چکیده مطلب:

- وجود ولنگاری و بی اهتمامی فرهنگی در کشور نشان می دهد که نگاه اولویتی به بخش فرهنگ در جامعه وجود ندارد.

- منظور رهبر معظم انقلاب از ولنگاری فرهنگی، بی قیدی، بی خیالی و غفلت و بی توجهی افراد و سازمان های مسئول کشور به مسئله مهم فرهنگ است،

- شورای عالی انقلاب فرهنگی، به‌عنوان حساس‌ترین فضا برای تحلیل مسائل فرهنگی کشور، می‌تواند بیشترین نقش را در رفع نگرانی رهبر انقلاب درباره ولنگاری فرهنگی موجود در دستگاه‌های فرهنگی داشته باشد.

پژوهش خبری صدا وسیما: سخنان رهبر معظم انقلاب در خرداد ماه سالجاری درباره بحث «ولنگاری و بی‌اهتماهی فرهنگی در عموم دستگاه‌های فرهنگی»، بدون تردید در شورای عالی انقلاب فرهنگی مورد توجه و بررسی قرار گرفت. چرا که در ساختار این مجموعه، رصد وضعیت فرهنگی کشور پیش‌بینی شده و از آنجا که این بیانات رهبر انقلاب، نشان از نوعی رصد معظم له دارد، بنابراین شورای عالی انقلاب فرهنگی قطعا در برنامه هایی در این زمینه دارند.

شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان نهادی انقلابی و استراتژیک؛ مغز متفکر فرهنگ کشور، که در کنار کارشناسان و فرهیختگان فرهنگی، شاهد حضور و عضویت مدیران و مسئولان مهم مملکتی هم هست. به‌عنوان حساس‌ترین فضا برای تحلیل مسائل فرهنگی کشور، می‌تواند بیشترین نقش را در رفع نگرانی رهبر انقلاب درباره ولنگاری فرهنگی موجود در دستگاه‌های فرهنگی داشته باشد.

نگاهی به رهنمود رهبر معظم انقلاب درباره ولنگاری و بی اهتمامی فرهنگی در کشور نشان می دهد که نگاه اولویتی به بخش فرهنگ در جامعه وجود ندارد. بر همین اساس به نظر می ­رسد منظور رهبر معظم انقلاب از ولنگاری فرهنگی، بی قیدی، بی خیالی، غفلت و بی توجهی افراد و سازمان­ های مسئول کشور به مسئله مهم فرهنگ است، سوال این است نقش و جایگاه شورای عالی انقلاب فرهنگی در مقابله با ولنگاری فرهنگی دستگاه­ های مختلف چیست. این مجموعه چه اقداماتی را در این زمینه می ­تواند انجام دهد.؟

الف - حکم مقام معظم رهبری به شورای عالی انقلاب فرهنگی

*(برای دوره جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی وپس از روی کارآمدن دولت یازدهم 26/ 07/ 1393)

1- فلسفه وجودی شورایعالی انقلاب فرهنگی:

-فهم، تبیین، تثبیت و انفاذ ماهیت فرهنگی انقلاب اسلامی

- بازآرایی مداوم جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی

-پایش پیشرفت های فرهنگی کشور متناسب با ظرفیت ها و شایستگی های عظیم ایران اسلامی و انقلابی

- فلسفه وجودی شورایعالی انقلاب فرهنگی، فهم و تبیین و تثبیت و انفاذ ماهیت فرهنگی انقلاب اسلامی و بازآرایی مداوم جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی و پایش پیشرفت های فرهنگی کشور متناسب با ظرفیت ها و شایستگی های عظیم ایران اسلامی و انقلابی است.             ( حکم مقام معظم رهبری به شورای عالی انقلاب فرهنگی 26/ 07/ 1393)

2- تکالیف اصلی این شورا:

- استفاده کامل و کارآمد و هم افزا از همه فرصت‌ها و ظرفیت‌ها

-مهار تهدیدها و آسیب ها با نگاه حکیمانه و معقول

-مواجهه‌ی هوشمندانه با معارضات مهاجمان و ستیزه گران

- مدیریت راهبردی چالش های این حوزه با «استفاده کامل و کارآمد و هم افزا از همه فرصت ها و ظرفیت ها» و نیز «مهار تهدیدها و آسیب ها با نگاه حکیمانه و معقول» و «مواجهه ی هوشمندانه با معارضات مهاجمان و ستیزه گران» از جمله تکالیف اصلی این شورا است. ( حکم مقام معظم رهبری به شورای عالی انقلاب فرهنگی26/ 07/ 1393)

