هرچه سالها در نساجی رشته بودیم پنبه شد

از خودکفایی در تولید پنبه  تا تعطیلی کارخانجات نساجی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز خراسان رضوی، صنعت نساجی  استان امروز در حالی  به فراموشی سپرده شده است که روز گاری سرو صدای کارگران و دستگاههای این صنعت ، آهنگ دلنواز تولید درخراسان رضوی  بود .کارخانه هایی که رنگ وجلایی به لباس های مردم می بخشید، حال تارو پودش از هم گسسته شده است .

 به یکی از کارخانجات نساجی در مشهد سری می زنیم که  روز گاری  امپراطوری  صنعت نساجی رادر خطه خراسان در دست داشت اما حالا دیگراز چرخ های ریسندگی در اینجا  صدایی به گوش نمی رسد ،سکوت در همه جا حکمفرماست.

مدیراین کارخانه می گوید : هر روز به اینجا می آید و تاریخ را ورق می زند روزهایی که چرخ نخستین کارخانه نساجی در خراسان بزرگ  به حرکت در آمد، روزهایی که در تولید وصادرات نساجی در اوج بودیم.

ابویی با اشاره به کاهش تولید پنبه در استان، قاچاق و واردات بی رویه نخ وپارچه ،  عدم نوسازی ماشین آلات نساجی ونبود فناوری  و نبود بهره وری  را علت رکود امروز صنعت نساجی عنوان می کند .

در یکی از سالن های کارخانه  هم کارگری که معلوم است موی خود را در نساجی سپید کرده نشسته و خاک دستگاه را پاک می کند به سراغش می روم می گوید : جوانی خود را دراین کارخانه به پیری رساندم و پس از 18 سال گفته اند خانه نشین شوم چون تولید نداریم .ده ها نفر دیگر هم مثل من عمر خود را در صنعت نساجی گذاشته اند واکنون بیکار شده اند .

البته این حال وروز، تنها به این کارخانه نساجی ختم نمی شود .همین چند وقت پیش کارخانه نساجی مدرس کاشمر مجبور به تعطیلی فاز نخست  کارخانه شد چون 30 میلیارد تومان سرمایه در گردش آن به خاطر به فروش نرفتن  محصولات در انبار های کارخانه  خاک می خورد .

سایه رکود بر کارخانه های پنبه پاک کنی

از کارخانه نساجی که بیرون آمدم تصمیم گرفتم سری به مزارع کشت پنبه در کاشمر بزنم اما وقتی به آدرسش می رسیم زمین ها رنگ دیگری دارد  خبری ازطلای سفید نیست .هادی تقوی پنبه کار نمونه استانی می گوید: 15 سال  در پنج هکتار از زمین های خود  پنبه کشت می کرده اما اکنون کشت خود را تغییر داده است .کشاورز نمونه استانی می گوید: دولت از پنبه کاران حمایت نکرد و کشت پنبه صرفه اقتصادی نداشت  وبه سمت کشت های جایگزین رفتیم .

این در حالیست که خراسان رضوی روزگاری از قطب های تولید کشت پنبه در کشور بود که  مشکلات  کمبود آب و واردات پنبه در فصل برداشت و توجه نکردن به  کشاورزان ، سبب شد  کشت این محصول در سال 90 از بیش از 35 هزارهکتار اکنون به 17 هزار هکتار کاهش یابد.

آقای تقوی می گوید: پنبه های  تولیدی جنوب  استان  به کارخانه های پنبه پاک کنی سبزوار فرستاده می شد که اکنون بازار آنها هم کساد شده است. 

از کاشمر راهی سبزوار می شوم  به سراغ یکی از کارخانه های پنبه پاک کنی می رویم، احمدی مدیر  یکی از این واحدها می گوید :زمانی در هفت ماه از سال ، 24 ساعته اینجا فعال بود  اما اکنون فقط دوماه سال در یک شیفت کار می کنیم .

وی می گوید: واردات بی رویه پنبه از کشورهای آسیای میانه در فصل برداشت این محصول ، قیمت پایین خرید و هزینه بالای تولید  خاک سردی را بر این محصول سپید پاشیده و موجب تعطیلی کامل سه کارخانه پنبه پاک کنی و نیمه تعطیل شدن دو کارخانه دیگر شده است .

