معضل اجتماعی معاون امور اجتماعی بهزیستی استان قزوین نیز می گوید: یکی از بارزترین پیامدهای منفی ازدواج در سنین پایین خیانت است، چون در بسیاری از موارد زوج‌ها از زندگی خود راضی نیستند یا اینکه به علت تمکین نداشتن همسر به این کار روی می آورند.
هدی حقیقی با بیان اینکه افزایش آمار طلاق نیز یکی دیگر از جدی‌ترین آسیب‌های اجتماعی پدیده کودک همسری است، می افزاید: بنابر بررسی های صورت گرفته بیش از نیمی از ازدواج‌هایی که در سنین پایین صورت می‌گیرد محکوم به شکست و در نهایت طلاق است که البته طلاق خود بسترساز بسیاری از مشکلات اجتماعی می‌شود.
حقیقی با اشاره به پیامدهای بارداری در سنین پایین و خطرات آن برای کودک و مادر، اضافه میکند: بنابر اظهارنظر پزشک زنان، بارداری در سنین پایین افزایش سقط جنین، بارداری‌های سخت، زایمان زودرس یا افزایش تولد نوزادان کم وزن را افزایش می‌دهد و از این‌رو بسیاری از پزشکان ازدواج در سنین پایین را به هیچ‌وجه توصیه نمی‌کنند.
حقیقی می گوید: کودک آزاری و همسر آزاری در صدر تماس‌های اورژانس اجتماعی ۱۲۳ بهزیستی قزوین قرار دارد.
او می افزاید : کودک همسری یک پدیده فردی و اجتماعی بوده که در حال تبدیل شدن به معضل اجتماعی است زیرا ازدواج در سنین پایین، پس از مدتی موجب ناامیدی و پشیمانی می‌شود که خود زمینه ساز آسیب های اجتماعی می شود .
معاون امور اجتماعی بهزیستی استان قزوین اضافه می کند : دخترانی که معمولا زیر ۱۸ سال باردار می‌شوند، احتمال بروز مشکلاتی از قبیل فشار خون بالا در دوران بارداری، کم‌خونی و عوارض زایمان و به دنیا آوردن نوزاد زودرس با وزن کم یا نوزادی با بهره هوشی پایین را خواهند داشت.
او می گوید : آمارهای ازدواج در جهان نشان می‌دهد که بهترین سن برای ازدواج دختران بین ۲۳ تا ۲5 سالگی است که فرد با داشتن بلوغ عقلی و جسمی می‌تواند بخش زیادی از مسایل و مشکلات زندگی را شناسایی و برای رفع آن اقدام کند. کودک همسری، تجاوزی خاموش به کودکان یک روانشناس بالینی نیز در باره آثارزیانبار کودک همسری به ما می گوید : این پدیده یکی از معضلات اجتماعی و ناهنجاری جامعه است که به نوعی تضعیف حقوق کودکان محسوب می‌شود.
الهه علیخانی با بیان اینکه مهمترین عامل این پدیده فقر فرهنگی و اقتصادی است، می افزاید : کودک همسری به نوعی تجاوز خاموش است چون کودک هنوز با مسایل جنسی آشنا نیست و باید به رابطه جنسی بدون آگاهی تن دهد.
وی معتقد است :اگر بخواهیم نهاد خانواده محکم شود باید به ازدواج‌هایی که زوج‌ها به مرحله پختگی نرسیده‌اند تن نداد بلکه باید دو طرف به مرحله ای برسند که زندگی آنها منجر به طلاق عاطفی نشود.
علیخانی اضافه می کند : روانشناسان معتقدند هشت بلوغ فردی، جنسی، هیجانی، اجتماعی، فکری و توانمندی، عقلی، اقتصادی و معنوی وجود دارد که اگر فرد به این موارد برسد شرایط ازدواج را دارد.
علیخانی با بیان اینکه یکی از مهمترین مساله در کودک همسری باید به بالا بودن سن همسر با اختلاف زیاد زا اشاره کرد که معمولا ازدواج‌های کودک همسری بین کودک با فرد میانسال و کهنسال بیشتر رابطه آنها پدر و فرزندی است و همراه با تفاهم و گفت و گوی سالم نیست.
این کارشناس روانشناسی می گوید : متاسفانه برای ازدواج و مادر شدن حدودی سنی مشخص نشده است در حالیکه برای حضور در انتخابات، افتتاح حساب بانکی و مالکیت اشیا سن ۱۸ سال در نظر گرفته می‌شود. کودک بیوگی، مهمترین معظل کودک همسری علیخانی معتقد است: ازدواج کودکان در سنین پایین حتی اگر به طلاق هم منجر نشود، پدیده کودک بیوگی را در پی دارد که آسیب‌های آن دامنگیر جامعه می‌شود.
او می گوید : این نوع افراد ناقل انواع بیماری‌ها جنسی و جسمی هستند و جامعه را دچار بحران شدیدی می کنند .
