جایگاه افغانستان در راهبرد پاکستان

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا و سیما؛ پاکستان، سرزمین جدا شده از پهنه هندوستان در سال 1948، تاکنون نتوانسته مشکلاتش را نه با دهلی و نه با کابل حل و فصل کند. حتی"استقلال سرزمینی"هم نتوانست از حجم مشکلات آن کشور بکاهد.
تعارض های سیاسی و اختلافات مرزی هند و پاکستان از یک سو و رقابت های هسته ای دو طرف از دیگر سو ، پیامدهای واضح برای امنیت جنوب آسیا داشته است.
دیدگاه اسلام آباد به کابل
دیدگاه اسلام آباد به افغانستان، ویژگی های خاص خود را دارد. به خصوص بعد از تصرف قدرت در کابل از سوی شبه نظامیان طالبان، دیپلماسی پاکستان در قبال آن کشور با 2 استراتژی دنبال شد که عبارتند از :
الف: تشکیل دولت ضعیف در افغانستان
ب: ایجاد حاکمیت و دولت وابسته به اسلام آباد در کابل.
پس از گذشت سال ها ، پاکستان خود با مشکلات عدیده ای روبرو شد. افزایش عملیات تروریستی ،درگیری های مرزی با هند و بحران های زیست محیطی مانند سیل و فقر و کمبود برق، از جمله بحران هایی است که توان دولت را در بخش های داخلی به خود جلب کرده است.
در حال حاضر نیز که روند مذاکرات غیر رسمی و رسمی صلح، میان نیروهای سیاسی و نماینده آمریکا و نیز برخی نمایندگان دولت در جریان است،موضع گیری اسلام آباد حمایت از گفتگوهای صلح بوده است.
کابل در تلاشی جدید برای یافتن راه حلی برای پایان دادن به 17سال جنگ این کشور، اعلام کرد نمایندگانی را برای تبادل نظر با مقامات طالبان در قالب گفتگوهای جدید اعزام می کند؛ قرار است این ماه در دوحه پایتخت قطر دور جدید مذاکرات صلح افغانستان برگزار شود.
مقامات آمریکا و طالبان تاکنون چند دور گفتگو داشتند، اما این گروه شبه نظامی تاکنون از گفتگوی مستقیم با دولت افغانستان( که آن را رژیمی نامشروع می داند)خودداری کرده است.
به باور مقامات افغانستان، آن کشور نیاز دارد تا سیاستمدارن دولتی و غیر دولتی در یک چارچوب داشته باشید تا درباره صلح و سازش در آینده گفتگو کنند. هدف این هیئت این است که یک موضع متحد از مردم افغانستان ارائه شود.
متغیرهای موثر بر دیپلماسی پاکستان در افغانستان
آنچه که می تواند دیدگاه افغانستانی اسلام آباد را شکل دهد، روندهای جاری در داخل پاکستان و چگونگی و نتایج مذاکرات صلح است.
اواخر مارس گذشته بود که عمران خان نخست وزیر پاکستان اعلام کرد: با موانع ایجاد شده در مذاکرات صلح افغانستان، بهترین شیوه"ایجاد دولت موقت و بی طرف" در این کشور برای از سرگیری مذاکرات صلح است.
به باور عمران خان، دولت افغانستان مقصر اصلی لغو مذاکرات صلح با طالبان است زیرا با وجود تلاش های بین المللی، دولت افغانستان بر این موضوع پافشاری داشت که طالبان باید با آنان هم مذاکرات داشته باشد.
وی با تایید لغو دیدار خود با سران ارشد طالبان گفت: ما قرار بود نشستی با رهبران طالبان در اسلام آباد برگزار کنیم اما با توجه به اعتراض و نگرانی های دولت افغانستان، این نشست را لغو کردیم.این اقدام می تواند نگرانی ها و اعتراضات طالبان و دیگر قدرت های سیاسی افغانستان را از بین ببرد و زمینه ساز برگزاری انتخابات سراسری در آن کشور با حضور همه ی قدرت های سیاسی در آن کشور شود.
این موضع دولت پاکستان، واکنش منفی حکومت کابل را در پی داشت. دولت افغانستان یک دیپلمات پاکستانی را برای توضیح دادن درباره تازه ترین اظهارات عمران خان نخست وزیر پاکستان درباره گفتگوهای کنونی صلح افغانستان احضار کرد.این در حالی است که تنش ها میان دو کشور بار دیگر افروخته شد و سخنگوی وزارت امور خارجه افغانستان نیز در پیامی در توئیتر نوشت کابل این دیپلمات را برای بیان اعتراض درباره اظهاراتی که «دخالت صریح» در امور افغانستان است, احضار کرده است.
در این مدت گذشته این چهارمین بار بوده که دولت افغانستان خواستار توضیح پاکستان درباره اظهاراتی در ارتباط با گفتگوهای صلح می شود که با هدف پایان دادن به جنگ 17 ساله در این کشور صورت می گیرد.
ریاست جمهوری افغانستان نیز تکرار اظهارات نخست وزیر پاکستان مبنی برتشکیل دولت موقت درافغانستان را تخطی آشکار ازمقررات بین المللی دانست.
معاون سخنگوی ریاست جمهوری افغانستان اعلام کرد : عمران خان بار دیگر تشکیل دولت موقت درافغانستان را پیشنهاد کرده است که تخطی جدی از قوانین بین المللی است.
