تقویت مدارس دولتی، برنامه هدفمند آموزش و پرورش

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، برنامه صف اول در تاریخ ۱۱ شهریور ۱۴۰۳ با حضور خانم رضوان حکیم‌زاده معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش، اولویت‌های آموزش ابتدایی در سال تحصیلی جدید را بررسی کرد.

سوال: برنامه بازگشایی مدارس در مقطع ابتدایی در هفته‌های پیش رو چیست؟
حکیم زاده: زمان زیادی نداریم تا بازگشایی و خوشبختانه اقدامات خیلی خوبی انجام شده، بحث بازگشایی مدارس با چند موضوع مرتبط است یکی آماده بودن کلاس‌های درس است، بحث تامین نیروی انسانی ، ساماندهی نیروی انسانی مورد نیاز است، ثبت نام دانش آموزان است و ثبت سفارش کتاب‌های درسی است که خوشبختانه همه اینها در قالب طرحهایی تعریف شدند و به شکل روزانه گزارششان در وزارت آموزش و پرورش رصد می‌شود، الحمدلله طبق زمان‌بندی که انجام شده کار‌ها جلو رفته و با حضور وزیر آموزش و پرورش، هم با توجه به اقداماتی که همکاران ما از قبل انجام داده بودند خوشبختانه با اشرافی هم که ایشان دارند با سرعت بیشتری کار‌ها دنبال می‌شود. در این یکی دو روز جلسات متعددی برای ساماندهی نیروی انسانی برگزار شد. نکته‌ای را که آقای کاظمی به آن اشاره کرد در اولین دیداری که با مدیران کل استان‌های سراسر کشور داشت به موضوع خیلی مهم اشاره داشتند که بازگشایی صرفاً یک امر اداری اجرایی نیست یعنی بحث این نیست که ما به شکل فیزیکی در‌های مدرسه را باز کنیم و دانش آموزان در مکانی به اسم مدرسه جمع شوند، بازگشایی مدارس یک فرایند اجتماعی است یک اتفاق خیلی مهم در زندگی بچه‌ها است که باید به تمام ابعادش توجه شود. وقتی که ما صحبت از آمادگی آموزش و پرورش یا آمادگی مدرسه یا آمادگی نظام آموزشی برای بازگشایی می‌کنیم علاوه بر اینکه که در اول مهر ساختمان مدارس آماده و کلاس‌های درس آماده شده باشند، نیروی انسانی آماده شده و تامین شده باشد، صحبت از این کنیم که بچه‌ها در یک محیط با نشاط، در یک محیط پذیرنده وارد شوند، مکانی که وقتی وارد آن می‌شوند، احساس خوشایندی داشته باشند ایجاد تعلق برای دانش آموزان بکند، آن جو روانی عاطفی که لازم است همه دست اندرکاران و اولیای مدرسه به آن توجه داشته باشند شاید اهمیتش کمتر از فضای فیزیکی مدرسه نباشد و تاکید این بود که ما یک نگاه جامع داشته باشیم به بحث بازگشایی و بازگشایی را صرفاً در یک سری از اقدامات اداری اجرایی و فیزیکی نبینیم و به شکل کامل همه ابعاد را در نظر بگیریم آمادگی‌های لازم در کادر مدرسه ایجاد شود، خانواده‌های ما آمادگی پیدا کنند خصوصاً عزیزانی که فرزندان کلاس اولی دارند و بار اول است که فرزندانشان وارد مدرسه می‌شوند آنها هم باید آمادگی‌های لازم را کسب کنند، چون این اتفاق یکی از مهمترین اتفاقاتی است که برای بچه‌ها در طول زندگی اتفاق می‌افتد.

سوال: چه اقدامات جذابی را در دستور کار دارید برای اینکه این اتفاق بیفتد به ویژه برای کلاس اولی‌ها؟
حکیم‌زاده: خوشبختانه هر سال یک روز قبل از بازگشایی مدارس جشن غنچه‌ها داریم، جشن شکوفه‌ها برای ورود کلاس اولی‌ها است و برای آشنایی دانش آموزانی است که بار اول پا به دنیای مدرسه می‌گذارند، جشن غنچه‌ها برای نوآموزان پیش دبستانی برگزار می‌شود کلاس اولی‌های ما هم یک روز قبل از همه می‌روند ما جشن شکوفه‌ها و غنچه ها برای نو آموزان را یک روز از قبل از مهر داریم، اما مهم این است که ما به آن رسمیت می‌بخشیم و به عنوان یک روز متمایز در نظر می‌گیریم روزی که نوآموزان عزیز ما و دانش آموزان کلاس اولی ما در کانون توجه مدرسه قرار می‌گیرند و سعی می‌شود که محیط دوستانه‌ای در مدرسه برای آنها فراهم شود، استقبال گرمی از آنها بشود خانواده‌های عزیز فرزندانشان را مشایعت می‌کنند و در دستور کار آموزش و پرورش است که این روز برای بچه‌ها یک روزی باشد که همیشه با یک خاطره خوب از آن یاد کنند و آن رفتاری که با کودکان می‌شود، تعاملی که با آنها می‌شود در کنار فضای فیزیکی جذاب و شادابی که برای آنها ایجاد می‌شود ان‌شاءالله کمک می‌کند که ما بتوانیم برای دانش آموزان عزیزمان که کلاس اولی هستند و برای غنچه‌های عزیز نوآموزانی که پیش دبستانی می‌روند شرایطی را فراهم کنیم که آنها احساس آرامش داشته باشند.