3- عرصه ­های کلیدی که ساماندهی آن به شورایعالی انقلاب فرهنگی سپرده شده

- تولید علم

-سبک زندگی

-آموزش و پژوهش

-فرهنگ عمومی

-مهندسی فرهنگی

- عرصه های کلیدی و اساسی همچون تولید علم، سبک زندگی، آموزش و پژوهش، فرهنگ عمومی، مهندسی فرهنگی، حوزه های مهمی هستند که ساماندهی آن در جمهوری اسلامی به شورایعالی انقلاب فرهنگی سپرده شده است. (حکم مقام معظم رهبری به شورای عالی انقلاب فرهنگی 26/ 07/ 1393)

4- اولویت‌های کاری شورا در دوره جدید:

1. تحقق و اجرای سریع و کامل تصمیمات و مصوبات و پیگیری آنها تا حصول نتیجه کامل.

2 . برخورد فعال و مبتکرانه شورا با جبهه بندی میان هواداران فرهنگ انقلابی و اسلامی و معارضان، در راستای دلگرم و امیدوار کردن دلبستگان فرهنگ دینی و انقلابی در داخل و خارج.

3 . قائل شدن نقش حلقات مکمل و تسهیل‌گر و الهام بخش در فعالیت‌های خودجوش و فراگیر مردمی عرصه فرهنگ و برداشتن موانع از سر راه آنها.

4. بازآرایی و هم افزا کردن همه ظرفیت‌های نرم افزاری و سخت افزاری و منابع انسانی حوزه فرهنگ

5. نظارت، پایش و راهبری پیشرفت و شتاب حرکت علمی و فناوری کشور

6. بازنگری و برنامه‌ریزی جدید طی مدت زمان معقول و ممکن برای به سرانجام رساندن مهندسی فرهنگی و موضوع تحول و نوسازی در نظام آموزشی و علمی کشور

7. تشکیل منظم و به موقع جلسات شورای عالی و حضور فعال و با مطالعه و سازنده اعضاء به ویژه رؤسای محترم قوا، توفیقات همه ی حضرات را از خداوند متعال مسألت می­ کنم.(حکم مقام معظم رهبری به شورای عالی انقلاب فرهنگی 26/ 07/ 1393)

ب- شورای­عالی انقلاب فرهنگی و ولنگاری فرهنگی

فرهنگ همواره از دغدغه‌های مقام معظم رهبری بوده است و با عناوین مختلفی همچون تهاجم فرهنگی، ناتوی فرهنگی، شبیخون فرهنگی قصد تذکر به مسئولان نسبت به خطری که در کمین است را داشتند اما زمانی که این حساسیت به وجود نیامد و اقدام جدی در عرصه فرهنگ صورت نگرفت ایشان صراحتا از ول انگاری فرهنگی که دامن‌گیر مسئولان این حوزه با کم کاری در عرصه تولید و مقابله با کالاهای ضد فرهنگ شده است نام بردند.

شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان نهادی انقلابی و استراتژیک و مغز متفکر فرهنگ کشور، می‌تواند بیشترین نقش را در رفع نگرانی رهبر انقلاب درباره ولنگاری فرهنگی موجود در دستگاه‌های فرهنگی داشته باشد.این شورا، به عنوان شورایی بالادستی، می تواند با استفاده از ظرفیت شوراهای تخصصی، هیئت‌ها و کارگروه‌های زیرمجموعه خود، نقش مهمی در رفع این معضل داشته باشد.

رهبر معظم انقلاب بارها در رابطه با مسائل فرهنگی تذکر داده ­اند؛ ایشان در بسیاری از زمان­ ها حتی به صورت مصداقی نسبت به مسائل فرهنگی تذکر داده­ اند به عنوان مثال از اردوهای دانشجویی و یا کنسرت­ هایی که در دانشگاه­ ها برگزار می ­شود، ایراد گرفتند. مسلما کشوری که اسلامی است چنین کارهایی در آن معنا و مفهمومی ندارد و در جامعه ما پرداختن به این امور غیر شرع، غیرعرف و غیر قانون است هر چند ممکن است در کشورهای دیگر انجام این امور با هیچکدام از عرف، شرع یا قانون آن ها مغایرت نداشته باشد اما در کشور ما مغایرت همه جانبه دارد.

1- تعریف ولنگاری فرهنگی

«ولنگاری» در لغت به معنی؛ بی قیدی، بی بند و باری، و در اصل بی توجهی یا بی اهمیت دانستن یک موضوع است و «ولنگار» به معنی شخص بی بند و بار و بی قید و لا ابالی اطلاق می شود.

به نظر می رسد منظور رهبر معظم انقلاب از ولنگاری فرهنگی، بی قیدی، بی خیالی و غفلت و بی توجهی افراد و سازمان های مسئول کشور به مسئله مهم فرهنگ است، که در دو شکل خود را نشان می دهد؛

اول- غفلت و کوتاهی در استفاده از منابع غنی اسلامی _ ایرانی برای تولید محصولات فرهنگی مفید.

