برخی ناظران سعودی نگران این موضوع هستند که پادشاهی سعودی بیش از اندازه روی رابطه شخصی خود با ترامپ حساب باز کرده است.
به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صدا و سيما؛ پایگاه اینترنتی آتلانتیک در مقاله ای با عنوان "ائتلاف آمریکا و عربستان سعودی در آستانه فروپاشی قرار دارد" نوشت: تلاش گسترده ای در واشنگتن برای - اگر نگوییم پایان دادن - برای اصلاح ائتلاف چندین دهه ای آمریکا و عربستان در جریان است ولی این تلاشها با مسیر مورد نظر دونالد ترامپ همسو نیست. در واقع رئیس جمهور امریکا به گونه ای متناقض خود به عنوان بزرگترین نیروی مقاومت در برابر هر گونه تغییر و اصلاح قد علم کرده است.
کنگره ناراضی از تلفات فاجعه بار انسانی دخالت های نظامی عربستان سعودی در جنگ داخلی یمن و نیز خشمگین از قتل جمال خاشقجی روزنامه نگار منتقد سعودی ظاهرا تلاش می کند تا هر هفته به نوعی عربستان را تنبیه کند. ولی هر بار کاخ سفید این تلاشها را مسدود کرده یا به نحوی دور زده و سرسختانه در حمایت از محمد بن سلمان ولیعهد سعودی ایستاده است و به رویارویی وی با دشمن دیرینه ایران دامن می زند.
ولی اگر یک چهره دموکرات در انتخابات ریاست جمهوری 2020 پیروز میدان شود , موعد حسابرسی واقعی به روابط آمریکا و عربستان سعودی فرا خواهد رسید. هر چند هشدارهای اولیه در این باره از هم اکنون قابل مشاهده است. در واقع همه قانونگذاران دموکرات به همراه تعدادی از اعضای جمهوریخواه کنگره و لابیگرهای مختلف و تحلیلگران و مقامات سابق از مقامات سعودی اجتناب می کنند تا جایی که هیچکس از سفر محمد بن سلمان وارث احتمالی پادشاهی عربستان به واشنگتن دی سی؛ بر خلاف سفر سالهای 2017 و 2018 به آمریکا دیگر استقبال نمی کند.
وقتی فرانکلین روزولت و ملک عبدالعزیز در سال 1945 بر عرشه کشتی یو اس اس کوئینسی دیدار کردند هیچ کس پیش بینی نمی کرد در روابطی که بر پایه منافع دوجانبه شکل گرفته شکافی ایجاد شود: عرضه ثابت نفت سعودی به ازای حمایت نظامی آمریکا. ولی حتی وقوع حملات یازده سپتامبر که در آن 15 تن از 19 هواپیماربا تبعه سعودی بودند , موجب نشد این چالش موجودیتی که هم اکنون در روابط دوجانبه شاهد هستیم در مناسبات سعودی و آمریکا بروز کند.
قانونگذاران آمریکایی هم اکنون به شدت در تلاش هستند تا فروش های تسلیحاتی به عربستان را محدود کنند و محمد بن سلمان ولیعهد و دیگر مقامات ارشد سعودی را مجاب کنند بر سر قتل جمال خاشقجی پاسخگو باشند. تا به امروز سعودی ها بر روی ائتلاف و همکاری دولت ترامپ حساب کرده اند. با این همه آنها دست کم به طور لفظی بر موقعیت نامساعد خود اذعان دارند.
یک مقام ارشد سعودی که نخواست نامش فاش شود در این باره می گوید: ما در عربستان سعودی متوجه شده ایم که روابط اخیر دستخوش مشکل شده است. ولی سخت تلاش می کنیم تا وضعیت را به سطح قبلی بازگردانیم. و می دانیم این کار زمان بر خواهد بود. ولی ما این روند را به دیده فرایندی تدریجی و نه سریع قلمداد می کنیم. ولی این موضع گیری با پذیرش قصوری که قانونگذاران آمریکایی خواستار آن هستند زمین تا آسمان فرق دارد.
