روز جمعه ۱۶ مهر ماه وزارت خزانه‌داری پرسش‌ها و پاسخ‌های متداول درباره اجرای برجام را به روزرسانی کرد. در این به روز رسانی یکی از بندهای اصلاح شده مربوط به اجازه تسویه کردن تراکنش‌های دلاری مربوط به ایران است.
در اصلاح جدید بندی به سوال مربوط به تسویه دلاری اضافه شده است که رسانه‌ها از آن به آزاد شدن تراکنش دلاری تعبیر شد. اما بررسی دقیق‌تر نشان می‌دهد که این اصلاح به معنای آزاد شدن تراکنش‌های دلاری با استفاده از نظام مالی آمریکا یا همان تحریم U-Turn نیست. بلکه همان وضعیت قبل است که با جزییات جدیدتری بیان شده است.
تغییرات صورت گرفته شامل تغییر در سوال و اضافه شدن یک بند در ابتدای پاسخ است.
در بند C.7 این پرسش و پاسخ آمده است:
سوال:
پس از روز اجرا، آیا موسسات مالی خارجی شامل شعبات خارجی موسسات مالی آمریکا، می‌توانند به نیابت از دولت ایران یا هر شخصی از دولت ایران از جمله بانک مرکزی یا شرکت ملی نفت، تراکنش‌های برپایه دلار انجام دهند یا حساب‌هایی برپایه دلار ایجاد کنند؟
پاسخ:
بله. موسسات مالی خارجی شامل شعبات خارجی موسسات مالی آمریکا، ممکن است برای کسی که در ایران باشد، یا برای منفعت فردی که دارایی‌هایش و منافع دارایی‌هایش بر اساس دستور اجرایی ۱۳۵۹۹ و بخش ۵۶۰ قانون کاهش تهدید ایران بلوکه شده باشد، شامل شرکت ملی نفت و بانک مرکزی ایران، و سایر اشخاص و نهادهایی که به عنوان دولت ایران و یا یک موسسه مالی ایرانی شناخته می‌شود، تراکنش برپایه دلار انجام دهند یا حساب پایه دلار ایجاد کند. مشروط به اینکه آن تراکنش و فعالیت‌های حساب ، مستقیم و غیرمستقیم، درگیر نظام مالی آمریکا و یا یک فرد آمریکایی نباشد و نیز درگیر با هیچ یک از افراد لیست تحریمی (SDN List) نباشد.
با این حال، حتی پس از روز اجرا، موسسه مالی خارجی، شامل شعبات خارجی موسسات مالی آمریکا، نیاز است به اینکه اطمینان حاصل کنند که آنها تراکنش پایه دلار که درگیر ایران باشد از طریق نظام مالی آمریکا انجام نمی‌دهند، ادامه دهند.
موسسات مالی شامل شعبات خارجی آنها، با توجه به اینکه افراد آمریکایی ممنوعیتشان برای صادرات کالا و خدمات شامل خدمات مالی، فناوری به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم به ایران ادامه دارد، به جز تراکنش‌ّهایی که مجوز اوفک ( دفتر کنترل دارایی های خارجی آمریکا ) را داشته باشد؛ ممنوعیت افراد آمریکایی برای درگیر بودن در تراکنش‌هایی که با ایران درگیر است، شامل سایر ارزها به غیر از دلار، به جز تراکنش‌هایی که مجوز اوفک دارند، ادامه دارد.
معنای این اصلاحیه چیست؟
آنچه که در اصلاح جدید بیان شده است به این معناست که موسسات مالی غیرآمریکایی یا شعبه خارجی یک موسسه مالی آمریکا می‌توانند تراکنش‌های دلاری را برای ایران تسویه کنند مشروط به اینکه این تسویه کردن مشمول یکی از دو حالت زیر نباشد:
1. اول اینکه در تسویه تراکنش دلاری هیچ فرد یا موسسه آمریکایی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم درگیر نباشد. یعنی تسویه تراکنش دلاری نباید به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم نظام مالی آمریکا را درگیر کند.
2. دوم اینکه در این تراکنش هیچ یک از افراد و نهادهای ایرانی که در لیست تحریم آمریکا قرار دارند، درگیر نباشد.
آیا این اصلاحیه معافیت جدیدی برای ایران محسوب می‌شود؟
اینکه یک موسسه مالی غیرآمریکایی یا شعبه یک موسسه مالی آمریکا که در خارج از آمریکا قرار دارد بدون آنکه به صورت مستقیم یا غیرمستقیم با نظام مالی آمریکا درگیر نباشد، بتواند تراکنش دلاری برای ایران تسویه کند، به این بازمی‌گردد که دارای منابع دلاری مناسب خارج از خاک آمریکا باشد تا با استفاده از آن بدون درگیر شدن با نظام مالی آمریکا بتواند برای ایران تراکنش دلاری را تسویه کند.
این اجازه مبتنی بر برجام بوده و چیز جدیدی محسوب نمی‌شود. آنچه که از زمان برجام مورد اختلاف بود مساله استفاده از نظام مالی آمریکا یا همان U-Turn دلار بود که هنوز نیز برای ایران مجاز نیست.
باید به این نکته توجه داشت که به طور معمول تراکنش بر پایه دلار نیازمند استفاده از نظام مالی آمریکاست و موسسات مالی که بتوانند بدون استفاده از نظام مالی آمریکا تراکنش دلاری تسویه کنند بسیار کم هستند و این موسسات هیچ مشکلی در گذشته برای تسویه تراکنش‌های دلاری مربوط به ایران نداشتند. اما به دلیل کم تعداد بودن عملا استفاده‌ای نداشته‌اند.
نکته دیگر که باید توجه کرد شرط دوم بیان شده است. این شرط یعنی عدم درگیر بودن افراد و نهادهای تحریمی در تراکنش مهم‌ترین عاملی است که باعث می‌شود موسسات مالی خارجی حاضر به همکاری بانکی با ایران نباشند.
پژوهش خبری صدا و سیما//