سوال: جزئیات و محتوای این مراسم‌ها مشخص شده یا نه هنوز؟
حکیم‌زاده: در سراسر کشور زنگ بازگشایی مهر را داریم که خوشبختانه با توجه به اینکه بازگشایی مدارس یک رویداد ملی است و همه ما مدیون معلم‌هایمان هستیم و نهادهای دولت به این اذعان دارند که زیربنای پیشرفت همه جانبه کشور نظام آموزشی است، بنابراین سعی می‌شود که دستگاه‌های مختلف، وزارتخانه‌های مختلف روسا و مدیران ارشدشان حضور داشته باشند در این مراسم بازگشایی، همه دستگاه‌ها و سازمان‌ها احساس کنند که این روز، روز مهمی است که همه باید مشارکت داشته باشند یک سری برنامه‌های رسمی برگزار می‌شود که خوشبختانه به شکل سراسری در کشور اجرا می‌شود البته این اختیار به استان‌ها و مناطق و مدارس هم داده می‌شود که با خلاقیت خودشان و متناسب با شرایط خودشان بتوانند برنامه‌هایی را طراحی و اجرا کنند.

سوال: احتمالاً پرسش رئیس جمهور را هم طبق سال‌های گذشته خواهیم داشت درست است؟
حکیم‌زاده: بله .

سوال: بر اساس وضعیت آب و هوای استان‌های مختلف ممکن است بعضی مدارس زودتر کار خودشان را آغاز بکنند آیا این موضوع امسال در دستور کارتان است یا خیر؟
حکیم‌زاده: هرچند مطرح شده بار‌ها که بهتر است ما با توجه به تنوع جغرافیایی و آب و هوایی که داریم انعطافی را قائل بشویم، اما واقعیت این است که نه، فعلاً بر اساس برنامه رسمی که وجود دارد بازگشایی همزمان است و همه عادت کردند که روز اول مهر را به عنوان روز بازگشایی در خاطرشان داشته باشند، خانواده‌های عزیز به خصوص خانواده‌های کلاس اولی ما از همین الان اهتمام داشته باشند و سعی کنند اگر برنامه‌ای برای مسافرت دارند طوری تنظیم کنند که به موقع برگردند و حضور داشته باشند، این اجازه را به فرزندانشان بدهند که با نظم و انضباط و آمادگی بتوانند روز غنچه‌ها و شکوفه‌ها و روز بازگشایی مدارس حتماً بچه‌ها حضور داشته باشند.

سوال: بپردازیم به معلمانی که در مقطع ابتدایی قرار است آموزش بدهند وضعیت چگونه است؟ تعداد آموزگارانی که در این مقطع هستند به چه صورت است؟
حکیم‌زاده: خوشبختانه اقدامات خیلی خوبی انجام شده که ما بتوانیم سال تحصیلی جدید را طوری آغاز کنیم که نگرانی از خالی بودن کلاس‌ها نداشته باشیم شاید بیشترین وقتی را که وزیر محترم در این چند روزه اختصاص دادند جلسات متعددی بوده که با دست اندرکاران داشتند با استان‌های مختلف به صورت روزانه، سامانه‌ای که وجود دارد وضعیت ساماندهی کلاس‌ها را بررسی می‌کند دو اقدام خیلی خوبی که انجام شد یکی بحث بخشنامه مربوط به بازنشستگی بود که با ورود وزیر تغییرات مطلوب در آن انجام شد . عزیزانی که مایل هستند بتوانند به شکل داوطلبانه خدماتشان را ادامه بدهند. بحث معلمان خرید خدمات با تدبیری که داشتند اتفاق خوبی افتاد و با همکاری‌هایی که با دانشگاه فرهنگیان داشتند در آخرین جلسه‌ای که راجع به ساماندهی نیروی انسانی بود ابراز امیدواری کردند که علی رغم نگرانی‌هایی که قبلا وجود داشته از همه ظرفیت‌ها استفاده شود که این ساماندهی کلاس به کلاس را ما تا قبل از شروع مدرسه داشته باشیم و صحبت از یک مانور بازگشایی ۱۰ روز یا یک هفته مانده به اول مهر است این اطمینان حاصل بشود که برای اول مهر بدون دغدغه ما بتوانیم نیروی انسانی را تامین کرده باشیم.

سوال: در این مانور، برنامه چیست؟
حکیم‌زاده: در این مانور تمام ظرفیت‌ها و کلاس‌هایی که تنظیم شده با تعداد دانش آموزان، بحث بازگشایی به شکل مانور یک مدرسه که باز می‌شود آیا همه دانش آموزان الان در سامانه ثبت شدند یا نه، آیا معلم آن کلاس مشخص است؟ اگر اطلاعات و دیتا‌هایی که لازم است کامل به دست مدیران برسد و این اطمینان حاصل بشود که اگر مدیر بخواهد در موقعیت فرضی الان برود و مدرسه را بازگشایی کند آیا همه دیتا‌ها آماده است؟ آیا ساماندهی انجام شده و این تنظیم امور به شکلی است که بدون نگرانی بشود یک هفته بعد کلاس‌ها را بازگشایی کرد، احیاناً اگر کمبود‌هایی است، ممکن است که داده‌هایی که وجود دارد نیاز دارد که اینها دقیق‌تر باشد حتماً این را اطلاع بدهند.

