ازخسارت به دامداران تا آسیب به شهروندان با یک شایعه
قزوین بالاترین میانگین تولید شیر را در کشور دارد.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز قزوین، مدیر پشتیبانی امور دام سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین می‌گوید: این استان با متوسط دریافت روزانه ۳۳ کیلوگرم شیر از هر گاو بالاترین میانگین تولید این محصول نسبت به جمعیت دامی در کشور را داراست. سید محمد میربابایی می‌افزاید: در آزمایش‌ها و بررسی‌های به عمل آمده در بعضی گله‌های استان از هر گاو روزانه ۴۲ کیلوگرم شیر دریافت می‌شود که در نوع خود کم نظیر است. وی با بیان اینکه شیر تولیدی در قزوین از کیفیت بسیار بالایی برخوردار است و بخش قابل توجهی از آن به مصرف صنایع لبنی می‌رسد، اضافه می‌کند: به لحاظ تولید شیر در واحد‌های صنعتی در بین پنج استان کشور قرار داریم. ۳۴۵ واحد گاوداری صنعتی شیری در استان قزوین با ظرفیت اسمی ۴۲ هزار راس فعالیت می‌کنند آقاعلیخانی، مدیر تعاون روستایی استان قزوین هم می‌گوید: در ۹ ماه امسال حدود ۱۸ هزار و ۸۰۰ تن شیر از دامداران استان قزوین خریداری شده است. صنایع لبنی قزوین ظرفیت تولید یک میلیون تن محصول را دارند رئیس سازمان جهاد کشاورزی قزوین می‌گوید: واحد‌های لبنی استان به عنوان بخش مهمی از صنایع تبدیلی کشاورزی ظرفیت تولید سالانه یک میلیون تن انواع لبنیات را دارند. فاطمه خمسه می‌افزاید: سالانه ۵۳۰ هزار تن شیر در واحد‌های دامی صنعتی و روستایی استان تولید می‌شود که ۳۰ درصد آن در صنایع لبنی و تبدیلی استان به فرآورده تبدیل و مابقی به دیگر استانها صادر می‌شود. خمسه همچنین اظهار داشت: به عنوان دستگاه حاکمیتی بخش کشاورزی همه تلاش خود را به کار گرفته ایم در تامین نهاد‌ها های مورد نیاز واحد‌های دامی هیچ مشکل و وقفه‌ای ایجاد نشود که منجر به اختلال در روند تولید شود. او با انتقاد از انتشار شایعه وجود سم آفلاتوکسین در شیر می‌گوید: این مسئله علاوه بر کاهش سهم لبنیات از سبد مصرف خانوار‌ها می‌تواند تولید و صادرات این محصولات را با چالش مواجه و ارزآوری این صنعت را در شرایط سخت تحریم متوقف کند. سایه سیاه شایعه سم آفلاتوکسین بر سر صنایع لبنی این نخستین باری نیست که ادعا‌هایی درباره سلامت صنایع غذایی کشورمان مطرح می‌شود؛ در این میان صنایع لبنی که بازار پر رونقی را در کشور‌های منطقه و حتی اروپایی برای خود فراهم کرده و ارزآوری دارند، بار‌ها شایعات و ادعا‌های متعدد درباره سلامت و کیفیت محصولات موجب ضرر و خسارات فراوانی شده است. چند سال پیش نیز موضوع استفاده از روغن پالم در محصولات لبنی خبرساز شد و حدود ۳۵ درصد مصرف فرآورده‌های لبنی را کاهش داد. روز‌های اخیر نیز طرح ادعا‌هایی در مورد میزان بالای سم آفلاتوکسین در مواد غذایی و لبنی سبب نگرانی‌های در جامعه شده است. با انتشار و دست به دست شدن سم آفلا توکسین در شبکه‌های مجازی، کارخانجات با کاهش تقاضای شیر و فراورده‌های لبنی روبرو شده اند که این موضوع نه فقط برای صنعت لبنیات کشور نگران کننده است بلکه تهدیدی برای سلامت مردم و حتی کاهش صادرات به شمار می‌رود. سرانه مصرف شیر و فرآورده‌های لبنی کمتر از ۹۰ کیلوگرم مدیرعامل اتحادیه سراسری دامداران ایران درباره تاثیر این شایعات بر صنعت