دوم- بی توجهی و غفلت از اقدامات دشمن و عوامل غافل یا خائن در تولید و توزیع کالای فرهنگی مضر در کشور.

2- مصادیق ولنگاری فرهنگی

ولنگاری نشان دهنده انفعال افراد مسئول است و انفعال در هر حوزه ای که وارد شود با خود واماندگی و واپسگرایی و در نهایت آشفتگی را در پی دارد ولنگاری فرهنگی، پروژه نفوذ فرهنگی دشمن را تکمیل می­کند و در نتیجه، تبادل فرهنگی جای خود را به وادادگی در برابر تهاجم فرهنگی دشمن می دهد.

نگاه رهبر معظم انقلاب به مقوله ولنگاری و بی اهتمامی فرهنگی در کشور حکایت از آن دارد که نگاه اولویتی به بخش فرهنگ در جامعه به حاشیه رانده شده است .ایشان در این زمینه می‌فرمایند: «درست است که اقتصاد، مسئله محوری و اولویت کنونی ما است؛ اما مسئله فرهنگ مسئله‌ای مستمر و بسیار مهم است که حتی در قضیه اقتصاد هم مهم است.

جلوه ای از ولنگاری فرهنگی این است که هر کس خود را متولی و تصمیم گیرنده در حوزه فرهنگ می داند و برای خود نسخه ای می پیچد؛ به عنوان مثال جامعه هنری به خود حق می دهد هر کاری را که می پسندد در حوزه هنر و فرهنگ انجام دهد. برخی از مصادیق شامل:

1. اقدامات و یا سهل انگاری ها درباره مد و لباس

2. غفلت و یا انحراف نسبت به وضعیت پرورش در وزارت آموزش و پرورش

3. ضعف و بعضا انحراف در برنامه­ های مراکز مذهبی

4. برخی فیلم ها و سریال­ های ضد فرهنگی تولید داخل(شبکه تولید خانگی و یا نهادهای مسئول)

5. واردات کالاهایی با فرهنگ ضد اسلامی _ایرانی

6. طرح مسئله حضور زنان در ورزشگاه ها و اصرار بر آن

7. تولید و توزیع کتب و نشریات معاند و منحرف

8. اجازه فعالیت به عناصر منحرف، فاسد و بعضاً وابسته به دشمن برای تولید محصولات فرهنگی

9. صرف بودجه کشور برای حمایت از آثاری که با چارچوب های فکری غالب مردم مسلمان ایران منافات دارد

10. عدم احساس مسئولیت از سوی مسئولان

11. بی خیالی نیروهای انقلابی برای افزایش و تولید محصولات فرهنگی ارزشی

12. عدم پیشگیری تولید محصولات مخالف فرهنگ اسلامی – ایرانی

13. بی تفاوتی عمومی نسبت به رواج انواع رفتارهای غیرشرعی و منکرات در جامعه اسلامی

14. متاسفانه در خیلی جاها ولنگاری فرهنگی داریم، در مجلات، در روزنامه ها، در فیلم های خانگی، در محیط های تفریحی، در رستوران ها، در پارک ها، در رعایت مسائل شرعی، در قلیان کشیدن، در عفاف و حجاب و پوشش و حتی در سطح زندگی مانند وسایل منزل این ولنگاری مشهود است.

ج - عوامل ایجاد ولنگاری فرهنگی در جامعه

از عواملی که باعث به وجود آمدن ولنگاری فرهنگی می شود می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. فقدان فهم استراتژیک در میان مسئولان نسبت به مسائل فرهنگی، اجتماعی و فرهنگی، هنری

2. حاکم نبودن نظام فکری مدون و مشخص در مجموعه های متولی فرهنگ و هنر

3. درک اشتباه و بعضاً عدم تبعیت متولیان فرهنگ از منظومه فکری امام و رهبری

4. کم اعتقادی به اصول و ارزش های اسلام ناب

5. بی توجهی مسئولان دولتی و اجرایی به ارزش، جایگاه و نقش فرهنگ در امور جامعه

6. مشغول شدن مسئولان به مسائل و مشکلات بین المللی و منطقه ای

7. غفلت از مسائل فرهنگی توسط دستگاه­ های مسئول.

8. بی توجهی و سهل ­انگاری نهادهای قانون­گذار کشور به مسئله مهم فرهنگ

9. فقدان نگاه درست و اصولی به اشکالات و خطاهای مدیریتی و اجرایی مسئولان

10. سهل انگاری، موازی کاری و عدم برنامه ­ریزی مناسب.

