بررسی مولفه‌های قدرت حاکی از این است که دیگر نمی‌توان آمریکا را ابرقدرت نامید و جهان به سمت چندجانبه‌گرایی حرکت کرده است.
پژوهش خبری صدا وسیما: بررسی مولفه‌های قدرت حاکی از این است که دیگر نمی‌توان آمریکا را ابرقدرت نامید و جهان به سمت چندجانبه‌گرایی حرکت کرده است.
رهبر معظم انقلاب در بیانات خود به مناسبت 13 آبان روز تسخیر لانه جاسوسی به این مسئله اشاره کردند:
‹‹ در یک نگاه وسیع‌تر وضعیّت آمریکا را وقتی‌که نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که قدرت آمریکا و اقتدار و هیمنه‌ی آمریکا در دنیا رو به افول و رو به زوال است؛ در طول سال‌ها دائماً دارد کم می‌شود. آمریکای امروز از آمریکای چهل سال قبل که انقلاب پیروز شد، به‌مراتب ضعیف‌تر است؛ قدرت آمریکا رو به افول است.››
تحلیل تحلیلگران غربی و حتی آمریکایی با تکیه بر شاخص‌های آماری و گزارش های نهادی، قدرت رو به افول آمریکا و کاهش نفوذ این کشور را تایید می‌کنند. در عین‌حال، برخی دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا را به میخائیل گورباچوف آخرین رئیس جمهوری اتحاد جماهیر شوروی تشبیه می‌کنند. آنها معتقدند بر خلاف شعار ترامپ مبنی بر « اول آمریکا»، در دوره ریاست جمهوری او در واقع شعار « اول چین» محقق خواهد شد. به عبارت دیگر چین جای آمریکا را به عنوان قدرت اول جهان خواهد گرفت. ترامپ به عنوان چهل و پنجمین رئیس جمهوری آمریکا را برخی آخرین فرمانده امپراتوری آمریکا تصور می کنند. ترامپ با شعار اول آمریکا، عملا به جهانیان این گونه القا کرد که شهروندان آمریکایی، شهروند درجه یک هستند و بقیه مردم جهان شهروندان درجه دو محسوب می شوند.
جان ایکنبری، یکی از اساتید مشهور روابط بین الملل در دانشگاه پرینستون در مقاله ای در فارن افرز نوشت: هم در عهد قدیم و هم در دوره مدرن، قدرت های بزرگ، نظم را در عرصه بین المللی حکمفرما می‌کردند. این تمدن‌ها به تدریج می‌مردند، اما هیچ تمدنی مثل آمریکای ترامپ خودکشی نمی‌کرد.
یکی از نشانه‌های افول اعتبار رهبری آمریکا در عرصه بین‌الملل، نوع رفتار رهبران جهان با ترامپ است. در آخرین تحول، ژان کلود یونکر، رئیس کمیسیون اروپا در نشست مشترک در واشنگتن بر سر مناقشه تعرفه با اروپا از دست دادن با ترامپ خودداری کرد. در نشست های متعددی که در دو سال گذشته از زمان پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری گذشته است، نیز کاملا واضح است که رهبران جهان، دیگر قدرت آمریکا را جدی نمی گیرند.