واردات بی رویه  نخ و پنبه کلافی پیچیده بر گلوی تولید کننده

کاهش چشمگیر زمین های پنبه، فعالیت محدود کارخانجات لنت گیری  و کرک زدایی و در نهایت تعطیلی کارخانجات نساجی زنگ خطری را برای  صنعت نساجی به صدا در آورده است .

ابراهیم دهقان رییس انجمن کارخانجات خراسان رضوی با اشاره به اینکه هیچ آمار دقیقی از تعطیلی کارخانجات صنعتی بخش نساجی در استان وجود ندارد  می گوید: چند واحد بزرگ تولید در استان به سبب تعطیلی فعالیت ندارند البته واحدهایی هم که فعالیت دارند با کمتر از 50 در صد ظرفیت فعال هستند .

 در پیگیری این گزارش  خبری شوک آوراز  تعطیلی کارخانه  نساجی  درمحفل رسانه ها پیچید ،مشهد نخ با 26 سال فعالیت از چرخه تولید خارج شد .

سری به کارخانه  مشهد نخ زدیم  واحدی که تولید نخهای باکیفیت و صادراتی راسالها  برعهده داشت اینگونه چراغ تولیدش بی فروغ شده است . عضو هیات مدیره کارخانه مشهد نخ می گوید  : مواد اولیه نخ های تولید این کارخانه پلی استر و صددرصد ایرانی است اما متاسفانه دوسالی می شود که واردات بی رویه نخ جلوی تولید داخلی را سد کرده است .

شروین بادامچی در حالیکه  در انبار پر از نخ  کارخانه را  می گشاید، می گوید :اینجا  700  تن نخ تولید شده کارخانه  انبار شده  وهنوز به فروش نرسیده است .

وی اضافه می کند: بیشتر از یک سال است مشکلات را به گوش مسئولان جهاد کشاورزی و صنعت و معدن رسانده ایم ،  نامه نگاری فراوان کردیم اما دریغ از یک جواب،اگر وضع به همین منوال باشد 700 کارگر دیگر هم بیکارمی شوند .

 بادامچی سرنخی از بازار نخ مشهد به ما می دهد که محل داد وستد نخ های وارداتیست .

در حالیکه  ماشین آلات فرسوده کارخانجات نساجی ، کمبود نقدینگی وبهره های بالای بانکی تار وپود صنعت نساجی را از هم گسسته، حالا واردات بی رویه پنبه و نخ ، تیشه به ریشه نساجی زده است .

به بازار نخ درمحله عباس اباد مشهد می رویم  ویکی از بازاریان ما را به انبارهای دپوشده نخ می برد البته  نخ هایی که نام ونشان ایرانی ندارد و از هند و چین  تا ازبکستان و ترکیه وارد شده است .

آقای کشمیری  می گوید : این نخ ها قاچاق نیست و ازمبادی  قانونی وارد کشور می شود وبه راحتی داد وستد می شود .

او می گوید: تعطیلی کارخانجات  نساجی و واردات نخ وضعیت پوشاک را تحت تاثیر قرار داده و سبب تعطیلی نیمی از واحدهای تولیدی پوشاک شده است

زخمهای کهنه سرباز می کنند

حالا باید علت  واردات بی رویه نخ را جستجو می کردیم  که از مبادی قانونی هم وارد می شود ،ابتدا از گمرکات خراسان رضوی شروع می کنم که البته از پاسخ دادن امتناع کرده و گفتند نمی توانند آماری به ما بدهند اما با پیگیری های مکرر،  یکی از کارشناسان گمرک گفت: گمرک ترانزیتی سرخس یکی از مبادی ورودی نخ های وارداتیست که نفس نساجی خراسان را به شماره انداخته است.

راهی  جهاد کشاورزی خراسان رضوی شدم، مدیر زراعت جهاد کشاورزی خراسان رضوی می گوید : حمایت نکردن دولت از کشت پنبه این محصول استراتژیک، سبب شد پنبه از دهه 80 که محصولی ارز آور بود به محصولی وارداتی وارز بر تبدیل شود و کشاورزان کشت پنبه را رها کرده وبه محصولات پرسود دیگری روی آورند  در سالهای گدشته موضوع پنبه روی میز دولت نبوده چون واردات  آسان تر و به صرفه تر بوده است .

