تطور تفسیری از نوروز در افق شعر بوشهر

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز بوشهر؛ استاد دانشگاه و پژوهشگر ادبی می‌گوید: تبارشناسی نوروز در شعر کهن استان بوشهر و تلاش برای درک نوروز در شعر بوشهر، به تناسب گفتمان غالب و ورود بهار و بهاریه‌ها در شعر این سرزمین به زعم نگارنده، این متون بر دیروز و امروز و فردای ساکنان استان بوشهر اثر گذاشته یا خواهد گذاشت.

بشیر علوی افزود: شواهد این سخن، در اقوال شفاهی و شعر‌های سینه به سینه است که در گسترۀ سرزمین بوشهر آمده است. علاوه بر ترسیم نوروز در شعر بوشهر، با توجه به گستره جغرافیایی فرهنگ نوروز در بوشهر، چند بهاریه قابل تامل در شعر بوشهر به یادگار مانده است که در مواردی ابیاتی از این بهاریه‌ها در ذهن و سینه مردمان بوشهر هنوز برجای مانده و سینه به سینه نقل می‌شود و تفاوت نگاه غالب نوروز در نوشته‌ها و بهاریه‌ها از منظر جغرافیایی نیز آشکار است.

وی گفت: تفاوت تفسیر از نوروز در مناطق مختلف استان بوشهر، وجود برداشت‌های مختلف را از نوروز در اشعار گواهی می‌دهد. 

علوی بیان کرد: در اشعار کهن بوشهر ذکر نوروز و بهاریه‌ها در چند عنوان، جا می‌گیرد که همۀ نوروزنوشته‌ها و بهاریه‌ها در همین عناوین قرار خواهند گرفت. 

وی افزود: می‌توان دست کم هشت عنوان و کارکرد را برای ذکر نوروز در شعر بوشهر مورد دقت قرار داد. مرور کوتاه بر ذکر‌های متفاوت از نوروز و بهاریه، تطور تفسیری از نوروز را نشان می‌دهد.

علوی گفت: از هرسو که به هشت کارکرد و مکان نوروز در شعر بوشهر؛ یعنی حضور در رباعی‌ها، دوبیتی‌ها، استفاده از آن به عنوان یکی از ارکان تشبیه، در ابتدا یا اواسط غزل و قصیده‌ها در توصیفات وطنی و…، بهاریه‌ها، ذکر خود نوروز و توصیف نوروز در اشعار دینی و مذهبی بنگریم، به مهم‌ترین کارکرد نوروز یعنی بهاریه‌ها و حضور در قصاید به قدر ضرورت به آن توجه خواهد شد.

وی افزود: در توصیفات بهار در شعر بوشهر گاه پیش‌آمده که شاعر در حین توصیف بهار به ذکر نوروز هم پرداخته است و نامی و ترسیمی از نوروز هم داشته است و گاه نیز شاعر صرفاً به بهاریه پرداخته و نامی از نوروز در توصیف خود نیاورده است.

این پژوهشگر ادبی می‌گوید: در اشعار مذهبی شاعران بوشهر نیز دادِ بهار و نوروز هم ادا شده و به آن پرداخته‌اند. از آنجا که شاعران استان بوشهر بیشتر علما و روحانیون و درس‌خوانده‌های حوزه‌های مختلف بوده‌اند و از آنجا که هستی استان بوشهر به ویژه در دوره‌های قبل‌تر مذهب و دین بوده و هست، توجه به مذهب و امامان بزرگوار در اشعار از رویکرد‌های اصلی شعر کهن بوشهر به شمار می‌آید. علوی علوی افزود:شاعران در خلال بیان و توصیف روز‌ها و افراد دین و مذهب اسلام، در مطلع امر ذکر بهار و توصیف نوروز هم داشته‌اند که در این میان حضرت علی (ع) و غدیر بیشترین و مهم‌ترین جایگاه را به خود به می‌گیرد.

نگارنده برای رسیدن به جایگاه نوروز و بهاریه در شعر بوشهر در خلال اشعار شاعران کهن بوشهر بعد از جست‌و‌جو به این باور رسیده است که هر چند در میان رسوم قدیم بوشهر، نوروز چندان پررونق و پرطمطراق مثل امروز نبوده، ولی توجه به آن حس می‌شده و داشته‌اند. وجود اصطلاحاتی مانند «روز نوروز»، «شب نوروز»، «روز نو» و «جشن نوروز» در شعر بوشهر بیانگر حضور این مفاهیم در میان آیین قدیم بوشهر بوده و است.

وی افزود: عموماً در بوشهر دو نوع رسم بیشتر و پربسامدتر به آن توجه می‌شده است: رسوم و آیین‌های مذهبی و دینی مانند غدیر و فطر و رسوم و آیین‌های بومی و قومی خودشان؛ مانند خرماپزون، رسوم مربوط به برداشت گندم و خرما، آیین‌های مربوط به خرمن‌کوبی و تقسیم و برداشت نهایی گندم، رسوم مربوط به رفت و برگشت به خانه خدا و عتبات عالیات و…

علوی گفت: توجه به آیین‌های ملی مانند چهارشنبه سوری و دعای باران (گِل گِلی نَک) در میان جشن‌های ملی در صدر دیگر جشن‌های ملی قرار داشته است. توجه به عید نوروز و توصیف بهاریه‌ها در شعر کهن بوشهر قابل احصا و توجه است و این بسامد ارزشمند در شعر بوشهر نشانۀ توجه شاعران و به تبع مردم، به نوروز و باور و آیین آن است.