ـ « یک کمربند؛ یک جاده » از چه کشورهایی عبور می‌کند؟

ـ هدف چین از اجرای این طرح چیست و چه اقداماتی برای تحقق آن انجام داده است؟

ـ ایران چه جایگاهی در طرح چین دارد؟

ـ چالش‌های موجود بر سر راه اجرای طرح « یک کمربند؛ یک جاده » چیست؟

پژوهش خبری صدا وسیما:

«یک کمربند، یک جاده» از چه کشورهایی عبور می‌کند؟

«شی جین پینگ» رئیس جمهور چین، سپتامبر 2013 در قزاقستان احیای جاده ابریشم و اکتبر همان سال در اندونزی ابتکار جاده ابریشم دریایی را پیشنهاد داد و دو طرح خود را «یک کمربند، یک جاده» نامید. جاده ابریشم سنتی از سین کیانگ آغاز می‌شد و پس از عبور از آسیای مرکزی، ایران و بین‌النهرین به سواحل مدیترانه در شام می‌رسید. در طرح جدید با بهره‌گیری از شبکه بزرگراه ­ها، خطوط آهن، خطوط لوله و شبکه‌های فیبرنوری، «کمربندی» از منطقه شیآن در چین جنوبی شروع می‌شود تا به شهر ارومچی در مرز قزاقستان و از آنجا به ایران، عراق، سوریه و ترکیه برسد. این کمربند در ادامه از استانبول به سمت بلغارستان، رومانی، جمهوری چک و آلمان و در ادامه به روتردام هلند و ونیز ایتالیا متصل می‌شود و سپس به «جاده» ابریشم دریایی قرن 21 می پیوندد. جاده دریایی، شبکه‌ای از بنادر و زیرساخت‌های ساحلی است که جنوب و جنوب شرق آسیا را به شرق آفریقا و شمال دریای مدیترانه متصل می‌کند. مسیر «یک کمربند، یک جاده» 65 کشور را از آسیا تا اروپا و آفریقا در بر می‌گیرد. جمعیت این کشورها حدود چهار و نیم میلیارد نفر است.

اهدف چین از این طرح چیست و چه اقداماتی برای تحقق آن انجام داده است؟

اهداف

- تعمیق همگرایی اقتصادی منطقه‌ای؛ تقویت اهرم دیپلماتیک چین در منطقه؛ ارائه امتیاز به دولت‌های پیرامون خود و تضعیف نفوذ آمریکا در این کشورها

- افزایش تعاملات اقتصادی با کشورهای غربی و جایگزینی مسیرترانزیت زمینی برای صدور کالا به اروپا (این مسیر زمان را به نصف کاهش می‌دهد.)

- اتصال جاده‌ای از پاسیفیک تا دریای بالتیک و تشکیل شبکه حمل و نقل آسیای شرقی، غرب و جنوب آسیا

- افزایش نفوذ در اوراسیا؛ شکل‌دهی بازار اورآسیایی؛ تضمین جریان انرژی از آسیای مرکزی و روسیه و کاهش ریسک انتقال انرژی از مسیر دریایی تحت کنترل ایالات متحده (تنگه مالاکا)

- ارائه الگوی جدیدی از جهانی‌سازی و تثبیت الگوهای چینی تجارت و سرمایه‌گذاری؛‌ تقویت یوآن در نقل و انتقال مالی بین‌المللی و کاهش اتکا به دلار ایالات متحده

- پیشبرد پروژه‌های توسعه در استان ناآرام غربی (از جمله سین کیانگ)؛ افزایش توان رقابت داخلی و رشد متوازن منطقه‌ای

- استفاده از ظرفیت تولیدات صنعتی برای ایجاد زیرساخت­ ها و تسهیل ورود کالاهای چینی به بازارهای منطقه؛ دخالت در ایجاد زیرساخت های فن آوری اطلاعات منطقه و ایجاد کانال‌های تازه برای اعمال نفوذ در منطقه

اقدامات

- سرمایه‌گذاری40 میلیارد دلاری در صندوق جاده نوین ابریشم و درخواست از سایر کشورها برای پیوستن به این صندوق

- تاسیس بانک سرمایه‌گذاری زیرساختی آسیا

- امضای ده‌ها توافقنامه همکاری با سازمان‌ها و دولت‌های مختلف مسیر

- تاکید مکرر بر حق حاکمیت و عدم مداخله در اجرای این طرح

جایگاه ایران در طرح یک کمربند، یک جاده

ایران، در جاده قدیم شاهراه اصلی به حساب می‌آمد. در جهان کنونی هم ایران با دارا بودن موقعیت جغرافیایی خاص از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ایران از شرکای مهم اقتصادی چین در منطقه به شمار می‌آید که امکان نفوذ استراتژیک چین را در منطقه نیز فراهم کرده است. ایران همچنین پل ارتباطی کشورهای آسیای مرکزی با آبهای آزاد است و نقش مهمی در ترانزیت کالای این کشورها بر عهده دارد. طرح کریدور شمال- جنوب و برقراری ارتباط ترانزیتی کشورهای آسیای مرکزی با کشورهای حاشیه خلیج فارس و نیز تقویت راه آهن تفتان-کویته از جمله طرح هایی است که موقعیت ایران را در این طرح ارتقا می‌دهد. اتصال ایران و جمهوری آذربایجان از طریق راه آهن قزوین- رشت- انزلی-‌ آستارا و راه‌آهن خواف-‌ هرات از دیگر طرحهایی است که ارتباط کشورهای پیرامون جاده ابریشم جدید را تسهیل می‌کند.

چالش‌های موجود بر سر راه اجرای طرح چین

روسیه: نگرانی از نفوذ چین در آسیای مرکزی

آمریکا: پیگیری استراتژی جاده ابریشم خود با تمرکز بر افغانستان و کنار گذاشتن ایران: این طرح که ایران، چین و روسیه شامل آن نمی‌شوند، یکپارچه‌سازی آسیای مرکزی و جنوبی و افغانستان را مد نظر دارد.

هندوستان: عدم استقبال از این طرح به تبع رقابت های ژئوپلیتیکی با چین و نگرانی از افزایش نفوذ این کشور: هند درصدد اجرای طرح «جهان اقیانوس هند» (شرق آفریقا، جنوب ایران، سریلانکا تا جنوب شرق آسیا) با محوریت هندوستان است.

آیا این طرح با طرح مارشال قابل مقایسه است؟

برخی کارشناسان غربی ابتکار «یک کمربند، یک جاده» را نسخه چینی طرح مارشال می دانند، در حالیکه چینی‌ها این مقایسه را نادرست می‌دانند. از این منظر برخلاف طرح مارشال که با هدف احیای اقتصاد ورشکسته اروپایی‌‌ها اجرا شد و باری ایدئولوژیک داشت، ایده « یک کمربند،‌ یک جاده » مجموعه‌ای از طرح‌های همکاری‌های است که به اقتصاد همه کشورهای مسیر یاری‌ می‌رساند و کمک یکجانبه نیست؛ بعلاوه برخلاف طرح آمریکایی‌ها، چین در پی افزایش سلطه بر کشورهای مسیر نیست.

پژوهش خبری صدا وسیما// پژوهشگر: دارابی