وی تصریح کرد : با چنین اظهاراتی به نظر می رسد پاکستان با وجود یک دولت موثر و فعال در افغانستان مخالف است.
وی افزود: توافق صلح زمانی امکان پذیر است که پاکستان احترام به حاکمیت ملی افغانستان را بیاموزد و تصور نکند که همسایه اش را می‌تواند از راه زور تحت نفوذ خود قرار دهد.
در عین حال اظهارات نخست عمران خان درباره تشکیل دولت موقت در افغانستان، با واکنش سفیر آمریکا درکابل روبرو شد.
تلاش های غیر شفاف خلیلزاد
از سوی دیگر زلمای خلیلزاد که ماموریت دستیابی به توافق صلح با طالبان را برعهده دارد، جمعه گذشته پس از آنکه به سران و گروه های مختلف در افغانستان وعده داد در مذاکرات صلح آتی مشارکت دارند، در پاکستان با مقامات این کشور دیدار کرد.
به باور کارشناسان، گفتگوهای داخلی افغانستان باید جامع باشد و نمایندگان اقشار مختلف ازجمله دولت این کشور، زنان، جوانان و جامعه مدنی در آن مشارکت داشته باشند، هرچند طالبان تاکنون از دیدار با نمایندگان دولت کابل که آن را دولتی دست نشانده می خواند، خودداری کرده است.
زلمای خلیلزاد که ماموریت دستیابی به توافق صلح با طالبان را برعهده دارد، جمعه گذشته پس از آنکه به سران و گروه های مختلف در افغانستان وعده داد در مذاکرات صلح آتی مشارکت دارند، در پاکستان با مقامات این کشور دیدار کرد.
خلیلزاد پس از یک سفر پنج روزه به افغانستان در میان تنش ها میان واشنگتن و دولت اشرف غنی، عازم اسلام آباد شده است. رئیس جمهور افغانستان از این موضوع شاکی است که دولت وی در مذاکرات صلح به حاشیه رانده شده است.
به باور خلیلزاد،گفتگوهای داخلی افغانستان باید جامع باشد و نمایندگان اقشار مختلف ازجمله دولت این کشور، زنان، جوانان و جامعه مدنی در آن مشارکت داشته باشند.
طالبان تاکنون از دیدار با نمایندگان دولت کابل که آن را دولتی دست نشانده می خواند، خودداری کرده است.
تنش ها میان واشنگتن و کابل ماه گذشته به اوج خود رسید، زمانیکه حمدالله محب، مشاور امنیت ملی افغانستان، خلیلزاد را به عدم شفاف سازی متهم کرد و حتی اظهار داشت این نماینده متولد افغانستان، می خواهد در کشور مادری خود "والی" باشد.
از سوی دیگر براساس گزارش ها، خلیل زاد از دولت غنی خواسته است یک تیم مذاکره کننده قوی برای دست یابی به توافقی پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری این کشور، که تا سپتامبر به تاخیر افتاده است، تشکیل دهد.
نوسان در سطوح روابط اسلام آباد با کابل
مشکل طرف افغانستان این است که چگونگی ارتباط با کشورهای دیگر به خوبی در سیاست خارجی اش مشخص نشده و مشکل طرف پاکستان هم این است که نتوانسته اعتماد افغانستان را نسبت به صداقت خود جلب و طرف مقابل را متقاعد کند که حامی گروه های تروریستی که در حال جنگ با حکومت کابل هستند، نمی باشد.
افغانستان از گذشته ها پاکستان را به حمایت از گروه های مسلح مخالف دولت کابل متهم می کند و پاکستان هم چنین اتهاماتی را به افغانستان وارد می کند. تا زمانی که گام های اساسی در این زمینه ها و ایجاد اعتماد متقابل برداشته نشود صرفاً با سفرهای مقامات، مشکلات بین دو کشور حل نخواهد شد.
به باور بیشتر کارشناسان، یک مشکل اساسی بین افغانستان و پاکستان مساله خط دیورند است و تا زمانی که این مشکل حل نشود نه نگرانی افغانستان حل می شود و نه نگرانی پاکستان که این مشکل هم راه هایی برای حل و فصل دارد که یکی از آن ها رجوع به پارلمان های دو کشور، ایجاد کمیسیون های مختلط و مذاکره در رابطه با آن است.
وی همچنان خاطرنشان کرد: عامل همه مشکلات افغانستان، پاکستان نیست بلکه مردم افغانستان بیشترین رنج و تلفات را از ناحیه رقابت های قدرت های بزرگ در این کشور متحمل می شوند بنابراین دولت افغانستان باید در سیاست خارجی خود تجدید نظر کند.
افغانستان مشکلات زیادی از قبیل مهاجرت ها و آواره ها در داخل کشور دارد، 13میلیون نفر زیر خط فقر هستند و 90درصد مردم روی خط فقر قرار دارند که در شرایط امروز جهان بسیار دشوار و غیر قابل قبول است.
سیاست داخلی افغانستان هم دچار بحران شده و در حالی که دیگر کشورها به مسایلی مانند روابط بین الملل، احزاب سیاسی و امثال این ها روی آورده اند در افغانستان بار دیگر مسایلی مانند قوم گرایی دنبال می شود، در حالی که ابتدا باید مشکلات داخلی حل شود تا این کشور در سیاست خارجی خود بتواند موفق شود.

نویسنده: محمد رضا حسینی پور