ازدواج زود هنگام حذف دوران نوجوانی یک خانمی که در سن 13 سالگی وارد زندگی مشترک شده، ازدواج را در سنین پایین اشتباه می داند و به ما می گوید : دختران در اینگونه ازدواج‌ها سختی‌های بسیار زیادی را متحمل می‌شوند که یکی از بزرگترین آنها شبیه کردن خود به همسرشان است، به طوری‌که آنها باید همواره به گونه‌ای رفتار کنند که کودکی در وجود آنها احساس نشود.
مریم زارع پور ازدواج زودهنگام را مانند حذف دوران نوجوانی از زندگی ذکر و اضافه می کند: :حتی اگر دختران در کنار بهترین مرد دنیا هم زندگی کنند مجبور هستند با سرعت زیادی از کودکی به دوران بزرگسالی وارد شوند و این به معنی حذف دوران نوجوانی و شیطنت‌های خاص آن هنگام است، چرا که زندگی مشترک دختران را مجبور به تغییر در رفتار، افکار و احساسات میکند. لزوم تعیین سن ازدواج نجفی رئیس اسبق کانون وکلای کشور می گوید : در بسیاری از کشورهای جهان سن ازدواج تعیین می شود که کمتر از آن سن نه تنها ازدواج ممنوع بلکه بعضا خشونت جنسی یا بهره کشی جنسی تلقی می شود.
این وکیل دادگستری می گوید : خوشبختانه در کشور ما قانون از ده‌ها سال قبل یک ممنوعیتی را پیش بینی کرد. طبق ماده 1041 قانون مدنی" عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن 13 سال تمام شمسی و پسرقبل از رسیدن به سن 15 سال تمام شمسی منوط به اذن ولی به شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه صالح است. " اما در مواردی که به اصطلاح شرایط و اوضاع و احوال اقتضا کند، با پیشنهاد دادستان و تصمیم دادگاه استثنائا معافیت از شرط سن اعطا می شود اما با تمام این احوال ازدواج قبل از سن 13 سالگی برای دختران و 15 سالگی برای پسران ممکن نیست. متاسفانه با وصف مخالفت‌ها و واکنش‌های زیادی که علاقمندان برای حقوق شهروندی و علاقمندان به سلامت جسمی، جنسی، روحی، روانی و حتی رفتاری دختران یا پسران قائلند، مجلس شورای اسلامی نتوانسته به صراحت ممنوعیت قاطعی را در این زمینه پیش بینی کند.
وی با برشمردن دلایل مخالفت اهالی علم جامعه شناسی و روانشناسی و جرم شناسی و حقوقدان و دلسوزان برای فرزندان این مرز و بوم با کودک همسری می افزاید : علت عمده اینگونه ازدواج ها فرهنگ ها و سنت های قدیمی است که دختران را به عنوان عنصر مصرف کننده تلقی می کردند و سعی داشتند کودکان را با ازدواج های زودرس از کانون خانواده جدا کنند و در نتیجه حتی بعضا از همان سن کودکی با اسم گذاری و نام گذاری برای او خواستگار و شوهر پیشنهاد می کردند تا به عقد ازدواج افرادی در آوردند که از لحاظ اقتصادی توانایی داشته و می توانسته کمکی برای خانواده شان باشد.
جالب این که در برخی از کشورها دختران را در چارچوب شیربها یا عناوین دیگر به افراد خارجی می فروشند و یک نوع خرید و فروش مطرح است و آنرا به عنوان شیربها و یا جلب رضایت خانواده ها تلقی می کنند.
نجفی توانا معتقد است : با توجه به اینکه به هر حال این دختر در این شرایط تحت یک ازدواج تحمیلی و ناخواسته قرار می گیرد و یا به افراد ثروتمند فروخته می شود، اثر سختی بر روحیه و روان دختران ایجاد می کند و این اثر به نوعی باعث ایجاد مشکلات مختلف رفتاری برای این دختران می شود. مشکل دیگر این است که دختران بعد از مدتی نسبت به شوهر خود کراهتی پیدا می کنند و حتی مشاهده می شود که از منزل مشترکشان فرار کنند. این نوع ازدواج ها منجر به طلاق این وکیل دادگستری می گوید : مطالعه آمارها نشان می دهد که این نوع ازدواج ها به طلاق منجر می شود و یا با نوعی مشکلات دیگری روبرو می شود و بچه های ناخواسته در این ازدواج ها رها می شوند و در نهایت از لحاظ روانشناسی و جامعه شناسی و جرم شناسی با افسردگی و دلسردی و فرار از خانه و طلاق و بزهکاری و تن فروشی مواجه می شویم که مجموع این عوامل باعث شده که سال های گذشته با این ممنوعیت در قانون مدنی مواجه باشیم و ای کاش قانونگذار به آن توجه کند.
نجفی توانا خطاب به نمایندگان مجلس شورای اسلامی می گوید : از نظر انسانی و دینی باید به شعارهایشان توجه کنند و اجازه ندهند که به عزیزترین و شریف ترین و حساس ترین ارزش های خانوادگی کشور تجاوز شود و به سرعت بحث کودک همسری را ممنوع کنند و در پشت شعارهای خالی قرار نگیرند.