سوال: از منظر تعداد معلمان، آیا امسال تعداد معلمان برای مقطع ابتدایی کافی است؟
حکیم‌زاده: با توجه به پیگیری‌ها و هماهنگی‌های انجام شده هم با دانشگاه فرهنگیان، هم افراد جدیدی که جذب شدند و استخدام شدند خوشبختانه کارشان انجام شده عده ای از معلمان عزیز به شکل خرید خدمات همکاری می‌کردند که باز اقدامات لازم انجام شد که از این عزیزان هم استفاده بشود. در رابطه با ادامه همکاری بازنشستگان هم تمهیدی اندیشیده شد که عزیزانی که بخواهند بتوانند به شکل داوطلبانه حضور داشته باشند و مشوق‌هایی در نظر گرفته شد که ما بتوانیم حضور این عزیزان را داشته باشیم، با برآورد‌هایی که انجام شده در آخرین گزارشی که ما در جلسه بودیم و اعلام شد ابراز امیدواری کردند که ان‌شاءالله مشکل خاصی وجود نداشته باشد.

سوال: در مورد دانش آموزان بازمانده از تحصیل شرایط چگونه است؟
حکیم‌زاده: من قبل از برنامه، آخرین آمار را از همکارانم گرفتم. طبق آماری که به من دادند در سال تحصیلی ۱۴۰۲ -۱۴۰۳ حدود ۲۱۶ هزار کودک بازمانده از تحصیل در دوره ابتدایی بودند که اینها پیگیری شده وضعیتشان و تعداد قابل توجهی از این عزیزان که حدود ۳۱۵۰۰ نفر هستند در طول سال تحصیلی جذب شدند؛ بنابراین آمار کودکان بازمانده واقعی یعنی از آن تعدادی که اول سال شناسایی شدند تا مهر ماه حدود ۱۶۴ هزار نفر است که از این تعداد طبق بررسی‌هایی که همکاران ما انجام دادند یک تعداد از این کودکان، کودکانی بودند که بیماری صعب العلاج داشتند، کودکانی بودند که به خاطر جابه جایی‌ها آمارهایشان جای دیگری ثبت شده است. مشکلی که در سامانه‌ها وجود دارد این است که از تعداد موالیدی که منبع اصلی شناسایی افراد و کودکان واجب التعلیم ما است، منبع ما است یعنی ما آمار از ثبت احوال می‌گیریم بر اساس شماره ملی و وقتی آنها به ۶ سالگی می‌رسند این آمار با ثبت نامی‌های ما تطبیق داده می‌شود و عده ای که خارج از سیستم ثبت نام هستند این شماره‌های ملی جزو بازمانده‌ها هستند، اما مستحضر هستید که به هر حال درصد کمی از کودکانی که متولد می‌شوند، فوت می‌کنند و چون این آمار در وزارت بهداشت ثبت می‌شود و این سامانه‌ها به هم متصل نیستند بعد از پیگیری‌هایی که می‌شود مثلاً در آمار سال گذشته ۵۱۳۹ کودکی بودند که در عین حال که جزو موالید در سازمان ثبت احوال ثبت شده بودند، اما بعد از اینکه وضعیتشان پیگیری شده که چرا جزو ثبت نام شدگان نیستند، جزو کودکانی بودند که متاسفانه فوت شدند و برخی دارای معلولیت‌های خاص بودند که امکان حضور در مدرسه را نداشتند و طبق آماری که به من دادند ۱۶۴ هزار نفر کودک بازمانده از تحصیل در دوره ابتدایی در سال گذشته وجود داشتند.

سوال: برای سال تحصیلی جدید چه برنامه‌ای برایشان خواهید داشت؟
حکیم‌زاده: بحث بازماندگان از تحصیل واقعاً یک دغدغه و مسئله ملی است و نیازمند همکاری و هم افزایی دستگاه‌های مختلف است فقط بر عهده آموزش و پرورش نیست همین که ما بتوانیم آمار‌های دقیق داشته باشیم همین که این سامانه‌ها با هم مرتبط و هماهنگ باشند وقت خیلی زیادی را در اختیار همکاران قرار می‌دهد که بتوانند شناسایی کنند، سامانه‌ای برای این کار طراحی شده که از طریق این سامانه آمار ثبت نام‌ها پیگیری می‌شود، امسال برنامه‌ای داریم این است که با توجه به هماهنگی‌ها ما بتوانیم در زمان سریع‌تری تکلیف کودکانی را که ثبت نام نکردند مشخص کنیم تا بتوانیم از فرصتی که در ابتدای سال تحصیلی داریم برای شناسایی استفاده کنیم. امیدوارم با توجه به اهمیتی که این موضوع دارد و اهتمامی که از قبل هم سازمان بهزیستی، وزارت رفاه و سازمان‌های همکار دیگر داشتند ما این امکان را داشته باشیم که با یک هم افزایی این آمار‌ها را سریعتر دریافت کنیم و اقداماتمان را برای شناسایی زودتر انجام بدهیم.

