یلدا یک دقیقه یا یک شب نیست، یک فرهنگ است

به گزارش خبرنگار به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، شب یلدا دو سال پیش به طور مشترک با کشور افغانستان به عنوان میراث ناملموس در یونسکو ثبت جهانی شده است. این قدم مهم، اهتمام جهانی به حفظ و ترویج فرهنگ‌های غنی و متنوع را نمایان می‌سازد.

یلدا واژه‌ای است که از زبان سریانی به معنای تولد و میلاد مشتق شده است. ابوریحان بیرونی در کتاب معروف خود، «آثار الباقیه»، از آن به عنوان میلاد اکبر یا میلاد خورشید یاد می‌کند. شب چله به آخرین شب پاییز تعلق دارد و به‌عنوان آغاز ورود زمستان و شروع انقلاب زمستانی، در کنار چهل روز سحر و جادو، شناخته می‌شود.

در ایران، آمدن زمستان با آداب و رسومی پر از زیبایی و داستان‌های کهن همراه است. مراسم شب‌نشینی در شب یلدا، یکی از باعظمت‌ترین و سنتی‌ترین مراسم‌های متداول در این سرزمین است. این مراسم که همچنان در قلب خانواده‌های ایرانی زنده است، به شکلی نمایشگر عشق، محبت و پیوستگی میان نسل‌ها است. آداب و رسوم این شب، از دیرباز تا امروز به حیات خود ادامه داده و به نوعی ماندگارتر نیز شده است. آداب و رسوم یلدا به نوبه خود از گذشتگان، مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها سینه به سینه منتقل شده و به فرصتی برای دورهمی و دست‌بوسی بزرگتر‌ها تبدیل شده است.

ایرانیان باستان به آتش به عنوان یک عنصر مقدس نگاه می‌کردند و بر این اعتقاد بودند که آتش مانع از ورود نیرو‌های نحسی و پلیدی به خانه می‌شود. این نگاه بدان معناست که برپا کردن آتش، نه تنها رویه‌ای برای دور هم جمع شدن بود بلکه نماد محافظت و نیک بختی نیز به شمار می‌رفت. این رسم در حال حاضر در بسیاری از مناطق سردسیر ایران، با ترتیب دادن کرسی و نشستن دور آن، شکل دیگری به خود گرفته است. بر اساس نوشته مرحوم هاشم رضی، یکی از پژوهشگران ارزنده کشور، با پرتو آتش اهریمنان به دست ایرانیان باستان از میان می‌روند، و به نور افشانی آتش در شب یلدا، مردم دور هم جمع می‌شوند و سفره‌ای مملو از میوه‌های خشک و تازه و تنقلات را برپا می‌کنند. این سفره برای ایرانیان مقدس و باارزش است و میوه‌ها به عنوان نمادی از نعمت و باروری در فصول آینده، جایگاهی ویژه دارند.

ایل‌های مختلف و خانواده‌های ایرانی با رسیدن این شب، علاوه بر گردهم‌آیی، به تبادل هدایا برای تازه‌عروسان نیز می‌پردازند. این هدایای ویژه شامل میوه‌هایی، چون انار، هندوانه و شیرینی می‌شود که به خانه عروس برده می‌شود. به طور مشابه، خانواده عروس نیز به تازه داماد خود هدایایی تهیه می‌کنند که این سنت زیبا، در شهر‌های مختلف ایران به شیوه‌های متنوعی اجرا می‌شود و نمایانگر غنای فرهنگی این کشور است.

شب چله یا شب یلدا همواره به عنوان روز ترویج فرهنگ میهمانی و پیوند عاطفی با خویشاوندان شناخته می‌شود. در این شب، خانواده‌ها برای گرامیداشت یاد عزیزان از دست رفته، به قیود فرهنگی و اعتقادی خود پایبند می‌مانند. خواندن دیوان حافظ و شاهنامه‌خوانی، این مراسم را با رنگ و بویی خاص می‌بخشد و سبب گسترش مفاهیم فرهنگی و تاریخی در ذهن و دل ایرانیان می‌شود. این ابیات جاودانه، در این آداب و رسوم، حامل پیام‌های اخلاقی و فلسفی هستند که همچنان در دنیای امروزی ما نقش ایفا می‌کنند.

همچنین یلدا فرصتی است برای انتقال ارزش‌ها و فرهنگ‌های غنی به نسل‌های آینده. در طی این شب، خانواده‌ها به یاد اجداد خود، داستان‌ها و حکایت‌های فراموش شده را بازگو می‌کنند و ساعت‌ها به تبادل اندیشه، تجارب و آموخته‌های خود می‌پردازند. اینگونه، نه تنها ادبیات و فرهنگ سرزمین خود را زنده نگه می‌دارند بلکه احساس هویت و تعلق به فرهنگ غنی ایران را در وجود نسل جوان‌تر نهادینه می‌کنند.

بنابراین، یلدا فراتر از یک جشن و یک دقیقه، یک فرهنگ عمیق و زنده است که در دل تاریخ و هویت ایرانیان ریشه دوانیده و همواره با گذشت زمان، زنده و پیشرو باقی مانده است. این شب، آکنده از عشق، یادآوری پیوند‌های عاطفی و فرهنگی است که موجب تقویت و تداوم آنها در بافت اجتماعی می‌شود. به واقع یلدا نه تنها یک فرصت برای تقسیم شادی و سنت‌هاست، بلکه یک مهمانی برای پیوند عمیق‌تر با دل و خاطرات مشترک است.