فعالیت ۲۲۰ شرکت در زمینه هوش مصنوعی در ایران

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا وسیما، مهدی محمدی رئیس انجمن فناوری ایران امروز در سومین همایش پتروتک با اشاره به اینکه تحولات فناوری به‌گونه‌ای بوده است که بشر توانسته است از مرحله مکانیزاسیون به تولید انبوه و سپس به هوشمندسازی در انقلاب صنعتی چهارم برسد و در هر دوره تاریخی، بشر توانسته است قابلیت‌های جدیدی به خود اضافه کند، بیان کرد: انقلاب صنعتی اول حدود ۱۴۰ سال طول کشید و در آن زمان مکانیزاسیون به وقوع پیوست. در انقلاب دوم، تولید انبوه شکل گرفت و سیستم‌های تولید انبوه ایجاد شد. این انقلاب در اوایل قرن بیستم آغاز شد و حدود ۷۰ سال به طول انجامید، سپس انقلاب صنعتی سوم با پیدایش سیستم‌های کامپیوتری و بهره‌وری بالاتر به وقوع پیوست و تا سال ۲۰۱۰ ادامه یافت.

مهدی محمدی با یادآوری اینکه انقلاب صنعتی چهارم از سال ۲۰۰۷ با ظهور موبایل‌های هوشمند آغاز شد و اکوسیستم داده‌ها به‌عنوان مهم‌ترین سوخت این انقلاب معرفی شد، افزود: بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰، ۸۰ درصد داده‌های جهان جمع‌آوری و با دسترسی به این داده‌ها، هوش مصنوعی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فناوری‌ها وارد عرصه شده است.

رئیس انجمن فناوری ایران با بیان اینکه هوش مصنوعی همه چیز را هوشمند کرده است، تصریح کرد: در انقلاب صنعتی چهارم، برخلاف انقلاب‌های قبلی، تمرکز روی داده‌ها و هوش مصنوعی است، اگر بهره‌برداری از این فرصت‌ها را نداشته باشیم، با شکاف بین ما و دنیای هوشمند مواجه خواهیم شد.

مهدی محمدی تأکید کرد: سیستم‌های دیجیتالی و هوش مصنوعی اکنون ابزاری برای پیش‌بینی و بهبود کیفیت شده‌اند، همچنین استفاده از روبات‌های صنعتی و پهپادها با کاهش هزینه‌ها مواجه شده است، برای مثال پروفایل‌ دی‌ان‌ای که سال ۲۰۰۷ هزینه‌ای بالغ بر ۷ میلیون دلار داشت، اکنون با استفاده از هوش مصنوعی (اوپن سورس) به ۷۰ دلار کاهش یافته است.

صنعت نفت، ششمین کاربر هوش مصنوعی در ایران

رئیس انجمن مدیریت فناوری ایران گفت: ما باید خود را برای تغییرات فناوری آماده و از فرصت‌ها بهره‌برداری کنیم. سال ۱۹۶۰ میانگین عمر ۵۰۰ شرکت بزرگ آمریکایی در بازار حدود ۶۱ سال بود، اما تا سال ۲۰۲۴ این عدد به ۱۷ سال کاهش یافته است. این نشان می‌دهد شرکت‌ها باید خود را با تغییرات سریع فناوری هماهنگ کنند تا بتوانند بقا داشته باشند.

مهدی محمدی ادامه داد: فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی می‌توانند رفتارهای انسانی را شبیه‌سازی کنند و این سبب می‌شود بسیاری از کارها با سرعت و دقت بالاتری انجام شوند. هوش مصنوعی اکنون توانایی درک و تحلیل صوت، تصویر و متن را دارد و این توانایی‌ها برای نخستین بار به‌طور همزمان در دسترس قرار گرفته است.

رئیس انجمن فناوری ایران تصریح کرد: هوش مصنوعی در انقلاب صنعتی چهارم نقش مهمی ایفا می‌کند و باید بتوانیم از این فناوری‌ها به بهترین شکل استفاده کنیم. شرکت‌های بزرگ آمریکای شمالی در سال ۲۰۲۴، ۶۱ درصد پذیرش هوش مصنوعی داشته‌اند، در حالی که این عدد در آسیا و اقیانوسیه ۵۸ درصد و در میانگین جهانی ۵۵ درصد بوده است، اما در ایران این نرخ تنها ۱۷ درصد است.

رئیس انجمن فناوری ایران تأکید کرد: هوشمندسازی باید به‌عنوان یکی از اولویت‌های کلیدی توسعه در صنعت نفت و دیگر صنایع در بالاترین سطح اقتصادی کشور مورد توجه قرار گیرد. در ایران، صنعت نفت و گاز با نرخ پذیرش هوش مصنوعی حدود ۹ درصد، ششمین کاربر مهم این فناوری است، بنابراین نیاز به تحولات جدی در این حوزه وجود دارد تا بتوانیم از قابلیت‌ها و فرصت‌های هوش مصنوعی بهره‌برداری کنیم.