وی با ابراز نگرانی از وضعیت موجود می گوید: در واردات نخ وپنبه وزارت کشاورزی نقشی ندارد و باید به سراغ صنعت، معدن و تجارت رفت ،چون بازرگانی محصولات کشاورزی به دست آنها انجام می شود و جهاد کشاوزی دخالتی در واردات نخ ندارد .

از جهاد کشاورزی به سراغ سازمان صنعت ، معدن و تجارت می روم  معاون امور بازرگانی سازمان  صنعت ومعدن و تجارت خراسان رضوی می گوید :این تصمیم دولت بود که بازرگانی به وزارت صمت واگذار شود.

علی غفوری مقدم  با تایید اینکه قاچاق هم در سالهای اخیر به صنعت نساجی ضربه زده  است اضافه می کند: در سالهای گذشته پنبه از خراسان رضوی به کشورهای آسیای میانه وحتی اروپایی صادر می شد اما اکنون به وارد کننده محصول از کشورهای دیگر تبدیل شده ایم.

وی در پاسخ به این سوال که چرا جلوی واردات بی رویه نخ گرفته نمی شود نامه ای را نشان مید هد که  مهر تاییدیست بر اینکه چرا بخش اعظمی از صنعت نساجی کلافش سردرگم است .

نامه هایی با امضاهای طلایی که در آن آمده است با هرگونه ممنوعیت ومحدودیت واردات پنبه ونخ  اعلام مخالفت می شود و امضای مدیر کل صنایع نساجی وزارت صمت پای آن است .

ضعف مدیریت کمر صنایع را خم کرده است

نیل فروش زاده  دبیر کل انجمن صنایع نساجی ایران که خود سالها در صنعت نساجی موی سپید کرده است می گوید : در کشور سالانه به 150  هزار تن پنبه نیاز داریم که 60 تا 65 هزار تن در داخل تولید می شود و اگر در واردات محدودیت ایجاد کنیم به مشکل برمی خوریم ، اما باید واردات اصولی و با نظارت انجام شود .

عضو انجمن صنایع نساجی ایران هم  با اعلام آمار 180 هزار تن  وادرات نخ ریسندگی به کشور گفت : توزیع نخ در بازارها در حال انجام است، این حجم واردات سبب شده تا نخ تولیدی در کارخانه های داخلی روانه انبار شود و مصرفی در کشور نداشته باشد .

احمد کرمانی در پاسخ به این سوال که چرا نخ های موجود در انبارها صادر نمی شود می گوید : صادرات این نخ ها امکان پذیر نیست قبلا به عراق صادرات داشتیم ولی حدود یک سال است که این کشور تحت تاثیر تحریم های آمریکا خریدی از ایران نمی کند .

وی با اشاره به اینکه نخ های وادراتی عمدتا پنبه ای هستند می گوید :این نخ ها تولید هند ، چین و ازبکستان است که بابت هر کیلو بین 2تا 5دلار پرداخت می شود .

عضو انجمن صنایع نساجی ایران  در مقایسه قیمت تمام شده تولید نخ های وارداتی با نخ های تولید داخل گفت :قیمت تمام شده نخ های داخلی مقداری بالاتر از نخ های وارداتیست .

در همین حال رییس صندوق بیمه ایران از واقعیت تلخ دیگری در وادرات پنبه پرده برداشت .

محمد حسین کاویانی  می گوید :زمانی واردات پنبه به نساجی داده شد  که درایران نخ  جوت (نخ طول بلند ومقاوم)  تولید نمی شد و این مجوز واردات فقط  برای نخ طول سال بلند بود اما کم کم همان پنبه ونخ هایی وارد کشور شد که در داخل کشور هم تولید می شد .