دولت ترامپ در ماه مه با آگاهی از اینکه از عهده کسب موافقت کنگره برای فروش سلاح به عربستان سعودی بر نمی آمد, برای دور زدن کنگره و فروش میلیاردها دلار تسلیحات به سعودی ها به اختیارات فوق العاده متوسل شد. سنا به نوبه خود با تصویب تدابیر ویژه در صدد جلوگیری از از فروش سلاح برآمد - اقدامی که نه به خاطر حمایت هر دو حزب از آن - بلکه به خاطر این واقعیت که چنین اقدامی در بحبوحه تشدید تنش با ایران صورت می گرفت, بسیار قابل توجه بود. در ماه آوریل ترامپ قطعنامه پایان حمایت آمریکا از دخالت نظامی تحت امر سعودی ها را در یمن وتو کرد . وی مجبور به این کار شد زیرا هفت نماینده جمهوریخواه در سنا و 16 عضو جمهوریخواه مجلس نمایندگان در حمایت از این طرح به دموکراتها پیوستند.
ترامپ که در قالب نخستین سفر خارجی خود به عنوان رئیس جمهور به عربستان سعودی سفر کرده بود, به بهانه تهدیدات مشترک بر سر برنامه هسته ای ایران و حمایت تهران از گروه های شبه نظامی در خاورمیانه, بر ائتلاف مستحکم با سعودی ها تاکید می ورزد. مایک پمپئو وزیر خارجه نیز در مذاکرات هفته گذشته با پادشاه و ولیعهد سعودی در ریاض منحصرا بر تهدید ایران متمرکز شد و اگرچه ترامپ می گوید در دیدار با بن سلمان در حاشیه نشست گروه 20 در ژاپن درباره قتل خاشقجی حرف رده است, ولی همچنان گزارش های اطلاعاتی سیا را که با اطمینان قاطع تاکید می کند ولیعهد سعودی دستور قتل خاشقجی را صادر کرده است قبول ندارد.
البته از زمان حملات 11 سپتامبر تاکنون دیدگاه اغلب آمریکایی ها به عربستان سعودی منفی است. تازه ترین نتایج نظرسنجی گالوپ در این باره نشان می دهد دو سوم افکار عمومی آمریکا دیدگاه خوشایندی به عربستان سعودی ندارند که این بالاترین آمار در طول سه دهه نظرسنجی درباره این سئوال به شمار می رود. ولی تحول مهم در شرایط کنونی در آمریکا این است که سعودی ها با وجود صرف هزینه ای بالغ بر بیش از 40 میلیون دلار برای لابی گری در کنگره و اندیشکده ها و رسانه های گروهی تنها در سالهای 2017 و 2018 , چیزی که عایدشان شده یک دوست سرسخت در کاخ سفید و یک شورش و نارضایتی آشکار در کنگره است.
سناتور دموکرات کریس مورفی و منتقد دیرینه ریاض در این باره به ما گفت: سعودی ها همواره به حمایت قاطعانه و قوی دو حزب دموکرات و جمهوریخواه در واشنگتن عادت داشتند. ولی حالا آنها تنها به زور رابطه رژیم سعودی با یک فرد , یعنی دونالد ترامپ به این ائتلاف دو دستی چسبیده اند.
مورفی که از ده ها طرح به منظور مهار رابطه امنیتی آمریکا با سعودی ها حمایت کرده است افزود : شاید ما تا زمانی که ترامپ بر مسند قدرت باشد برای بازنگری در روابط با ریاض مشکل داشته باشیم, ولی درنهایت زمان این بازنگری فرا خواهد رسید.