هوش مصنوعی، موتور محرک تحول در صنعت نفت

رئیس انجمن فناوری ایران با بیان اینکه با رشد روزافزون داده‌های صنعت نفت و پیچیدگی‌های ناشی از مدیریت آن، هوش مصنوعی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فناوری‌های تحول‌آفرین در این صنعت مورد توجه قرار گرفته است، گفت: گزارش‌های بین‌المللی نشان می‌دهد بیش از ۲ هزار شرکت استارت‌آپی و اسکیل‌آپ در حوزه نوآوری صنعت نفت فعالیت می‌کنند و ۱۰ حوزه کلیدی برای به‌کارگیری فناوری‌های نوین در این صنعت شناسایی شده‌ است.

مهدی محمدی افزود: بررسی‌ها نشان می‌دهد بخش عمده‌ای از این نوآوری‌ها به حوزه هوش مصنوعی اختصاص دارد. این فناوری در کنار اینترنت اشیا، فناوری‌های واقعیت افزوده، سیستم‌های مدیریت هوشمند و سایر فناوری‌های نوین، نقش مهمی در توسعه صنعت نفت ایفا می‌کند.

رئیس انجمن فناوری ایران گفت: نتایج یک مطالعه بین‌المللی که با مشارکت ۵۰۰ متخصص صنعت نفت انجام شده، حاکی از رشد چشمگیر سرمایه‌گذاری در حوزه هوش مصنوعی است. بر اساس این آمار، سرمایه‌گذاری جهانی در این بخش از ۸.۵ میلیارد دلار در سال‌های گذشته به بیش از ۲۰۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ رسیده است. تنها شرکت آرامکوی عربستان در این سال ۱۰۰ میلیون دلار در هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کرده است.

فعالیت ۲۲۰ شرکت در زمینه هوش مصنوعی در ایران

مهدی محمدی با بیان اینکه کاربردهای هوش مصنوعی در صنعت نفت بسیار گسترده است و تمامی بخش‌های بالادستی، میان‌دستی و پایین‌دستی را شامل می‌شود، بیان کرد: در بخش بالادست، این فناوری در اکتشاف، حفاری، تفسیر داده‌های لرزه‌ای، بهینه‌سازی تولید، مدیریت و نگهداری مخازن و نظارت بر وضعیت سیستم‌ها مورد استفاده قرار گرفته است. در حوزه میان‌دست، هوش مصنوعی برای نظارت یکپارچه بر خطوط لوله، تشخیص لحظه‌ای نشت مواد (از طریق پهپادها و پردازش تصویر)، مدیریت جریان و بهینه‌سازی مصرف انرژی به‌کار گرفته می‌شود. در پایین‌دست نیز این فناوری در زمینه‌هایی مانند کنترل کیفیت، ارتباط با مشتریان، مدیریت زنجیره تأمین، بهینه‌سازی فرآیند پالایش، مدیریت مصرف انرژی، پیش‌بینی بازار و حتی معاملات خودکار نقش‌آفرینی می‌کند.

رئیس انجمن فناوری ایران با اشاره به اینکه با وجود این ظرفیت‌های قابل توجه، چالش‌هایی همچنان پیش روی توسعه هوش مصنوعی در صنعت نفت قرار دارد، افزود: به گفته کارشناسان، تدوین یک نقشه راه مشخص برای این حوزه ضروری است، چراکه منابع مالی، نیروی انسانی و ظرفیت‌های صنعتی محدود هستند و باید بر مهم‌ترین چالش‌ها تمرکز کرد، همچنین توسعه اکوسیستم نوآوری در این حوزه نیازمند ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌های تخصصی در حوزه نفت است. در حال حاضر حدود ۲۲۰ شرکت هوش مصنوعی در ایران فعالیت می‌کنند، اما تعداد کمی از آنها به‌طور خاص در حوزه نفت تخصص دارند.

رئیس انجمن فناوری ایران تصریح کرد: تشکیل کنسرسیوم‌های تأمین مالی و هوشمندسازی صنعتی به‌عنوان یک راهکار کلیدی مطرح شده است. از سوی دیگر، بسیاری از شرکت‌های فعال در حوزه هوش مصنوعی در ایران کوچک هستند و کمتر از ۱۰ نیرو دارند. حدود ۷۰ درصد این شرکت‌ها در این دسته قرار می‌گیرند، بنابراین ضرورت دارد که این شرکت‌ها در کنار یکدیگر قرار بگیرند و در قالب کنسرسیوم‌های هوشمندسازی صنعت نفت، نقش پررنگ‌تری در این تحول فناورانه ایفا کنند.

مهدی محمدی گفت: کارشناسان معتقدند اگر این اقدام‌ها به‌درستی اجرا شوند، سهم هوش مصنوعی در پژوهش‌های صنعت نفت افزایش می‌یابد و تحولی بنیادین در مدیریت داده‌ها، افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های عملیاتی این صنعت رخ می‌دهد.