دانشجویان؛ «سوزن‌بانان پیشرفت کشور»

پژوهش خبری صدا وسیما: پس از کودتای 28مرداد و همزمان با شروع دادگاه فرمایشی دکتر مصدق، دانشجویان به تجدید رابطه سیاسی با انگلیس اعتراض کردند. 14 آذر1332 با ورود «دنیس رایت» کاردار جدید سفارت انگلیس به ایران؛ دانشجویان دانشگاه تهران تظاهرات پرشوری علیه رژیم کودتا برپا کردند که در روز 15آذرماه این تظاهرات به خارج از دانشگاه کشیده شد. جنبش دانشجویان هراسی در دل رژیم ایجاد کرد و همین هم موجب شد تا در آستانه استقبال از نیکسون معاون رئیس جمهور آمریکا نیروی نظامی به دانشگاه اعزام و با دانشجویان مقابله کند. در این حادثه که نقطة عطفی در تاریخ فعالیت‌های سیاسی دانشجویان به شمار می‌رود، سه تن از دانشجویان دانشگاه تهران کشته شدند و شماری هم دستگیر شدند. از آن سال به بعد 16 آذر، به عنوان مبدأ جنبش دانشجویی ایران ثبت شد. این جنبش پس از چندی با انگیزه احیای تفکر دینی و رد روشنفکری غربی و الحاد شرقی در دانشگاه تهران ادامه یافت . یک دهه بعد اعتراض دانشجویان به جنایات رژیم در 15 خرداد 42، این روز را نیز وارد تقویم جنبش دانشجویی کرد.

ـ برگزاری جشن‌های 2500 ساله شاهنشاهی بهانه دیگری بود تا دانشجویان اعتراضات خود را علیه رژیم ستمشاهی به نمایش بگذارند . در این دوره گرایش دانشجویان به مطالعه آثار استاد شهید مطهری و دکتر علی شریعتی ضمن تحکیم موضع استدلالی آنان در مقابل رژیم، صفوف آنان را از چپی‌ها جدا کرد. به تدریج استقبال دانشجویان از ارزش‌های اسلامی افزایش یافت و بدین ترتیب در طول سال 1357 دانشگاه‌های کشور به پایگاه انقلاب تبدیل و جنبش دانشجویی به یک جنبش اجتماعی مبدل شد که آزادی زندانیان سیاسی و بازگشت امام خمینی در صدر خواسته‌های آن قرار گرفت.

ـ با ممانعت دولت بختیار از بازگشت امام در دی ماه 1357، علمای قم و سایر شهرهای کشور در دانشگاه تهران دست به تحصن زدند. این حرکت نمادین، ضمن تقویت وحدت و نزدیک شدن حوزه و دانشگاه، دانشگاه تهران را به پایگاه انقلاب مبدل ساخت . دانشجویان مسلمان و مبارز در ساختار اجتماعی ایران 57 که 70 درصد آن را افراد بی‌سواد تشکیل می دادند، به مثابه نیروی هدایت‌کننده در هر گوشه‌ای که برای انقلاب و نظام نوپای اسلامی احساس خطر می‌کردند، بسیج می‌شدند. تکثر سیاسی موجود در سطح جامعه و دانشگاه، موجب سیاسی شدن وسیع جوانان و افزایش حس عمل جمعی و آرمان‌گرایی شد. بزهکاری به پایین‌ترین حد خود رسید و احساس مشارکت اجتماعی به میزان قابل توجهی بالا رفت. آگاهی‌های سیاسی و جمعی به طور بی‌سابقه در جوانان، افزایش یافت. با این حال چون این تکثر هنوز به صورت قانونمند، نهادینه نشده بود، بستری مناسب برای بهره‌برداری گروه‌های فرصت‌طلب شد . بر همین اساس دانشجویان مسلمان، پرچمدار انقلاب فرهنگی به عنوان راه‌حلی برای این خطر شدند.

ـ در دوران دفاع مقدس هم، دانشجویان ضمن انجام کارهای رزمی، عملیاتی و فرماندهی در زمینه‌های دیگری مانند فیلم‌برداری و عکاسی برای ثبت حماسه‌های رزمندگان، حضور در قالب تیم‌های پزشکی و پرستاری، مهندسی جنگ و اقدامات فنی و مهندسی تلاش کردند. در بخش فعالیت‌های فنی مهندسی، ساخت و نصب پل شناور خیبر در عملیات خیبر بر روی دریاچه‌ هور، پل شناور و متحرک بعثت در عملیات والفجر ۸ بر روی رودخانه خروشان اروندرود و طراحی و ساخت بیمارستان‌های مجهز صحرایی و انواع سازه‌های مهندسی مورد نیاز عملیات‌های مختلف و نیروهای حاضر در جنگ از فعالیت‌های دانشجویان بود . شهیدان سید حسین علم‌الهدی، محمدابراهیم همت، مهدی رجب‌بیگی، محسن وزوایی، حسن باقری، اسماعیل دقایقی، احمد متوسلیان و محمود شهبازی از شهدای دانشجو به شمار می‌آیند.

ـ به رغم تحرک و تلاش جنبش دانشجویی برای سازندگی کشور بعد از دوران دفاع مقدس، تلاش برخی جناح‌ها برای استفاده از ظرفیت این جنبش، گسستی کوتاه در اهداف این جنبش که همانا اعتلای ایران اسلامی است، پدید آورد. اکنون در این شرایط، پیشرفت علمی و تکنولوژیکی و به تبع آن پیشرفت اقتصادی ایران اسلامی در گرو همت و تلاش دانشجویان، به عنوان چشم بینای جامعه است.