سوال: یکی از مسائل مهمی که رهبر معظم انقلاب در دیدار با اعضای هیئت دولت مطرح کردند، رعایت اولویت‌ها بود با توجه به محدودیت زمانی و منابع محدود و کار‌های زیادی که پیش رو قرار دارد از این منظر مهم‌ترین چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی مقطع ابتدایی در وزارت آموزش و پرورش چیست؟ اولویت‌های کاری چه خواهد بود؟
حکیم زاده: به طور کلی ما شاید سه چالش اصلی در نظام آموزشی داریم که دوره ابتدایی هم از این امر استثنا نیست بحث کیفیت، بحث عدالت و بحث هویت پذیری و احساس تعلق دانش آموزان به ارزش‌ها، باور‌ها و فرهنگ ایرانی اسلامی است. در بحث کیفیت آموزش، موضوع خیلی مهمی است برای ما مهارت‌های سواد پایه واقعاً اهمیت دارد خصوصاً مهارت‌های زبانی، کلید هر موفقیت تحصیلی این است که دانش آموزان ما بتوانند مهارت‌های سواد پایه را یاد بگیرند خصوصاً مهارت‌های چهارگانه زبانی خواندن، نوشتن، صحبت کردن و شنیدن را که علاوه بر این که می‌توانند زمینه ساز موفقیت‌های تحصیلی باشند، زمینه‌ساز رشد اجتماعی و موفقیت‌های شغلی و اجتماعی هم هستند. برای ما خیلی اهمیت دارند که ما بتوانیم اینها را در کانون توجه قرار بدهیم، بحث عدالت آموزشی از دو منظر، یکی بحث دسترسی همه کودکان به تحصیل این که هیچ کودکی از حضور در مدرسه باز نماند و برنامه‌ای داشته باشیم که بتوانیم همه کودکان را جلب کنیم. اعتقاد ما این است که همه کودکان مهم هستند هر کودکی مهم است، هر کودکی شاید آینده این کشور باشد، شاید بتواند آینده بشریت باشد بنابراین باید همه را جدی گرفت، خوشبختانه آموزش و پرورش اهتمامش همیشه این بوده که تا سرحد امکان بتواند امکانات تحصیلی، مدرسه و معلم را فراهم کند، اما یک سری از عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی ممکن است مانع حضور دانش آموزان بشود. یکی از اولویت‌های ما این است که در همکاری با سایر سازمان‌ها تمام توان خودمان را به کار بگیریم تا بتوانیم بازماندگان از تحصیل را کاهش بدهیم و فرصت دسترسی به آموزش را برای همه دانش آموزان فراهم کنیم که البته این را هم اضافه کنم که خوشبختانه اقدامات خیلی خوبی در دهه‌های گذشته انجام شده ما رشد قابل توجهی در پوشش تحصیلی داشتیم، در کنار آن یکی از موارد خیلی مهم بحث برابری در دسترسی به فرصت‌های یادگیری با کیفیت است یعنی آن وجه کیفی عدالت آموزشی که برای ما خیلی مهم است علاوه بر اینکه خیلی مهم است همه کودکان در مدرسه حضور داشته باشند، خیلی مهم است که همه کودکان شرایط مناسبی برای یادگیری داشته باشند در یک محیط با کیفیت قرار بگیرند در مدرسه و یاد بگیرند و امکان یادگیری را داشته باشند. نکته‌ای که مقام معظم رهبری تحت عنوان نصیب آموزشی برابر به آن اشاره کردند و برمی‌گردد به فراهم کردن فرصت‌های یادگیری با کیفیت برای اینکه این اتفاق بیفتد ما بر روی توانمندسازی معلمانمان در دوره ابتدایی تمرکز داشته باشیم باید برای فراهم کردن زیرساخت‌ها و امکانات لازم برای مدارس اهتمام داشته باشیم و من امیدوار هستم که ما با همکاری سایر دستگاه‌ها از جمله سازمان امور اداری استخدامی و سازمان برنامه و بودجه بتوانیم تراکم کلاس‌های درس را کاهش بدهیم با جذب کافی معلمان که این موضوع، موضوعی بسیار مهم است یکی از عوامل بسیار تاثیرگذار در افت کیفیت یادگیری کلاس‌های شلوغ ما است وقتی ما کلاس درسی را با ۴۵ دانش آموز برگزار می‌کنیم قطعاً در مقایسه با کلاسی که ۲۰ نفر دانش آموز دارد دانش آموزانش فرصت کمتری برای یادگیری دارند، معلمان عزیز ما آن جا کار بسیار دشوارتری دارند پس اگر از منظر عدالت به آن نگاه کنیم حتماً باید شرایطی را فراهم کنیم که فضای کافی و معلمان کافی وجود داشته باشند.

سوال: خبر خوبی را در این حوزه برای سال تحصیلی جدید می‌توانید بدهید؟
حکیم‌زاده: شاید یکی از خبر‌های خیلی خوب این باشد که رئیس جمهور یکی از برنامه‌های اصلی و محور‌های اصلی که در گفتمانشان مورد توجه قرار گرفته عدالت است خصوصاً عدالت آموزشی. این که این دغدغه بالاترین مقام اجرایی کشور باشد، موضوع بسیار مهم دیگر این است که در دیداری که مقام معظم رهبری با اعضای دولت جدید داشتند، تاکید فرمودند که تمام قوانین و برنامه‌های ما باید یک پیوست عدالت داشته باشد و اگر جایی قوانین مصوب ما با عدالت ناسازگار باشد، حتما باید آن قوانین اصلاح شود، من فکر می‌کنم که اگر رهنمود ایشان را ما مورد توجه قرار داده و دغدغه رئیس جمهور را بتوانیم سازمان‌های بیرونی را همراه آموزش و پرورش کنیم تا الزامات این موضوع یعنی الزامات فراهم کردن محیط یادگیری با کیفیت را اجرایی کنیم.