شاید به همین دلیل است که ترامپ برای جلب توجه آنها، تصمیمات مناقشه برانگیزی نظیر خروج از برجام و یا اعمال تعرفه بر کالاهای وارداتی به آمریکا و یا لفاظی با کره شمالی و در نهایت امضای یک توافق نیم بند با این کشور اتخاذ می کند. در حال حاضر بسیاری از هم پیمانان آمریکا به منتقدین سیاست خارجی فعلی آمریکا پیوسته اند. آنها بر این باورند که آمریکا در گذشته نفوذ بسیار زیادی بر تحولات بین المللی و در نهادهای سراسر جهان داشت و این نفوذ در حال حاضر به شدت ضعیف شده است. سوزان رایس، مشاور امنیت ملی اوباما درباره افول رهبری جهانی آمریکا در توئیترش نوشت: تاثیرات انباشته سیاست های ترامپ و تصمیمات نادرست و احمقانه از قبیل خروج غم انگیز از توافقنامه پاریس بر خلاف سیاست رهبری آمریکا بر جهان است. برخی ناظران، نشست گروه هفت را نمایشی از ضعیف شدن رهبری آمریکا در عرصه نظام بین الملل می دانند. در نشست گروه هفت، برای اولین بار رهبران جهان، مخالفت علنی خود با سیاست های آمریکا را آشکار کردند. در نشست سران گروه بیست در هامبورگ آلمان نیز آمریکا به قدری منزوی شد که برخی این گروه را یک به علاوه 19 نامیدند. در نشست پیش رو که قرار است در آرژانتین برگزار شود، نیز برخی بر این باورند که اقدامات آمریکا از جنگ تجاری و ارزی گرفته تا نادیده گرفتن توافقنامه های بین المللی، اعتبار و قدرت آمریکا را به شدت به چالش بکشد. رفتار آمریکا با سازمان تجارت جهانی، صندوق بین المللی پول، سازمان ملل و پیمان آتلانتیک شمالی موسوم به ناتو، حتی متحدین این کشور را نگران کرده است.
رقبای رهبری جهانی آمریکا
رهبران جهان فکر می کنند هرچند می توانند از ترامپ استفاده کنند اما در عین حال از این پس نمی توانند روی او و به طور کلی آمریکا حساب کنند. به همین دلیل به تشکیل ائتلاف ها و اتحادهای جدید روی آورده اند که بتواند اقتصاد و سیاست بین الملل را با عبور از آمریکا مجدد ساماندهی کنند. در این شرایط چین، قابلیت و ظرفیت به دست گرفتن رهبری جهانی را دارد. در نشست جهانی اقتصاد در داووس سوئیس در ماه ژانویه 2017، طرحی را برای رهبری جهانی مطرح کرد که مورد استقابل ثروتمندان و مقامات قدرتمند جهان قرار گرفت. در ماه مارس، کانادا رسما به بانک توسعه ای منطقه ای چین پیوست؛ همان بانکی که اتفاقا اوباما آن را یکی از ابزارهای نفوذ چین در جهان می دانست. استرالیا، انگلیس، آلمان و فرانسه از اعضای موسس این بانک هستند و آمریکا در آن هیچ جایگاهی ندارد. در ماه ژوئیه همان سال نیز ژاپن و اتحادیه اروپا به توافق تجارت آزاد دست یافتند که جایگزینی برای توافق ترنس پاسیفیک محسوب می شد و ترامپ آن را متوقف کرده بود. آلمان و روسیه نیز در حال حاضر خود را در قامت رهبری جهانی می بینند. اما آنها به تک قطبی اعتقاد ندارند، بلکه چندجانبه گرایی را ترویج می کنند و برخلاف آمریکا شعارهای برتری جویی و استثنا بودن آمریکایی ها را مطرح نمی کنند.
افول آمریکا، واقعیت انکار نشدنی
بسیاری از کارشناسان سیاست خارجی بر این باورند که نفوذ آمریکا در عرصه بین المللی به شدت رو به افول است. این دیدگاه در میان نویسندگان، دانشگاهیان، محققان و حتی برخی دولتمردان آمریکا و همه کسانی که مسائل بین المللی را از نزدیک رصد می کنند وجود دارد که کشورشان دیگر بر روی سکوی اول رهبری بین المللی قرار ندارد. تام فریدمن، محقق آمریکایی می گوید، ما با خطر از دست دادن قدرت آمریکا در سطح جهانی مواجه هستیم.
چین ممکن است خودش را در مسائل تغییرات آب و هوایی و اقتصاد جهانی در جایگاه رهبری قرار دهد. روسیه هم می تواند در درگیری‌های سوریه نقش پررنگ تری ایفا کند. ناتو هم از این پس بیشتر بر روی فرانسه و آلمان تکیه می‌کند.
پژوهش خبری // تهمینه بختیاری