انتخاب نماینده ایران برای حضور در اسکار در ۲۴ دوره اخیر با حواشی و گفت و شنود‌های مختلفی روبه رو بوده است و منتقدان و موافقان انتخاب فیلم‌ها، آثار منتخب و نهاد معرفی کننده نماینده ایران به فرهنگستان، اظهارات متفاوتی را در این باره بیان کرده‌اند.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما به نقل از روابط عمومی بنیاد سینمایی فارابی، انتخاب آثار سینمایی برای معرفی به آکادمی اسکار به شکل منظم و روشمند به منظور رقابت در رشته اسکار بهترین فیلم‌های غیر انگلیسی زبان عمری بیش از دو دهه دارد.
در این ادوار اظهارات بسیاری درباره فیلم‌های انتخاب شده وجود داشته و بسیاری از اهالی سینما گاه بر فیلم‌های انتخاب شده نقد داشته و یا انتخاب‌ها را تحسین کردند.
در این میان برخی نیز همواره پرسش‌هایی را درباره افرادی که نماینده ایران را برای اسکار انتخاب می‌کنند مطرح کرده و از دوره‌های نخست این پرسش‌ها و گاه نقد‌ها وجود داشته است، همانند انتخاب فیلم‌ها برای جشنواره فیلم فجر و یا برگزیدگان این رویداد که هر سال منتقدان خود را دارد.
در ۲۴ دوره اخیر به جز یک دوره، بنیاد سینمایی فارابی در اجماع اهالی سینما، فیلم نماینده ایران را برای حضور به اسکار معرفی می‌کرده است، در عین حال در یک دوره نیز انتخاب نماینده ایران برای اسکار به دور از رعایت قواعد و از سوی مدیریت سینمایی وقت اتفاق افتاد و هیاتی صوری، فیلم نماینده ایران را برای حضور در اسکار انتخاب کرد.
اخیراً در این اواخر به استناد مقررات فرهنگستان، معرفی فیلم باید از طریق یک سازمان مورد تأیید، یک کمیته انتخاب و یا یک هیات داوری صورت پذیرد که اهالی هنر و صنعت سینما را نیز در بر بگیرد.
با توجه به آنکه از آغاز این روند، فرهنگستان علوم و هنر‌های سینمایی آمریکا با بنیاد سینمایی فارابی در مقام سازمان مورد تایید در ارتباط بوده است، همواره به شکل رسمی از بنیاد سینمایی فارابی برای معرفی فیلم ایرانی دعوت به عمل آورده و فرم‌ها را برای بنیاد ارسال کرده است – حتی در دو موردی که بنیاد میزبان نبوده، فرم‌ها برای بنیاد ارسال شده است.
حتی اگر به اشتباه و بدون مطالعه اساسنامه، بنیاد سینمایی فارابی را یک نهاد دولتی درنظر بگیریم باید به این مهم توجه کرد که در بسیاری از کشور‌ها از جمله در فرانسه و هند نیز سازمان‌های رسمی سینمایی متولی این امر هستند، لیکن با ترکیبی اغلب دولتی این انتخاب را انجام می‌دهند، در صورتی که افرادی که آثار سینمای ایران را در تعامل سازنده بنیاد فارابی با خانه سینما و سازمان سینمایی برای اسکار انتخاب می‌کنند، جزء سینماگران نامی سینمای ایران هستند.
رخشان بنی‌اعتماد، ملک جهان خزاعی، فاطمه معتمدآریا، عزت‌الله انتظامی، محمد مهدی دادگو، غلامرضا موسوی، علی معلم، امیر اثباتی، بهرام دهقانی، جمشید مشایخی، فرشته طائرپور، عبدالله اسفندیاری، کمال تبریزی، علیرضا رئیسیان و... تنها بخشی از افرادی هستند که در همه این سال‌ها نماینده ایران را برای اسکار انتخاب کردند.
این سینماگران، افرادی حقیقی و نه حقوقی هستند و عموماً به عنوان کارشناس فرهنگی هنری و سینماگر برای برگزیدن نماینده ایران در اسکار در مذاکرات سه جانبه سازمان سینمایی، خانه سینما و بنیاد سینمایی فارابی انتخاب می‌شوند.