سوال: در سال تحصیلی پیش رو خواهد رسید یا باید صبر کرد تا سال بعد؟
حکیم زاده: نمی‌توانم قول دهم ولی در برنامه‌های وزیر به مجلس یکی از محور‌های بسیار مهم این بود و ما به نوبه خودمان بحث توانمندسازی معلمان به عنوان یکی از برنامه‌های اصلی خودمان مدنظر داریم.

سوال: در مناطق کمتر توسعه یافته و روستایی این روند را با ضریب بالاتری دنبال خواهید کرد؟
حکیم زاده: قطعا همین طور است و یکی از اقدامات خوب سهمیه‌ای برای بوم عشایر در نظر گرفته شده است و معلمان عزیز جذب شده اند برای مناطق عشایری تدریس کنند برای این که آشنایی با آن مناطق نداشتند و شرایط زندگیشان کمک نمی‌کرد که آن‌ها بتوانند دائما حضور داشته باشند با بوم عشایر ما با مشکل جابه جایی‌ها روبه رو بودیم و گاهی مجبور بودیم از سرباز معلم و نیرو‌های آموزش ندیده استفاده کنیم، این که از بوم عشایر سهمیه‌ای برای دانش آموزان عشایر در نظر بگیریم که به عنوان معلمان آینده تربیت شوند گامی رو به جلو است و این اقدام اتفاق افتاده است و به طور جدی دنبال خواهیم کرد و در جهت اعتباری که برای مدارس عشایری تخصیص داده شده است رشد خوبی داشتیم و اگر این مسیر را ادامه دهیم می‌توانیم فرصت‌های بیشتری برای دانش آموزان عشایر ایجاد کنیم. با توجه به تجربی قبلی خودم اگر شبانه روزی‌های عشایر را گسترش دهیم و شرایطی را فراهم کنیم که دانش آموز متوسطه بتوانند در مدارس شبانه روزی حضور پیدا کنند ادامه تحصیل را فراهم می‌کنیم، هر جا حتی یک دانش آموز هست سعی می‌کنیم معلمی اعزام کنیم و مدارس را بازگشایی کنیم و این فرصت را برای دانش آموز فراهم کنیم، ولی دوره متوسطه نیاز به چندین معلم دارد و وقتی تعداد دانش آموزان کم است از ۱۰ -۱۵ نفر امکان این که مدرسه‌ای تشکیل شود سخت است و اگر شبانه روزی‌هایی را ایجاد کنیم این‌ها بهترین بستر مدرسه رفتن و آموزش برای دانش آموزان عشایری است و یکی از آرزو‌های من این است که در همه مناطق عشایری خصوصا برا دختران دانش آموز که بسیار مستعد و علاقه‌مند هستند بتوانیم شبانه روزی‌های بیشتری داشته باشیم.

سوال: برای مدارس دو زمانه چه برنامه‌ای دارید؟
حکیم زاده: اصل بر این است که دانش آموزان بتوانند در یک زمان مناسب در مدرسه حضور پیدا کنند و از مدرسه خارج شوند، اما گاهی وقت‌ها با شرایطی مواجه می‌شویم اگر بخواهیم در یک زمان مدرسه را برگزار کنیم، تراکم کلاس‌ها افزایش پیدا می‌کند و اگر امکان باشد که دو کلاس ۲۵ نفره داشته باشیم حتی در دو شیفت بهتر است که یک کلاس با ۵۰ دانش آموز داشته باشیم. سیاست آموزش و پرورش چندین سال است که دنبال می‌شود و این است که بتوانیم به استاندارد رساندن فضا‌های آموزشی شرایطی فراهم شود که دانش آموزان در بهترین ساعت‌های یادگیری بتوانند در مدرسه حضور داشته باشند و معلمان هم زمانشان هماهنگ کنند و اگر حضور دانش آموز در یک زمان موجب افزایش بیش از حد تراکم بشود ترجیح ما این است که کلاس‌های خلوت داشته باشیم حتی در زمان‌های متفاوت.