رئیسان جمهوری آمریکا چه دموکرات چه جمهوریخواه همواره با توجه به اتکای واشنگتن به ریاض به عنوان یک وزنه ژئوپلیتیک در خاورمیانه ناچار بوده اند چشم خود را به روی اقدامات سعودی ها در نقض آشکار حقوق بشر و سرکوب سیاسی ببندند. ولی برخی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری 2020 از هم اکنون به روشنی مخالفت خود را با این رویکرد بیان داشته اند. جو بایدن نامزد پیشرو دموکراتها ضمن تاکید بر خروج آمریکا از جنگ یمن , همکاری آمریکا را با سعودی ها به مثابه همراهی آمریکا با یک " حرامزاده " مانند جوزف استالین در دوران جنگ جهانی دوم تشبیه کرد.
کوری بوکر نیز تجدیدنظر در کل روابط آمریکا با ریاض را خواستار شده است و الیزابت وارن نیز از ترامپ به خاطر خودداری از توقف فروش سلاح به عربستان سعودی انتقاد کرده است. پیت بوتیگگ کارشناس امنیت ملی با اشاره به رویکرد دولت ترامپ در همکاری با ریاض به خاطر منافع مردم آمریکا گفت: ما دیگر نمی توانیم به ارزشهای بنیادین خود به خاطر دسترسی به سوخت فسیلی و انعقاد قراردادهای تجاری چرب و نرم چوب حراج بزنیم.
برنی سندرز نیز با توصیف بن سلمان به عنوان یک " مستبد جنایتکار" تاکید کرد عربستان بخشی از محور قدرتهای استبدادی و خودکامه به شمار می رود که ترامپ با حمایت های خود آنها را گستاخ کرده است.
سندرز در ادامه این پرسش را مطرح کرده است که آیا معامله سال 1945 میان روزولت و پادشاه وقت سعودی موسوم به " امنیت به ازای نفت" هنوز هم منطقی و به قوت خود باقیست؟
با این همه, سندرز تاکید دارد عناصر اصلی حاکم بر این روابط مانند تبادل اطلاعات همچنان از اهمیت برخوردار است و در هر حال ثبات بازارهای نفتی بر اقتصاد آمریکا تاثیر دارد.
یک مقام ارشد سعودی در پاسخ به این پرسش که عربستان سعودی درخصوص سرنوشت ائتلاف با آمریکا در صورت انتخاب یک رئیس جمهور دموکرات در سال 2020 چه نگرانی دارد گفت روابط با آمریکا "نهادینه" است و نامزدهای دموکرات و جمهوریخواه به محض رسیدن به قدرت و تصدی ریاست جمهوری, مواضع خود را در دوران کارزارهای تبلیغاتی تغییر می دهند و اهمیت همکاری های اقتصادی , هماهنگی سیاست های نفتی و مشارکت ما را در مبارزه با تروریسم و ایران درک می کنند.
رو خانا نماینده دموکرات در مجلس نمایندگان آمریکا نیز در این باره می گوید: دوره ازدواج میان آمریکا و عربستان شاید دوام پیدا کندولی هرگز مانند قبل نخواهد بود. سعودی ها دشمن آمریکا نمی شوند ولی قطعا فکر می کنم آنها دیگر جایگاه قبلی خود را به عنوان یک متحد از دست داده اند.
مرگ خاشقجی نه تنها اعضای کنگره را خشمگین کرد بلکه موجب شد برخی شرکتهای لابیگر و اندیشکده ها دریافت کمک مالی از سعودیها را متوقف سازند. فراس مقصد از بنیاد مطالعات عرب در این باره می گوید رهبران سعودی می دانند خسارتی که در نتیجه ترور خاشقجی به رابطه با آمریکا واردآمده است حتی با وجود وارد آمدن تلفات بالای انسانی در حملات 11 سپتامبر , از آن حملات هم بیشتر است.