نگاهی به ۲۴ دوره انتخاب فیلم‌های سینمایی برای اسکار که به جز دو دوره به میزبانی بنیاد سینمایی فارابی صورت پذیرفته است می‌تواند به شناخت هرچه بیشتر از ترکیب هیات‌های انتخاب و آثار انتخاب شده کمک کند.
معرفی فیلم ایرانی به آکادمی علوم و هنر‌های سینمایی (اسکار) از طریق تشکیل هیأت انتخاب از سال ۱۳۷۳ تا ۱۳۹۷ عبارت است از:
سال ۱۳۷۳ (مراسم اسکار ۱۹۹۵) | میزبان: بنیاد سینمایی فارابی
انتخاب فیلم: زیر درختان زیتون
هیات انتخاب: رخشان بنی‌اعتماد، ملک جهان خزاعی، فاطمه معتمدآریا، عزت‌الله انتظامی، محمدمهدی دادگو، محمود کلاری، ابراهیم ابراهیمی‌نژاد، محمدحسین حقیقی و علیرضا شجاع‌نوری
۱۳۷۴ (مراسم اسکار ۱۹۹۶) | میزبان: بنیاد سینمایی فارابی
انتخاب فیلم: بادکنک سفید
هیات انتخاب: دکتر محمد رجبی، تورج منصوری، علیرضا شجاع‌نوری، محمود کلاری، یدالله صمدی، علی‌اکبر قاضی‌نظام، بهرام دهقانی، امیر اثباتی، سیروس ابراهیم‌زاده و منوچهر شاهسواری
۱۳۷۶ (مراسم اسکار ۱۹۹۸) | میزبان: خانه سینما
انتخاب فیلم: گبه
خارج از روال کمیته – اخذ فرم‌ها توسط فیلمساز برای بررسی، برگزاری جلسه‌ای در خانه سینما و اقدام مستقیم از طریق آن نهاد که در نتیجه هیچ مدرک موثقی از نحوه معرفی در سوابق موجود نیست
۱۳۷۷ (مراسم اسکار ۱۹۹۹) | میزبان: بنیاد سینمایی فارابی
انتخاب فیلم: بچه‌های آسمان
هیات انتخاب: غلامرضا موسوی، علی معلم، امیر اثباتی، بهرام دهقانی، جمشید مشایخی، تورج منصوری، مهدی سجاده‌چی، کامبیز روشن‌روان و امیراسفندیاری
۱۳۷۸ (مراسم اسکار ۲۰۰۰) | میزبان: بنیاد سینمایی فارابی
انتخاب فیلم: رنگ خدا
هیات انتخاب: یدالله صمدی، محمد بزرگ‌نیا، مهدی سجاده‌چی، امیر اثباتی، سعید پورصمیمی، بهرام دهقانی، عزیز ساعتی، مسعود بهنام و کامبیز روشن‌روان
۱۳۷۹ (مراسم اسکار ۲۰۰۱) | میزبان: بنیاد سینمایی فارابی
انتخاب فیلم: زمانی برای مستی اسب‌ها
هیات انتخاب: فرشته طائرپور، عبدالله اسفندیاری، کمال تبریزی، ایرج رامین‌فر، بهرام دهقانی، کامبیز روشن‌روان، نظام کیایی، جهانگیر الماسی
۱۳۸۰ (مراسم اسکار ۲۰۰۲) | میزبان: بنیاد سینمایی فارابی
انتخاب فیلم: باران
هیات انتخاب: علیرضا رئیسیان، علیرضا قاسم‌خان، بهروز افخمی، امیر اسفندیاری، عزت‌الله انتظامی، تورج منصوری، علی معلم، احمدرضا درویش و یدالله صمدی
۱۳۸۱ (مراسم اسکار ۲۰۰۳) | میزبان: بنیاد سینمایی فارابی
انتخاب فیلم: من ترانه پانزده سال دارم