سوال: از تاکیدات مقام معظم رهبری تقویت مدارس دولتی و این به موضوع عدالت آموزشی برمی گردد و نگاهی به آمار‌ها داشته باشیم آن کلاس‌های شلوغی که اشاره کردید به همین موضوع برمی گرددکه تعداد مدارس دولتی تقویت شود این اتفاق کمتر شاهد خواهیم بود و در این زمینه چه برنامه‌ای دارید؟
حکیم زاده: یکی از محور‌های اصلی برنامه‌های آقای کاظمی بحث تقویت مدارس دولتی است و در یکی دو روز اخیر برای یکی از همکاران یک ابلاغیه صادر کردند که همه معاونت‌ها و دستگاه‌ها همکاری کنند تا یک برنامه منسجم و هدفمند برای تقویت مدارس دولتی جلو ببرند.
به این نکته اشاره کنم که معلمان عزیز در مدارس دولتی واقعا زحمت می‌کشند و مدیران تمام تلاششان را به کار می‌برند و یکی از عوامل که باعث افت یادگیری در مدارس دولتی است شلوغ بودن و تعداد زیاد دانش آموزان است و تعدادی از والدین که دلیلش را جویا شدم که چرا علاقه مندید فرزندانتان در مدارس غیر دولتی ثبت نام کنید، می‌گویند مدارس دولتی شلوغ است، وگرنه همه معلمان فارغ التحصیل دانشگاه فرهنگیان هستند و کسانی اند که با رشته‌های مرتبط آزمون دادند و استخدام شدند برای آموزش و پرورش، علی رغم این که وقتی منابع کافی در اختیار نداشته باشید از نظر فضا و از جهت تراکم کیفیت یادگیری کاهش پیدا می‌کند، نگاه برای تقویت مدارس دولتی در وزارت آموزش و پرورش در دولت چهاردهم بسیار جدی است، به عنوان یکی از محور‌های اصلی کار، باز من اشاره کنم که این نکته را آقای رئیس جمهور هم در جلسه تودیع و معارفه وزیر آموزش و پرورش اشاره فرمودند که بچه‌های ما با هم تفاوت ندارند چرا باید خدمات و امکانات متفاوتی دهیم و آموزش به عنوان یک خدمت اصلی است که دولت‌ها باید برعهده بگیرند. اگر نگاه در سطح کلان در سیاست‌های مان نگاه سرمایه گذاری داشته باشیم برای آموزش و پرورش خصوصا یک سرمایه گذاری بسیار مهم، برای سرمایه‌های اصلی کشور که کودکان مان هستند، دانش آموزان مان هستند با این نگاه می‌شود اتفاقات خیلی خوبی رقم بخورد و ظرفیت‌هایی فراهم شود که مدارس دولتی حتما تقویت شوند. آن چیزی که به درون دستگاه آموزش و پرورش مربوط است کاهش تراکم کلاس‌ها و توانمندسازی معلمان و فراهم کردن زیرساخت‌های لازم است که جزو برنامه‌های جدی آقای دکتر کاظمی است و ان شاءالله بتوانند با همکاری دستگاه‌های خارج از آموزش و پرورش این برنامه را دنبال کنند.

سوال: درباره هوشمند سازی مدارس وضعیت چگونه است در استفاده از امکانات هوشمندسازی در مدارس و برای ارتقای آن چه برنامه‌ای دنبال می‌کنید؟
حکیم زاده: در بحث استفاده فناوری‌های جدید شیوع ویروس کرونا مشکلات زیادی را ایجاد کرد یک فرصتی برای آموزش و پرورش ایجاد کرد از این جهت که سواد فناوری معلمان و مدیران را افزایش داد که زمینه‌های استفاده از دستاورد‌های فناورانه است و امروز در دنیایی زندگی می‌کنیم که دنیای هوش مصنوعی است و واقعیت مجازی و واقعیت افزوده و همان طور که رهبر معظم انقلاب فرمودند اگر در این زمینه سرمایه گذاری نکنیم ممکن است عقب بیافتیم.
مهم‌ترین مکان سرمایه گذاری آموزش و پرورش است، در دوره قبل که من حضور داشتم ما برنامه‌ای را شروع کردم تحت عنوان آموزش مهارت‌های سواد دیجیتالی و برنامه نویسی به کودکان، هدف این بود که بچه‌های به جای این که مصرف کننده صرف محصولات فناورانه باشند.بتوانند آفرینندگان خلاق برنامه‌ها باشند و این مهارت‌ها را یاد بگیرند از کودکی و بتوانند برنامه ساز باشند به جای این که درگیر استفاده از برنامه‌ها باشند، قطعا با توجه به برنامه هفتم توسعه و توجهی که به این موضوع شده است، یکی از اولویت‌های مهم خواهد بود الان سازمان ملی هوش مصنوعی ایجاد شده است و امیدوارم آموزش و پرورش یکی از محور‌های اصلی باشد، متاسفانه در مصوبه‌ای که بوده آموزش و پرورش نادیده گرفته شده است در حالی که واقعا اصل قضیه آموزش و پرورش است و هرچند اذعان داریم که فناوری‌ها جای معلم را نخواهند گرفت، چون تعلیم و تربیت یک فرآیند اجتماعی است، اما باید اذعان کنیم که فناوری‌ها قطعا می‌توانند به غنی‌تر شدن محیط یادگیری، به تنوع بخشی به منابع یادگیری کمک کنند و می‌توانند فراهم کننده فرصت‌های یادگیری عمیق برای دانش آموزان باشند.

سوال: منظور از این فناوری و هوشمندسازی این نیست که این فناوری‌ها جای معلم را بگیرند، روش آموزش می‌تواند استفاده از این فناوری‌ها باشد.
حکیم زاده: به هیچ وجه اتفاقا تجربه کرونا نشان داد که معلم حذف شدنی نیست و بر خلاف تصوراتی که از قبل می‌شد که فناوری‌ها می‌توانند مدارس را محو کنند و نقش معلمان را حذف کنند، فناوری‌ها در بهترین شرایط می‌توانند یک سری مفاهیم را آموزش بدهند، اما کار تربیت را نمی‌توانند انجام دهند، اما استفاده از فناوری‌ها می‌تواند به غنی شدن فضای یادگیری کمک کند، ما در حال حاضر هرچند حرکت‌های خوبی انجام شده، اما قطعا با وضعیت مطلوب فاصله داریم که امیدواریم این برنامه با توجه به سازمان ملی هوش مصنوعی و تمرکزی که فعلا در معاونت علمی فناوری ریاست محترم جمهوری هم بر روی این موضوع است با همکاری نزدیک با آموزش و پرورش و با تاکید بر نقش آموزش و پرورش با جدیت دنبال شود.