صنعت نساجی در انتظار روزهای رونق تولید

آنچه  از شواهد کلاف سردر گم نساجی مشهود است طی سالهای گذشته صنعت نساجی برای ادامه فعالیت به مواد اولیه از جمله پنبه ، الیاف و رنگ های شیمایی نیاز داشت  که این کالاها مشمول ارز دولتی نمی شد و نوسان ارز هم سبب شد قیمت مواد اولیه گران شود و کارخانه ها نتوانند مواد اولیه تولید را تهیه کنند و به  سمت رکود رفتند ، درهمین حال کارشناسان معتقدند صنعت نساجی دوباره می تواند رونق بگیرد .

غلامعلی رخصت یکی از فعالان عرصه نساجی خراسان که دست کم سی سال خاک این صنعت را خورده است ،بهره های بانکی را یکی دیگر از مشکلات صنعت نساجی عنوان می کند ومی گوید: دولت  اگر در این حوزه ورود جدی داشته باشد و وام هایی با بهره های پایین را به واحدهای تولیدی پرداخت کند این واحدها توانایی توسعه تولید و به تناسب آن ایجاد اشتغال که نیاز امروز کشور است را دارند .

فیروز ابراهیمی  دبیر خانه صنعت و معدن خراسان رضوی هم می گوید : تولیدات ایران به نام کشورهای دیگر دوباره به کشور وارد می شود، ما در زمینه  پارچه اگر بتوانیم خودمان کارخانجات چاپ و تکمیل نساجی را راه اندازی کنیم، دیگر پارچه های مرغوب ما با نام کشورهای همسایه چون ترکیه وارد کشور نمی شود و دیگر هزینه های تمام شده با سه برابر قیمت به فروش نمی رسد.

شکوفایی دوباره صنعت نساجی در گرو هماهنگی دستگاههای نظارتی وقضایی و محدودیت واردات

معصومه امینی کارشناس مسائل اقتصادی  معتقد است برنامه ریزی موثری در زمینه حل مشکلات صنعت نساجی صورت گرفته ودستگاههای اجرایی در کنار دستگاه قضایی برای رفع موانع تولید تصمیمی هایی دارند که اجرایی شدن آن ها می تواند این صنعت راشکوفا کند.

آنچه اظهار نظر برخی کارشناسان و مسئولان نشان می دهد دستور کارهایی  با هدف استفاده هر چه بیشتر از ظرفیت های بالقوه موجود و نهان در کشت و تولید پنبه مد نظر گرفته ،  امری که با سفر وزیر صنعت ،معدن وتجارت به خراسان رضوی وبازدید از کارخانجات فعال و نیمه فعال نساجی استان روزهای خوبی را برای زنجیره نساجی از کشت پنبه تا تهیه پوشاک نوید می دهد .

رضا رحمانی با تاکید بر اینکه  زنجیره نساجی  تا پوشاک اولویت وزارتخانه صمت  قرار گرفته است گفت: از این پس همه محصولات وارداتی ثبت سفارش می شود یعنی هر کالایی برای واردات باید مجوز ثبت سفارش داشته باشد و برحسب نیاز به کشور وارد شود تا جلوی واردات بی رویه گرفته شود واگر تولید به اندازه نیاز و با کیفیت باشد جلوی وادرات گرفته می شود .

وی با اشاره به اینکه کمبود نقدینگی یکی از مسائل پیش روی حوزه نساجی است گفت : وقتی تولید بیشتر شود نیاز به نقدینگی هم بیشتر می شود که نظام بانکی می تواند با پشتیبانی و حمایت بیشتر رونق گذشته  را به صنعت نساجی بازگرداند .

به نظر می رسد اولویت دهی به صنعت مادر نساجی، افزایش حمایت از پنبه کاران و تولید کنندگان ،ایجاد مشوق های سرمایه گذاری، تقویت صادرات وساماندهی واردات و ایجاد نام های تجاری شاخص  برای محصولات ایرانی می تواند تنها راه های باز کردن کلاف سردرگم نساجی باشد .

کلافی که اگر گره آن باز شود دیگر پنبه کار 15 ساله ،  هیچ کشتی را جایگزین کشت طلای سفید نخواهد کرد، کارگران وفعالان خانه نشین صنعت نساجی با سرعت بیشتر  چرخ های ریسندگی را به حرکت در می آورند و این صنعت کهن    کمر راست می کند.......