هیات انتخاب: جواد طوسی، فرهاد توحیدی، ابوالحسن داودی، مجید مجیدی، داود رشیدی، بهروز افخمی، هارون یشایاییان، محمد آلادپوش و امیر اسفندیاری
۱۳۸۲ (مراسم اسکار ۲۰۰۴) | میزبان: بنیاد سینمایی فارابی
انتخاب فیلم: نفس عمیق
هیات انتخاب: ابوالحسن داودی، امیر اثباتی، بهرام دهقانی، فریدون جیرانی، منوچهر شاهسواری، فرهاد توحیدی و امیراسفندیاری
۱۳۸۳ (مراسم اسکار ۲۰۰۵) | میزبان: بنیاد سینمایی فارابی
انتخاب فیلم: لاک پشت‌ها پرواز می‌کنند
هیات انتخاب: امیر اثباتی، امیر اسفندیاری، فرهاد توحیدی، ابوالحسن داودی، بهرام دهقانی، رسول صدرعاملی، کیانوش عیاری، مجید مجیدی، سیدضیاء هاشمی
۱۳۸۴ (مراسم اسکار ۲۰۰۶) | میزبان: بنیاد سینمایی فارابی
انتخاب فیلم: خیلی دور، خیلی نزدیک
هیات انتخاب: منوچهر محمدی، سیدضیاء هاشمی، محمدعلی نجفی، علیرضا رئیسیان، فرهاد توحیدی، کمال تبریزی، امیر اسفندیاری، مجتبی راعی و رسول صدرعاملی
۱۳۸۵ (مراسم اسکار ۲۰۰۷) | میزبان: بنیاد سینمایی فارابی
انتخاب فیلم: کافه ترانزیت
هیات انتخاب: رویا تیموریان، مجید مجیدی، سیروس الوند، امیر اسفندیاری، محمدرضا سکوت، رضا درستکار، مرتضی شایسته و محمدرضا هنرمند
۱۳۸۶ (مراسم اسکار ۲۰۰۸) | میزبان: بنیاد سینمایی فارابی
انتخاب فیلم: میم مثل مادر
هیات انتخاب: محمد بزرگ‌نیا، کمال تبریزی، مجتبی راعی، محمدرضا سکوت، علیرضا شجاع‌نوری، رسول صدرعاملی، تقی علیقلیزاده، اکبر نبوی و امیر اسفندیاری
۱۳۸۷ (مراسم اسکار ۲۰۰۹) | میزبان: بنیاد سینمایی فارابی
انتخاب فیلم: آواز گنجشک‌ها
هیات انتخاب: فاطمه معتمدآریا، رسول صدرعاملی، علیرضا شجاع‌نوری، محمد سریر، محمد داودی، عزیزالله حاجی‌مشهدی، فرهاد توحیدی، محمد بزرگ‌نیا و امیر اسفندیاری
۱۳۸۸ (مراسم اسکار ۲۰۱۰) | میزبان: بنیاد سینمایی فارابی
انتخاب فیلم: درباره الی
هیات انتخاب: کیانوش عیاری، محمد داودی، امیر اسفندیاری، علی معلم، مرتضی رزاق کریمی، سیدجمال ساداتیان، کمال تبریزی و ایرج تقی‌پور
۱۳۸۹ (مراسم اسکار ۲۰۱۱) | میزبان: سازمان سینمایی
انتخاب فیلم: بدرود بغداد
در این سال، خارج از روال کمیته نماینده ایران به اسکار اعلام شد. فیلم از طریق نظارت و ارزشیابی وقت انتخاب شد و سپس تشکیل کمیته‌ای صوری در دستور کار قرار گرفت. در نهایت، کپی فیلم در مهلت مقرر ارسال نشد. مضافاً فیلم به دلیل تعدد به کارگیری جملات انگلیسی نیز با مقررات مطابقت نداشت.