شیر کشور، می‌گوید: سرانه مصرف شیر و فرآورده‌های لبنی در کشور ما به ۱۲۰ کیلوگرم رسیده بود که طی سال‌های اخیر به علت تحریم ها، کاهش توان خرید مردم و انتشار اخبار نادرست و غیرکارشناسی مصرف این محصولات کاهش یافت تاجایی که اکنون به کمتر از ۹۰ کیلوگرم در سال رسیده است. به گفته سعید سلطانی سروستانی ، کشور با تولید سالانه بیش از ۱۰ میلیون تن شیرخام و فرآورده‌های لبنی خودکفا ست. او با اشاره به اینکه علاوه بر تامین نیاز داخلی، سالانه حدود یک میلیون تن محصول لبنی به کشور‌های هدف از جمله کانادا، فرانسه و کشور‌های همسایه صادر می‌شود، اضافه می‌کند: اعلام چنین اخبار غیرکارشناسی می‌تواند صادرات این محصولات را با مخاطراتی مواجه و ارزآوری به کشور از این صنعت را متوقف کند. مدیرعامل اتحادیه سراسری دامداران ایران معتقد است: چنین اقداماتی مشخص نیست به نفع چه کسانی بوده و با چه هدفی دنبال می‌شود، اما آنچه مشخص است این اقدام یک خیانت آشکار به مردم و منافع ملی کشور است. مدیرکل دامپزشکی استان قزوین هم می‌گوید: براساس استاندار‌های بین المللی، آفلاتوکسین در برخی محصولات وجود دارد، اما باید طبق استاندارد دارای حد تعیین شده باشد به طوری که گزارش‌ها حاکی از آن است که استاندارد ملی مواد غذایی ایران پنج برابر سختگیرانه‌تر از استاندارد آمریکا است. حمید زینالی می‌افزاید: شیرخام در کشور ما در دو مرحله مراکز دامداری (شیردوشی) و تحویل به کارخانجات (جهت فرآوری) بررسی و ارزیابی کارشناسان دامپزشکی و وزارت بهداشت و تایید کارشناسان کنترل کیفیت قرار می‌گیرد و در صورت مشاهده هر گونه مشکل (وجود آفلاتوکسین بیش از حد تعیین شده و بار میکروبی بالا) شیرخام به مرکز دامداری مرجوع می‌شود. زینالی اضافه می‌کند: با تاکید براینکه مردم نگرانی در مصرف شیر و فرآورده‌های لبنی نداشته باشند، می‌گوید: اکنون به طور قطع مصرف لبنیات کاهش یافته است تا جایی که برخی کارخانجات برای جلوگیری از ضرر خود و دامداران شیرخام تولیدی را از محصولات دارای ماندگاری پایین به محصولات با ماندگاری بالا همچون شیرخشک و دوغ تبدیل می‌کنند، اما ادامه این روند می‌تواند موجب کاهش خرید شیرخام کارخانجات و در نهایت کاهش تولید شیرخام شود. حتما شیر مصرف کنید؛ آفلاتوکسین موجود در شیر کمتر از حد مجاز است مدیرکل دامپزشکی استان قزوین با بیان اینکه وضعیت مصرف شیر در کشور کمتر از میانگین جهانی است از مردم خواست به شایعات وجود سم آفلاتوکسین توجه نکنند و حتمن مصرف شیر را در برنامه روزانه خود قرار دهند. او افزود: آفلاتوکسین مانند دی اکسید کربن موجود در هوا، در شیر وجود دارد، اما حد آن مجاز است. دکتر زینالی اضافه کرد: در تمام دنیا آفلاتوکسین در شیر وجود دارد و آن هم به خاطر توکسین‌های موجود در غذای دامهاست. مدیرکل دامپزشکی گفت: در برخی از غذا‌های مصرفی این توکسین‌ها هم وجود دارد. مدیرکل دامپزشکی، حد مجاز آفلاتوکسین در استاندارد‌های اروپا و آمریکا را ۵۰۰ پی پی تی بیان کرد و می‌گوید: این میزان در شیر‌های پاستوریزه استان قزوین در بازرسی‌های انجام شده ۱۳۰ پی پی تی یعنی یک چهارم استاندارد‌های دنیاست. دکتر زینالی با بیان اینکه شیر تولیدی استان قزوین در پاکت دو برند معرف جهانی در استان است می‌افزاید: شرکت‌های