نارضایتی در کنگره هر چند محدود امری واقعی است. لیندسی گراهام یکی از متحدان ترامپ در سنا از همه تلاشهای ضد سعودی در کنگره حمایت نکرده است ولی خود وی از منتقدان سرسخت بن سلمان به شمار می رود. در هر حال دولت ترامپ نیز گاهی مجبور شده است در برابر فشارهای کنگره سر تسلیم فرود بیاورد. سال گذشته دولت سوخت گیری مجدد جنگنده های ائتلاف سعودی را در جنگ یمن متوقف ساخت. همچنین ترامپ در خفا و بی سر و صدا لایحه بودجه ای را امضا کرد که به موجب آن کمک رسانی به عربستان از طریق یک برنامه آموزش نظامی متوقف می شود.
مورفی گفت: وقتی پای مشروعیت بخشی به یک رابطه دوجانبه در میان باشد دست و پای کنگره بسته است. ما می توانیم حد و مرزهایی وضع کنیم ولی مدیریت روزمره با ما نیست, ولی اگر یک دموکرات جانشین ترامپ در کاخ سفید شود این محدودیت ها از بین خواهد رفت.
به اعتقاد کارشناسان, اوضاع هم اکنون به یک فوتبال سیاسی میان رئیس جمهور و مخالفانش شباهت پیدا کرده است. مشاور برنی سندرز در این باره می گوید: رویکرد ترامپ ائتلاف با محور ضد ایرانی در منطقه متشکل از عربستان سعودی؛ امارات و اسرائیل است ولی دیدگاه سندرز بسیار متفاوت است. ما هم با خیلی از کارهایی که ایران در منطقه انجام می دهد مشکل جدی داریم , ولی اینکه بخواهیم اهداف خود یا ثبات در منطقه را از طریق درگیری و مناقشه با ایران محقق سازیم دیوانگی است.
ظاهرا وفاداری و حمایت بی حد و حصر ترامپ از ریاض از اشتیاق وافر وی به مقابله با سیاست خارجی اوباما در تلاش برای آشتی با ایران در مقابله با عربستان ریشه می گیرد. مورفی در این باره می گوید: این روایت که اوباما عربستان سعودی را به حال خود رها کرده بود مزخرف است . اوباما کسی بود که بیشتر از هر رئیس جمهور دیگر به سعودی ها سلاح فروخت و مایل بود از ریاض در جنگ یمن حمایت کند.
مورفی با استناد به همان لحنی که ترامپ در قبال ایران به کار می گیرد افزود: من فکر می کنم مرتبط بودن با بن سلمان واقعا خطرناک است. وی آدم بی ملاحظه و بی فکری است. یک نیروی برهم زننده ثبات در خاورمیانه است.
وی پیش بینی کرد: عربستان متحد واشنگتن باقی می ماند. ولی ما باید در ماهیت روابط نظامی مراقبتر باشیم و کمتر از آنها در جنگها حمایت و تبعیت کنیم.
یک مقام ارشد سعودی در پاسخ به قانونگذارانی که می گویند دیگر نمی خواهند با بن سلمان همکاری کنند گفت: پادشاهی ما خط قرمز ماست. با تمام احترامی که برای قانونگذاران آمریکایی قائل هستیم ولی موضوع جانشینی پادشاهی یک مسئله شدید داخلی است. و حالا که ملک سلمان بن سلمان را ولیعهد و جانشین منصوب کرده است طی کردن هر گونه مسیر دیگر غیر از این غیر قابل تصور خواهد بود.
فراس مقصد در ادامه گفت: دموکراتها و دیگر منتقدان آمریکایی باید بدانند ولیعهد 33 ساله به شدت در مسند قدرت تثبیت شده و هر رئیس جمهور آینده آمریکا باید با وی تعامل کند. برخی ناظران سعودی نگران این موضوع هستند که پادشاهی سعودی بیش از اندازه بر روی رابطه شخصی خود با ترامپ حساب باز کرده است و حمایت آمریکا از ائتلاف در صورت عدم انتخاب مجدد ترامپ ممکن است با مشکل روبرو شود.