نجفی توانا معتقد است فکر نمی کنم هیچ نماینده و مسئول و مدیری با این ازدواج‌ها موافق باشد اما نمی دانم چرا زمانی که در مسیر انجام وظیفه قرار می‌گیریم سکوت می کنیم و بعد ادعا می‌کنیم که به عنوان مسلمان در خدمت مردم و مملکت مان هستیم .
مدیران و مسئولان خود را مدافع حقوق مستضعفین می دانند، متاسفانه موضوع کودک همسری به دلایلی که گفتیم در خانواده‌هایی انجام می شود که مستضعف‌اند پس باید به این مسئله توجه بیشتری و دقیقتری شود .
فراكسیون زنان مجلس شورای اسلامی در سال گذشته با تهیه طرحی تحت عنوان مقابله با كودك همسری به مخالفت با این پدیده برخواستند و بیش از 10 نماینده در تشریح مشكلات و معضلات آن اظهار نظر كردند. این طرح با وجود همه كش و قوس ها در نهایت توسط كمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی به علت جامع و كامل نبودن متوقف شد و رای نیاورد. واكنش فعالان اجتماعی به رد شدن این طرح تنها به مجلس شورای اسلامی ختم نشد و در استان قزوین نیز با واكنش‌هایی از سوی مسئولان و فعالان حقوق زن و كودك همراه بود. طبق آمارهای اعلام شده از سوی اداره كل ثبت احوال قزوین، حدود 500 دختر 10 تا 14 سال ، پارسال در استان ازدواج رسمی داشته اند و این آمار نگرانی هایی را بین فعالان اجتماعی و حامیان حقوق زن و كودك به دنبال داشته است. صاحب نظران می گویند پدیده كودك همسری را باید فارغ از هرگونه مسایل سیاسی و جناحی پیگیری كرد و به خاطر تبعات اجتماعی این پدیده از رشد و ظهور آن جلوگیری كرد. كودک همسری به علت ترس از تجرد قطعی فاطمه محمد بیگی نماینده مردم قزوین ، آبیک و البرز درمجلس شورای اسلامی می گوید : پدیده كودك همسری به هیچ عنوان قابل قبول نیست و عواقب خطرناكی بدنبال دارد. فاطمه محمد بیگی معتقد است : از اوایل دهه 60 دختران ما به سمت تحصیل و اشتغال سوق داده شدند و چون در این موضوع افراط شد، خانم ها از موقعیت اجتماعی بالاتری برخوردار شدند و تمایلی به ازدواج پیدا نكردند كه تجرد قطعی در جامعه شیوع پیدا كرد. محمدبیگی معتقد است : خیلی از خانواده ها اكنون از ترس اینكه دخترانشان به مجردهای قطعی فامیل و دوستان مبتلا نشود، متاسفانه راهكاری غلط را جایگزین سیاست های غلط در گذشته كرده اند و به پدیده كودك همسری در جامعه دامن زده اند. او همچنین می گوید : بهترین افرادی كه می توانند این موضوع را برای خانواده ها تبیین و تشریح كنند، روحانیون و علما هستند كه به واسطه ارتباط بیشتر با مردم قادر به توضیح و شفاف سازی این موضوع خواهند بود.
معاون فرهنگی اجتماعی زنان شورای عالی انقلاب فرهنگی هم در دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین در یک گردهمایی که با موضوع ازدواج برگزار شده بود اعلام کرد : طبق آمار ثبت احوال سن ازدواج در مجموع در کشور به ۲۴ سال رسیده است.
فرشته روح‌افزا معتقد است: برای همه استانهای کشوردر بحث ازدواج نمی شود یک نسخه واحد ارائه کرد زیرا با مطالعاتی که درباره این مرز و بوم انجام دادم شهرهایی را سراغ دارم که دختران تا ۱۸ سال باید ازدواج کنند و اگر این اتفاق نیفتد دیگر آن دختر ازدواج نمی‌کند و کسی به سراغ آنها نخواهد آمد. در حقیقت ما نمی‌توانیم نسخه‌هایی که برای مردم جنوب می پیچیم برای شمال هم همانطور بپچیم چرا که هر کدام از آنها ریشه در فرهنگ و مذهب دارند.
روح افزا می گوید : همه دراین زمینه مسئولند باید کمک کنیم تا با شناخت دقیق وعقلانی امرمهم ازدواج چه در بحث کودک همسری کمک کنیم تا با ازدواج های منطقی ، آسیب‌های آن برطرف شود و از طرف دیگر ۱۹ میلیون جوان که در آستانه سن ازدواج در کشور هستند که این سن تا ۲۹ سال اعلام شده و اگر شرایط فراهم شود می‌توانند ازدواج کنند زمینه آن فراهم گردد که قطعاًدیگر دوستی‌ها و روابط غلط به‌وجود نخواهد آمد.
در مجموع در استان ما به نسبت استانهای جنوبی کشور اگر تعداد کودک همسری بسیار محدود است ولی حتی یک مورد آن هم به علت تبعاتش ، نباید اتفاق بیفتد که برای رفع این مشکل چه در سطح استانی و چه درسطح کلان کشور نیازمند عقل جمعی است که این معضل بصورت ریشه ای ومعقول برطرف شود . نگارنده : علی صفری الموتی