لبنی به علت کیفیت بالای خواهان شیر‌های تولیدی استان قزوین هستند. او تاکید کرد: همین شیر‌های تولیدی استان به کشور روسیه با داشتن استاندارد‌های بالا صادر می‌شود. مدیرکل دامپزشکی با بیان اینکه ردیابی و کنترل آفلاتوکسین در شیر‌های فله‌ای به اندازه شیر‌های پاستوریزه نیست می‌گوید: برای تولید کنندگان شیر فله‌ای برنامه‌های آموزشی مانند نحوه نگه داری خوراک و معدوم سازی خوراک‌های کپک زده برگزار می‌کنیم و این آموزش‌ها نشان می‌دهد که موثر بوده است و آفلاتوکسین موجود در آنها نگران کننده نیست. او با بیان اینکه شیری نداریم که بدون میکروب باشد، می‌گوید: دربرخی محصولات مانند شیر میکروب وجود دارد، اما این میکروب‌ها جزو فلورواساس تشکیل دهنده شیر هستند و خطری برای انسان ایجاد نمی‌کنند و نمی‌توان به صرف داشتن میکروب، افراد را از مصرف آن منع کرد. مدیرکل دامپزشکی استان قزوین می‌افزاید: دامداران خود از همه بیشتر به سلامت دام و محصولات تولیدی شان اهمیت می‌دهند چرا که اگر محصول کیفی و سالم تولید نکنند، شرکت‌ها از خرید محصول آنها خودداری می‌کنند. زینالی افزود: همه محصولات ورودی از دامداری‌ها پیش یا حین ورود به کارخانجات تولید فرآورده‌های لبنی آزمایش می‌شوند و میزان پروتئین، بار میکروبی، چربی، آفلاتوکسین و ... آنها سنجش و نمونه گیری می‌شود و اگر دارای مشکل باشند، شرکت‌ها آنها را نمی‌پذیرند. وی با اشاره به پایش‌های مستمر و دوره‌ای و سرزده از دامداری‌ها توسط کارشناسان دامپزشکی، گفت: در این واحد‌ها از خوراک دام که آفلاتوکسین از طریق آن وارد بدن دام و محصول می‌شود، نمونه برداری می‌شود. مدیرکل دامپزشکی قزوین اطمینان خاطر می‌دهد شیر‌های خام تولید شده در دامداری‌های استان از نظر وجود آفلاتوکسین هیچ مشکلی ندارد و وجود این ماده در آنها حتی بسیار پایین‌تر از حد مجاز تعیین شده است. موضوع آلودگی مواد غذایی صنعتی و وجود سموم مختلف در غذا‌هایی که از تولیدات کارخانه‌های مختلف محسوب می‌شوند همواره از مسائل مهم مورد توجه جامعه محسوب می‌شود. به ویژه در حوزه لبنیات که به خاطر فسادپذیری و استعداد بالا در میکروبی شدن و همچنین گستردگی جامعه مصرف‌کننده، نظارت و حساسیت بر آن بسیار زیاد است. طی سال‌های اخیر نیز مسائلی مانند وارد کردن وایتکس در شیر یا استفاده از روغن پالم در محصولات لبنی جنجال‌های رسانه‌ای و اجتماعی زیادی ایجاد کرده بود. این اظهارنظر‌ها طی سال‌های اخیر در کنار افزایش قیمت و تورم موجود در جامعه سبب شد که مصرف‌کنند لبنیات در بسیاری از استانها از جمله قزوین کاهش چشمگیری داشته باشد. شیر به عنوان یکی از منابع اصلی کلیسیم، پروتئین، سدیم و پتاسیم، اسید آمینه و سایر مواد مغذی موجود در آن از جمله غذا‌هایی به شمار می‌رود که استفاده از ان برای انسان‌ها به ویژه کودکان ضروری است. صحبت از آلودگی شیر‌های تولیدی در کشور در حالی مطرح شد که سرانه مصرف شیر در ایران از استاندارد‌ها و میانگین جهانی پایین‌تر است و ایجاد چنین شائبه‌ای این وضعیت را بدتر هم می‌کند و در همین رابطه چندی پیش یکی از مسئولان وزارت بهداشت (مدیرکل فرآورده‌های غذایی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو) از پایین بودن و کاهش سرانه مصرف شیر در کشور اظهار نگرانی کرده بود.