11. نداشتن متولی مناسب و دلسوز.

12. عدم بکارگیری افراد انقلابی در مسئولیت­ های فرهنگی در دستگاه­ های اجرایی کشور

13. تضعیف اعتقادات، دنیاطلبی و اشرافی­ گری

14. بی توجهی سازندگان آثار هنری به ارزش ها و انتظارات جامعه ایرانی

15. آگاه نبودن مسئولان و مردم نسبت به خطرات ولنگاری فرهنگی

16. عدم مطالبه مردم و نخبگان از مسئولان اجرایی و تقنینی در مسائل فرهنگی

17. ضعف دستگاهای نظارتی وکنترلی در حوزه فرهنگ

د- راهکارهای مبارزه با ولنگاری فرهنگی

برای مبارزه با ولنگاری فرهنگی موارد زیر به عنوان راهکار مطرح می­ شود:

1. عمق بخشی به فهم استراتژیک مسئولان در مسائل فرهنگی مبتنی بر آموزه های اسلام ناب محمدی

2. تدوین برنامه کوتاه مدت برای سرو سامان دادن ولنگاری موجود

3. مشخص کردن دقیق و جامع مصادیق ولنگاری فرهنگی فعلی

4. اقدام عالمانه و انقلابی برای مقابله با آن

5. روشنگری در جامعه درباره عوامل، ویژگی ها و عواقب ولنگاری فرهنگی

6. آشناسازی جامعه با فرهنگ ناب اسلامی-ایرانی

7. ایجاد و تقویت شوق ملی برای مقابله با ولنگاری فرهنگی

8. پرسش و مطالبه مجدانه و مستمر مردم، نخبگان و رسانه ها از مسئولان و دستگاه­های فرهنگی

9. فعال کردن قرارگاه جهاد فرهنگی و زیرمجموعه­ آن شامل: شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای عالی فضای مجازی و...

10. ارتقاء کیفیت و جذابیت کالاهای فرهنگی داخلی مبتنی بر ارزش های اسلامی- ایرانی

11. حمایت همه جانبه از این تولیدات و فرهنگ سازی برای استفاده مردم از این تولیدات

12. اقدام همزمان در کنترل و نظارت بر فضای مجازی

13. بالابردن سواد رسانه ای و فرهنگ استفاده از فضای مجازی در میان مردم و مسئولان

14. اقدامات اساسی و جامع در زمینه تربیت اسلامی جامعه به ویژه کودکان و نوجوانان

15. اقدامات اساسی و جامع در زمینه ترویج سبک زندگی اسلامی-ایرانی

16. تلاش برای هنجارشدن غیرت، حیاء و عفاف،

17. تقویت دشمن شناسی و روحیه استکبارستیزی و تبیین ابعاد آن برای مردم و مسئولان

18. ارتقاء روحیه استقامت و ایستادگی در مردم

19. تبیین گفتمان ولایت در مسائل فرهنگی به روش های هنری و جذاب برای مسئولان و مردم

20. الزام متولیان امور سیاسی، اجتماعی و دفاعی و به ویژه امور اقتصادی برای تهیه پیوست فرهنگی جهت برنامه ها و اقداماتشان با عنایت به ماهیت و ذات فرهنگی انقلاب اسلامی،

21. مسئولان نظام در تمامی بخش ­ها باید نسبت به مسائل فرهنگی حساس باشند لذا در مسئله ولنگاری فرهنگی بار اصلی بر دوش مسئولان است و اگر آنان نخواهند برای رفع آن قدمی بردارند، فعالیت های مردمی تنها چاره کار است.

22ریشه یابی چرایی عدم عمل به وظیفه مسئولان تقنینی، اجرایی و ... فهرست کردن مصادیق ولنگاری فرهنگی دستگاه های مسئول و تذکر و هشدار به آنان و مطالبه تا اصلاح روندها.

23. روشنگری در مدارس، مراکز مختلف و جامعه برای تبیین عوامل و آثار ولنگاری فرهنگی و راه های پیشگیری از آن.

24. تلاش فردی و جمعی نیروهای انقلابی برای افزایش تولید کالاهای فرهنگی اسلامی – ایرانی و نشر و توزیع گسترده آن در شبکه های اجتماعی و فضای مجازی.

25.گفتمان سازی و جریان سازی مردمی خودجوش برای عدم استفاده مردم از کالاهای فرهنگی.

26. تشویق و ترغیب نخبگان فرهنگی به تولید کالا و محتوای مفید و نشر آن در فضای مجازی.

27. استفاده از تریبون مساجد و همراه کردن علما برای اقدامات مزبور خصوصاً روشنگری و مطالبه گری.

پژوهش خبری صدا و سیما// اسماعیل کوشکباغی