سوال:درباره کتاب‌های درسی در ابتدای گفتگو اشاره کردید که طبق برنامه زمان بندی دارد کار پیش می‌رود، اما از منظر دیگری می‌خواهم در مورد کتاب‌های درسی بپرسم چیزی که شاید از دوره خود ما‌ها در دوران تحصیل هم مطرح بوده که دانش آموزان می‌گویند محتوا‌هایی که می‌خوانیم برای آینده ما چقدر نیاز است و شاید خیلی مفید نباشد، چقدر این نگاه را قبول دارید و چه تدبیری برای این بخش دارید؟
حکیم زاده: مسئولیت تالیف کتاب‌های درسی با سازمان پژوهش و برنامه ریزی و آموزشی است و از منظر اداری اجرایی ، اما این جا من اجازه می‌خواهم، چون تخصص خودم برنامه درسی است بعنوان یک متخصص در حوزه برنامه درسی سوال شما را جواب بدهم. این که ما اصلا امروزه کتاب‌های درسی را تنها منبع یادگیری در نظر بگیریم قابل قبول نیست واقعا به خاطر این که کتاب‌های درسی نمی‌توانند تنها منبع یادگیری باشند، منابع یادگیری متنوعی می‌توانند وجود داشته باشند امروز از یادگیری باز صحبت می‌شود یعنی یادگیری که محصور در دیوار‌های کلاس درس نیست و محدود به حفظ کردن محتوا‌های کتاب درسی نیست بسیاری از مهارت‌هایی که باید آموخته شوند مهارت‌های قرن بیست و یکم که برای زندگی لازم هستند لزوما در سطر‌های کتاب درسی پیدا نمی‌شوند و نیاز به تمرین کردن دارند نیاز به این دارند که ما فاصله بین دنیای واقعی و مدرسه را کم کنیم تا دانش آموزان ما بتوانند مهارت‌های لازم برای زندگی را تمرین کنند، من فکر می‌کنم که این حرفی که دانش آموزان می‌زنند حرف بسیار مهمی است قابل توجه است و اگر که ما صدای دانش آموزان را بشنویم باید به کتاب به عنوان یک منبع از منابع یادگیری و نه تنها منبع یادگیری توجه داشته باشیم خصوصا امروزه که استفاده از فناوری‌ها می‌تواند واقعا تنوع خیلی خوبی را در منابع یادگیری ایجاد کند و این که در دوره ابتدایی امروز بیشتر رویکرد، رویکرد تلفیقی و طرح محور است حتی این که ما موضوعات جدا داشته باشیم، ما علوممان را جدا درس دهیم، ریاضی را جدا درس بدهیم، مهارت‌های خواندن را جدا درس بدهیم این هم قابل قبول نیست من امیدوار هستم که ما از نظر برنامه‌های درسی، چون از نظر ما برنامه درسی فقط کتاب درسی نیست تمام فرصت‌های یادگیری تربیتی است که تحت هدایت مدرسه و با مشارکت ذینفعان برای دانش آموزان طراحی می‌شود اگر ما چنین نگاه علمی به برنامه درسی داشته باشیم قطعا نگاهمان به مرجعیت و محور قرار گرفتن کتاب‌های درسی تغییر خواهد کرد و این که ما هر سال تعداد چند صد میلیون کتاب درسی را چاپ کنیم و مجددا سال بعد این کار را تکرار کنیم، علاوه بر آسیب‌هایی که به محیط زیست می‌زند، می‌تواند بهره وری را کاهش دهد، من فکر می‌کنم که حتما ما باید به سمت رویکرد‌های جدید برویم و امیدوارم از این ظرفیت‌های جدید برای تنوع بخشیدن به منابع یادگیری استفاده شود.

سوال: با این توضیح و به طور تخصصی اشاره کردید، در این زمینه برنامه جدیدی را دنبال خواهید کرد یا پیشنهاد خواهید کرد ؟
حکیم زاده: بله در گذشته همکاری‌هایی ما داشتیم با سازمان پژوهش و در اولین صحبتی که با رئیس سازمان داشتیم توافق کردیم مجددا این همکاری‌ها آغاز شود و بتوانیم تبادل نظر داشته باشیم، ما به عنوان معاونت آموزشی مجری برنامه‌های درسی هستیم و باید شرایطی فراهم کنیم که اجرای برنامه درسی به بهترین شکل اتفاق بیافتد. توانمندسازی معلمان و هماهنگ شدن با سازمان پژوهش و تاکید بر مهارت‌ها از بستر برنامه‌های درسی از برنامه‌هایی است که ما با جدیت دنبال می‌کنیم، در دوره گذشته ما طرحی به نام خوانا داشتیم، مهارت‌های خواندن و نوشتن و آداب و مهارت‌های زندگی بود که چهار مهارت زبانی خواندن، نوشتن، صحبت کردن و گوش کردن را در تلفیق با مهارت‌های ادب، جرأت ورزی و مسئولیت پذیری به شکل تلفیقی و مهارت محور آموزش می‌دادیم، نتایج خیلی خوبی داشت و به اشکال دیگری هم این کار تا حدودی ادامه پیدا کرده است و من فکر می‌کنم فرصت مجددی است که ما با همکاری سازمان پژوهش بتوانیم روی آموزش مهارت‌ها به دانش آموزان و فراهم کردن فرصت‌های یادگیری که بیشتر محورش مهارت آموزی است و نه حفظیات، برنامه‌هایی را دنبال کنیم.