استان قزوین از حیث تولید شیر در بین پنج استان کشور استان قزوین با سالانه تولید بیش از ۵۰۰ هزار تن شیر از حیث تولید این محصول دامی در بین پنج استان کشور قرار دارد و بیان سم آفلاتکسین ضمن ایجاد نگرانی بین شهروندان، موجب شده تا دامداری‌ها و صنایع تولید شیر استریلزه و پاستوریزه این استان نگران آینده خود باشند. وجود آفلاتوکسین در شیر غیرعادی نیست مدیر اداره نظارت بر مواد غذایی، آرایشی و بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی قزوین درباره صحبت‌ها و شایعات مطرح شده مبنی بر وجود آفلاتوکسین بالا در شیر‌های تولیدی کشور می‌گوید: این بحث خیلی علمی و تخصصی است و بسیاری از مردم شناختی از این ماده ندارند و وقتی صحبت از وجود آن در محصولی مانند شیر می‌شود فکر می‌کنند که در دامداری یا کارخانه با گالن به شیر‌ها سم می‌زنند. هدایت آزاد روش با بیان اینکه آفلاتوکسین فقط مختص به شیر نیست و می‌تواند در برخی محصولات مانند پسته نیز وجود داشته باشد، می‌افزاید: وجود این ماده در شیر نمی‌تواند به صفر برسد و در دنیا برای آن شاخص و حد مجاز تعریف شده است همان گونه درصدی از میکروب در شیر‌های پاستوریزه نیز وجود دارد که جزو طبیعت شیر است و تا حد مجاز آن آسیبی به سلامت مصرف کنندگان وارد نمی‌کند. ازاد با اشاره به تلاش‌های وزارت بهداشت برای افزایش مصرف شیر در بین مردم به علت سرانه پایین مصرف این ماده، اظهار داشت: متاسفانه استقبال عمومی نسبت به مصرف شیر در جامعه ایرانی کمرنگ است و با طرح این موضوعات بی پایه و اساس این وضعیت به مراتب بدتر شده و تلاش‌ها برای ارتقای مصرف این ماده خوراکی پرفایده به هدر می‌رود. او با بیان اینکه کارخانجات تولید شیر و فرآورده‌های لبنی دارای پروانه بهداشتی است و مسئول کنترل کیفی دارند و موظف به کنترل سلامت محصولات تولید شده هستند، اضافه کرد: ۲ کارخانه بزرگ شیر در استان که دارای سرمایه گذار خارجی اند دارای امکانات بروز آزمایشگاهی هستند و سایر کارخانه‌ها که آزمایشگاه ندارند نیز با آزمایشگاه‌های همکار قرارداد دارند و محصولات آنها به شکل مرتب و مستمر از لحاظ وجود هرگونه سم و مشکل بهداشتی از جمله آفلاتوکسین پایش می‌شود.
شیر‌های تولیدی در قزوین مانند دیگر نقاط کشور سالم و بدون مشکل هستند مدیرکل استاندارد قزوین هم می‌گوید: کیفیت و سلامت شیر‌های تولیدی استان قزوین بسیار بالا و مطابق با استاندارد‌های تعریف شده است. سیروس صارمی می‌افزاید: وجود آفلاتوکسین در شیر طبیعی است و این موضوع جدیدی نیست و مختص این محصول در قزوین و یا کشور نبوده و هیچ کجای دنیا در این خصوص مستثنی نیست. صارمی اضافه می‌کند: از بیشتر واحد‌های تولید شیر استان کارشناسان بازدید کردند که در کشور نمونه بوده و همگی از تجهیزات مدرن و فناوری‌های روز بهره‌مند هستند و محصول آنها با بالاترین کیفیت و سلامت تولید به دست مصرف کننده می‌رسد. شیر ایران سالم است مدیر تضمین کیفیت صنایع شیر ایران هم می‌گوید: به استناد آمار‌های به روزی که داریم، شیر‌های تولید شده در صنایع لبنی ایران سالم است و مشکلی ندارد. افرادی هم که خلاف این موضوع را عنوان می‌کنند می‌توانند از هر شهر و استانی که مایل بودند به انتخاب خودشان شیر‌های در حال عرضه را تهیه و آزمایش کنند. عضو هیأت مدیره انجمن مدیریت کیفیت ایران نیز با بیان این که استاندارد ملی ما سختگیرانه تر از استاندارد بین‌الملل است، می‌گوید: انتظار ما این است که انجمن علمی بهداشت و ایمنی غذایی از سازمان‌های نظارتی به ویژه استاندارد و دامپزشکی در این زمینه استعلام کند. از صدا و سیما و رسانه‌ها نیز انتظار داریم که در این موارد از کارشناسان اهل فن و استادان دانشگاه که آگاه به همه ابعاد موضوع هستند کمک بگیرند. دبیریان می‌افزاید: حتی اگر آفلاتوکسین در خوراک دام هم زیاد باشد، وقتی وارد شیر می‌شود به یک پانزدهم کاهش می‌یابد. چطور ممکن است که مقدار این ماده در شیر پاستوریزه ۶۰ درصد باشد؟
نتیجه گیری تضمین سلامت فرآورده‌های غذایی به ویژه محصولاتی همچون شیر از سوی دستگاه‌های متولی یک امر بدیهی و مستمر است، اما موجی که در شبکه‌های اجتماعی در مورد آلودگی و زیان‌آور بودن شیر‌های پاستوریزه ایجاد شده است احتمالا به همین سادگی متوقف نمی‌شود؛ لذا مسئولان ذیربط باید با روشنگری و اطلاع رسانی شفاف و ارایه مدارک و مستندات لازم نگرانی مردم را در زمینه وضعیت بهداشت و سلامت این محصول مرتفع کنند. زیرا تشویش اذهان عمومی نتیجه‌ای جز تضعیف صنایع تولیدی نخواهد داشت. در حالیکه حمایت از تولیدات داخلی در مقابل هجمه‌های پی در پی خارجی، قدرتمندترین ابزار برای تقویت اقتصاد و توانمندی کشور است.