هیات انتخاب: سیدضیاءالدین دری، سیدناصر هاشم‌زاده، محسن علی‌اکبری، حبیب‌الله کاسه‌ساز، حمید بهمنی، ابوالقاسم طالبی، محمد درمنش، علی درفشی و حبیب‌الله بهمنی
۱۳۹۰ (مراسم اسکار ۲۰۱۲) | میزبان: بنیاد سینمایی فارابی
انتخاب فیلم: جدایی نادر از سیمین و موفقیت این اثر سینمایی در اسکار
هیات انتخاب: رویا تیموریان، پوران درخشنده، محمد بزرگ‌نیا، شهرام جعفری نژاد، محمد داودی، علیرضا شجاع‌نوری، مهدی صباغ‌زاده، رسول صدرعاملی و امیر اسفندیاری
۱۳۹۱ (مراسم اسکار ۲۰۱۳) | میزبان: بنیاد سینمایی فارابی
انتخاب فیلم: یه حبه قند
انتخاب فیلم «یه حبه قند» و تحریم حضور در اسکار از سوی وزیر وقت علیرغم آنکه کلیه اقدامات از سوی کمیته انتخاب معمول انجام شده بود. هر چند که فرم‌ها و مدارک به دست فرهنگستان رسیده بود، کپی فیلم با ممانعت حوزه هنری ارسال نشد.
هیات انتخاب: شهرام اسدی، امیر اسفندیاری، فریدون جیرانی، پوران درخشنده، حسین زندباف، علی شاه حاتمی، حمیدرضا صدر، نیکی کریمی و علی معلم
۱۳۹۲ (مراسم اسکار ۲۰۱۴) | میزبان: بنیاد سینمایی فارابی
انتخاب فیلم: گذشته (و درج نامزدی این فیلم در مراسم گلدن گلوب به نام ایران)
هیات انتخاب: مسعود کیمیایی، بهروز افخمی، کمال تبریزی، حسن حسندوست، مسعود رایگان، علیرضا زرین‌دست، حسین معززی‌نیا، امیر اسفندیاری و فاطمه معتمدآریا
۱۳۹۳ (مراسم اسکار ۲۰۱۵) | میزبان: بنیاد سینمایی فارابی
انتخاب فیلم: امروز
هیات انتخاب: حبیب احمدزاده، امیر اسفندیاری، احمد امینی، آرش امینی، امین تارخ، ایرج تقی‌پور، پرویز شیخ‌طادی، محمدباقر قهرمانی و مجید میرفخرایی
۱۳۹۴ (مراسم اسکار ۲۰۱۶) | میزبان: بنیاد سینمایی فارابی
انتخاب فیلم: محمد رسول الله (ص)
هیات انتخاب: محمد بزرگ‌نیا، رسول صدرعاملی، محمدرضا هنرمند، فرشته طائرپور، شادمهر راستین، شهرام جعفری‌نژاد، سید روح‌الله حسینی، آرش امینی و امیراسفندیاری
۱۳۹۵ (مراسم اسکار ۲۰۱۷) | میزبان: بنیاد سینمایی فارابی
انتخاب فیلم: فروشنده و موفقیت این فیلم در اسکار
هیات انتخاب: محمد بزرگ‌نیا، محمد حیدری، پوران درخشنده، سعید عقیقی، امیرحسین علم‌الهدی، شهرام مکری، تورج منصوری، اکبر نبوی و امیر اسفندیاری
۱۳۹۶ (مراسم اسکار ۲۰۱۸) | میزبان: بنیاد سینمایی فارابی
انتخاب فیلم: نفس
هیات انتخاب: سیروس الوند، مجید انتظامی، محمد بزرگ‌نیا، کمال تبریزی، سیدجمال ساداتیان، رسول صدرعاملی، جواد طوسی، رضا کیانیان و امیر اسفندیاری
۱۳۹۷ (مراسم اسکار ۲۰۱۹) | میزبان: بنیاد سینمایی فارابی
انتخاب فیلم: بدون تاریخ، بدون امضا
هیأت انتخاب: محمد آلادپوش، امین تارخ، فرهاد توحیدی، رامین حیدری فاروقی، محمد مهدی عسگرپور، رائد فریدزاده، آتوسا قلمفرسایی و قاسم قلی پور