نقش دانشجو در شرایط کنونی جامعه

ـ بر اساس گزارش وزارت علوم ، در سال 94 تعداد کل دانشجویان کشور به 4 میلیون و 802 هزار و 721 نفر رسید. تفکیک این تعداد دانشجو براساس مقاطع تحصیلی نیز به این صورت است که در مقطع کاردانی در سال 94 یک میلیون و 96 هزار و 28 نفر تحصیل می‌کنند. همچنین تعداد دانشجویان مقطع کارشناسی در سال 94 به دو میلیون و 819 هزار و 662 نفر رسیده است و این تعداد برای دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد 720 هزار و 806 نفر است.

تعداد دانشجویان مقطع دکترای حرفه‌ای در سال 94 به 71 هزار و 914 نفر رسیده است. تعداد دانشجویان مقطع دکترای تخصصی نیز در سال 94 به 94 هزار و 311 نفر رسیده است. همچنین در زمینه تعداد رشته‌مقطع‌ها نیز در سال 94 تعداد 994 رشته در مقطع کاردانی یک هزار و 273 رشته در مقطع کارشناسی، یک هزار و 482 رشته در مقطع کارشناسی ارشد، یک هزار و 181 رشته در مقطع دکترای تخصصی فعالیت می‌کند.همچنین تعداد کل دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی عالی اعم از دولتی و غیردولتی در سال 94، 2 هزار و 859 مرکز است.سهم دانشجویان مقطع تحصیلات تکمیلی به کل دانشجویان در سال 94 به حدود 17 درصد رسیده است.تعداد اعضای هیات علمی تمام‌وقت دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در سال 94 به 76 هزار و 129 عضو هیات علمی رسیده است. (خبرگزاری فارس 9/ 1/ 1395 )

ـ ویژگی های کلی که رهبر معظم انقلاب در قالب مطالبه از دانشجویان مطرح می کنند، عبارت اند از: علم آموزی، پژوهشگری، تحرک سیاسی، آرمان گرایی، تقویت معنویت، داشتن روحیه انقلابی و ملی، نقش آفرینی مثبت برای کشور، پیگیری ورزش، عقلانیت و مبارزه. رهبر معظم انقلاب همچنین ویژگی‌های کلی برای بدنه دانشجویی بر می­ شمارند که عبارت اند از: ضد ظلم بودن، ضد استکبار بودن، ضد سلطه‌ خارجی بودن، عاشق آرمان­ های بزرگ بودن، امیدوار بودن به آرمان­ ها و موتور حرکت جامعه بودن. همچنین ، رهبر معظم انقلاب سیزده توصیه و وظیفه نیز برای تشکل های دانشجویی برمی شمارند که یکی از مهم ترین آنها "حضور جسمانی و فکری دانشجویان در صحنه" است. وظیفه مهم دیگری که رهبر معظم انقلاب برای تشکل­ های دانشجویی بر می­ شمارند و بر آن تاکید می کنند "تبیین کردن مسائل و گفتمان سازی از این طریق " است. "افزایش دادن آگاهی ­های سیاسی و دینی" توصیه و وظیفه مهم دیگری است که رهبر معظم انقلاب خطاب به تشکل های دانشجویی مطرح می­ کنند. رهبر معظم انقلاب همچنین به تشکل­ های دانشجویی درباره "گسترش مخاطبان" توصیه و بر "اخلاق داشتن"، "صبر و حوصله داشتن"، "شنیدن حرف مخالف"، "تسلط بر مطلب" و "تلاش برای اقناع مخاطب" تاکید می ­کنند. وظیفه مهم دیگری که رهبر معظم انقلاب برای تشکل­ های دانشجویی بر می شمارند "صریح بودن و تقیه نکردن در دفاع از نظام اسلامی" است. "گسترش اردوهای جهادی"، "دنبال کردن سبک زندگی اسلامی - ایرانی در اندیشه و عمل"، "تقویت گفتمان های اصلی"، "تشکیل جبهه‌ واحد ضدّآمریکایی و ضدّصهیونیستی"، "پرهیز از متهم کردن دیگران به ضدانقلابی بودن"، "هم افزا بودن با دیگر تشکل های انقلابی"، "نگاه راهبردی به انقلاب" و" گسترش هیئت های دانشجویی" وظایف دیگری است که رهبر معظم انقلاب برای تشکل­ های دانشجویی بر می­ شمارند. ( پژوهش: شاخص سازی مطالبات رهبر معظم انقلاب از دانشجوبان ، به مناسبت 16 آذر روز دانشجو ، پژوهش خبری 13/ 9/ 1395 )

ـ جدای از ضرورت حضور دانشجویان در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی، به باور بسیاری از کارشناسان، اقتصاد یکی از مهم‌ترین مسائلی است که می‌بایست با عزمی ملی و مدیریتی جهادی برای شکوفایی آن تلاش کرد. اکنون که سال 1395 به عنوان سال اقتصاد مقاومتی نامگذاری شده و اقتصاد مقاومتی به مثابه نقشه راهی مطمئن برای تحقق اهداف 1404 از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شده است، دانشجویان به عنوان «بازوان رهبری » می‌بایست در راستای تحقق این سیاست‌ها اقدام و نقش‌آفرینی نمایند. عرصه‌هایی که دانشجویان می‌توانند در آن‌ ورود کنند، عبارتند از: تبیین مفهوم اقتصاد مقاومتی، پرداخت فکری و محتواسازی ، گفتمان‌سازی و مطالبه‌گری . بر همین اساس، اقتصاد دانش‌بنیان می‌تواند اولویت فعالیت‌ پژوهشی دانشجویان قرار گیرد، زیرا در این‌گونه فعالیت‌ها علاوه بر تضمین اشتغال و آینده اقتصادی دانشجو، برای چند نیروی کار دیگر هم اشتغال ایجاد می‌شود.

پژوهش خبری صدا وسیما//