سوال: با تجربه‌ای که از دوره قبلی و تخصصی خودتان دارید برای امسال بچه‌ها منتظر باشند یا سال تحصیلی بعدی؟
حکیم زاده: قطعا اگر بتوانیم در خلال سال تحصیلی مداخله‌هایی داشته باشیم در جا‌هایی که ممکن است که احساس کنیم ضعفی وجود دارد وظیفه ما است، اما با توجه به این که شروع به کار دولت چهاردهم همزمان است با بازگشایی مدارس و برنامه‌های سال تحصیلی از مدت‌ها قبل طرح ریزی شده است، ما سعی می‌کنیم ان شاءالله از برنامه‌های خیلی خوبی که تدوین شده است حمایت کنیم و آن‌ها را با قوت ادامه دهیم و اگر نیاز بود و امکان داشت در سال جدید بتوانیم برنامه‌هایی با همکاری سازمان پژوهش اجرا کنیم.

سوال: یعنی بچه‌ها امسال خیلی ناامید نباشند ولی اصل امیدشان برای سال تحصیلی ۱۴۰۵ - ۱۴۰۴ باشد؟
حکیم زاده: بله، این مطلب را در جلسه معارفه خودم عرض کردم، در این دوره بیشتر تمایل داریم تفویض اختیار کنیم به مدارس و مدیران و به معلمان و تا جایی که می‌توانیم بیشتر شنونده دیدگاه‌های شان باشیم، تجربه کرونا نشان داد وقتی فرصت برای معلمان مان فراهم می‌کنیم، خلاقیت هایشان را بروز می‌دهند محتوا‌های بسیار خوبی که در دوره کرونا معلمان تولید کردند به ما یاد داد که ما معلمان را دست کم نباید بگیریم و خیلی فراتر از تصور ما وقتی که مجال پیدا می‌کنند می‌توانند نقش آفرینی داشته باشند و فرصت‌های یادگیری خوبی را فراهم کنند، بنابراین توجه کردن به دیدگاه‌های ذینفعان، دانش آموزان و معلم‌ها و خانواده‌ها یکی از محور‌های اصلی خ واهد بود و شاید ما به این سمت برویم که بیشتر از این که برنامه‌های متعدد را برای مدارس برنامه ریزی و طرح ریزی کنیم، سیاست گذاری کلان را انجام دهیم و این اجازه را بدهیم که مدارس ما با توجه به شرایط خودشان، با توجه به ویژگی‌های هر مدرسه خودشان بیشتر تصمیم گیرنده باشند و در چارچوب سیاست‌های اعلام شده بتوانند برنامه‌های خودشان را داشته باشند.

سوال: در مورد سند تحول که البته خودش برنامه جداگانه‌ای نیاز دارد و این قول را از شما بگیریم که در یک برنامه به صورت ویژه به سند تحول بپردازیم، بفرمائید که در این حوزه چه برنامه‌ای را در دستور کار دارید برای اجرایی شدن سند تحول که بعضا گلایه‌هایی هم نسبت به اجرای آن است؟
حکیم زاده: نقشه راهی برای اجرای سند تحول تهیه شده و خوشبختانه سیاست‌های برنامه هفتم، قوانین برنامه هفتم هم مصوب شده برش‌های سالانه برنامه هفتم برای امسال تهیه شده آقای دکتر کاظمی هم تاکید فرمودند که ماموریت اصلی ما پرداختن به سند تحول بنیادین است، معاونت آموزش ابتدایی هم هم راستا با برنامه‌هایی که دولت اعلام کرده و وزیر آموزش و پرورش اعلام کرده سعی خواهد کرد که پیگیری برنامه‌هایی و راهکار‌هایی که در سند تحول بنیادین مورد توجه قرار گرفته به عنوان یکی از اولویت‌های مهم خودش در همکاری و هماهنگی با سایر معاونت‌ها و دستگاه‌ها دنبال کند و من امیدوار هستم که همه دستگاه‌های بیرون از آموزش و پرورش پای کار بیایند، چون آموزش و پرورش درست است که مسئولیت اصلی راهبری تربیت را برعهده دارد ولی واقعیت این است که تعلیم و تربیت یک امر ملی است و نیازمند همکاری همه سازمان‌ها است همین وقتی را که رسانه ملی در اختیار ما قرار می‌دهد همین برنامه‌های ارزشمندی که شما و همکارانتان تهیه می‌کنید می‌تواند فرصت گفتمان سازی را ایجاد کند و پیگیری سند تحول را به یک دغدغه ملی تبدیل کند که همه دستگاه‌هایی که باید در این زمینه همکاری کنند در کنار آموزش و پرورش باشند و آموزش و پرورش بتواند با استفاده از همه ظرفیت ها، موضوع اجرایی شدن سند تحول را با جدیت بیشتری دنبال کند.
در پایان من امیدوارم که سال تحصیلی جدید پر از خیر و برکت باشد برای همه دانش آموزان عزیز ما، برای خانواده‌های عزیز ما و امیدوارم که مدیران و معلمان ما شرایطی را فراهم کنند که کودکان ما خصوصا کلاس اولی‌های ما و نوآموزان ما بهترین روز زندگی شان روز اول مدرسه باشد.