دیپلماسی علم و فناوری موضوع بسیار مهمی است که در پیشرفت حوزه علم و فناوری نقش بسزایی دارد.
در چند سال گذشته، تفاهم‌نامه‌های زیادی در این رابطه با سایر کشورها منعقد شده است که متأسفانه غالباً به اجرا درنیامده‌اند. در این زمینه کارشناسان معتقدند تقریباً هیچ گزارش مستندی از ارزیابی این همکاری‌های بین‌المللی نداریم[2]. برخی کارشناسان نیز معتقدند که موضوع دیپلماسی علم و فناوری در کشور به شکل مؤثری دنبال نمی‌شود؛ به‌طوری‌که دستگاه‌های مختلف در این حوزه به تشخیص و سلیقه خودشان عمل می‌کنند[3]. به‌عنوان نمونه، به دلیل متولی‌گری یک نهاد علمی و آموزشی در تعاملات بین‌المللی، همکاری با اروپایی‌ها عمدتاً از جنس فعالیت‌های دانشگاهی بوده است و انتقال فناوری در این روابط تابه‌حال جایی نداشته باشد[4]. این معضلات لزوم ایجاد قرارگاهی واحد برای دیپلماسی علم و فناوری را گوشزد می‌کند. البته قرار بود برای هدفمند کردن دیپلماسی علم و فناوری راهکارهایی اندیشیده شود که با وجود تلاش‌ها از سوی معاونت علمی هنوز به سرانجام نرسیده است. در همین رابطه تدوین سند دیپلماسی علم و فناوری به‌عنوان نقشه راه توسعه و گسترش تعاملات و همکاری‌های فعال، سازنده و الهام‌بخش ایران با کشورهای جهان در سال 91 به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری سپرده شد. این سند سرانجام در سال 92 تدوین و جهت بررسی و تصویب نهایی به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال گشت. اما روند طولانی‌مدت بررسی و تصویب این سند باعث شده است جای خالی یک نقشه راه و برنامه مشخص و راهبردی در عرصه دیپلماسی علم و فناوری احساس شود. سند مذکور در حالی خردادماه سال 94 در جلسه ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور به تصویب نهایی رسید[5] که بنا به گفته کبگانیان، قائم‌مقام ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور، اجرایی شدن آن، در انتظار ابلاغ رئیس‌جمهور است[6]. نبود سند فوق باعث شده است که کشور در تعامل با سایر کشورها از جایگاه خوبی برخوردار نباشد[7].
درنهایت باید در نظر داشت با توجه به اهمیت موضوع دیپلماسی علم و فناوری و تأکید مقام معظم رهبری بر لزوم گسترش همکاری و تعامل فعال، سازنده و الهام‌بخش در حوزه علم و فناوری با سایر کشورها و مراکز علمی و فنی معتبر منطقه‌ای و جهانی به‌ویژه جهان اسلام، ضرورت دارد که با تسریع در ابلاغ سند مذکور، این‌گونه روابط با کشورهای دیگر به صورت هدفمند برنامه‌ریزی شود. ابلاغ سند مذکور موجب می‌شود سیاست‌گذاران علمی و همچنین فعالان دستگاه دیپلماسی کشور با تعیین کشورهای هدف در رشته‌های مختلف اعم از کشورهای منطقه، جهان اسلام یا کشورهای پیشرفته‌تر علمی و فعال‌سازی دپیلماسی علم و فناوری کشور، زمینه گسترش تعاملات علمی ایران را با جهان فراهم سازند و فعالیت‌های عرصه دیپلماسی علم و فناوری را شتاب بخشند.
- [3] روزنامه خراسان/ کد خبر: 541452
[4] - خبرگزاری فارس/ کد خبر: 13941117001699
[5] - خبرگزاری ایسنا/ کد خبر: 94032715677
[6] - روزنامه دنیای اقتصاد/ کد خبر: 725258
[7] - پایگاه خبری تحلیلی عیار آنلاین/ کد خبر: 156903