پخش زنده
امروز: -
جذب ۱۱ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی در دولت سیزدهم
رئیس کل سازمان سرمایه گذاری و کمک‌های اقتصادی فنی ایران از جذب سرمایه‌گذاری ۱۱ میلیارد دلاری در سه سال گذشته خبر داد و گفت: بیشترین سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز بوده است.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، امشب ۸ مردادماه علی فکری، رئیس کل سازمان سرمایه گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران در برنامه صف اول، آخرین آمار جذب سرمایه گذاری خارجی را در کشور تشریح کرد.
سوال: موضوع سرمایه‌گذاری، موضوعی است که در همه جای دنیا از یک جایگاه کانونی برخوردار است. آقای دکتر فکری به صورت مشخص وظیفه سازمان سرمایه‌گذاری چیست؟
فکری: در درجه اول سیاست گذاری و هدایت سرمایه‌های خارجی که علاقمند هستند به ایران وارد بشوند و در طرح‌های توسعه ایران شرکت کنند که هم طرف‌های ایرانی از چنین سرمایه‌گذاری نفع ببرند و هم طرف‌های خارجی و به صورت تخصصی مجری قانون تشویق و حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی دبیرخانه‌اش به صورت کامل در وزارت اقتصاد در همین سازمان قرار دارد. در کنار آن ارتباط با بانک‌های توسعه بین‌المللی و تامین مالی خارجی از دیگر وظایفی است که به عهده سازمان سرمایه‌گذاری است همراه با مدیریت روابط اقتصادی با کشور‌هایی که ما به نوعی می‌خواهیم رابطه اقتصادی را با آنها گسترش بدهیم، کشورهای هدف.
سوال: موضوع سرمایه‌گذاری داخلی زیر پوشش کار‌های شما نیست؟
فکری: در حال حاضر به صورت مستقیم خیر ولی طبیعتاً وقتی که ما فرصت‌های سرمایه‌گذاری را تعریف می‌کنیم مخصوصاً با قانون جدیدی که در مجلس محترم مصوب شد قانون تامین مالی تولید و زیرساخت‌ها عملاً تعریف فرصت‌های سرمایه‌گذاری هم به حوزه کاری ما اضافه شده وقتی این تعریف فرصت‌ها اتفاق می‌افتد هم سرمایه‌گذاران خارجی از آن بهره‌مند می‌شوند و هم سرمایه‌گذاران داخلی، اما این که بگوییم سرمایه‌گذاری داخلی خوب مشخصا بیشتر استانداران محترم هستند و نهاد‌های حاکمیتی در دستگاه‌های مختلف که موضوع سرمایه‌گذاری داخلی را پیگیری می‌کنند ضمن این که ما یک طرحی را هم داشتیم برای اصلاح اساسنامه سازمان سرمایه‌گذاری و هنوز هم دارد پیش می‌رود و انشاالله در دولتی که مستقر خواهد شد با جدیت بیشتری دنبال می‌شود تا موضوع سرمایه‌گذاری داخلی هم به عنوان بخشی از وظایف این سازمان قرار بگیرد.
جذب ۱۱ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی در کشور
سوال: آمار‌هایی که شما در مورد میزان سرمایه‌گذاری خارجی در داخل کشور می‌دهید آیا همین که یک تفاهمنامه یا قرارداد برای اجرای یک طرح امضا می‌شود، منظور این سرمایه‌گذاری است یا نه باید این پول تزریق بشود و این واحد آرام آرام پیشرفت پیدا کند تا بگویید که این قدر در داخل کشور سرمایه‌گذاری شده است.
فکری: درگذشته روندی که وجود داشت این بود که هر مجوزی که صادر می‌شد بر اساس آن مجوز ارقام مجوزها را جمع می‌زدند و این می‌شد عملکردی که به عنوان عملکرد سازمان سرمایه‌گذاری اعلام می‌شد و در کنار آن می‌آمدند، چون می‌دانید حتماً بینندگانی که به صورت تخصصی موضوع را دنبال می‌کنند می‌دانند که اخذ مجوز سرمایه‌گذاری در ایران اجباری نیست یعنی ما سرمایه‌گذارانی داریم که می‌آیند در ایران سرمایه‌گذاری می‌کنند، اما مجوز سرمایه‌گذاری خارجی را از وزارت اقتصاد و سازمان سرمایه‌گذاری دریافت نمی‌کنند آن آمار‌های مصوبات با آمار‌های مربوط به طرح‌های سرمایه‌گذاری که بدون مجوز وارد کشور شده بودند جمع می‌شد و این می‌شد آمار سرمایه‌گذاری که ارائه می‌شد. از زمانی که دولت شهید رئیسی شروع شد قراری که با مجموعه دولت گذاشتیم این بود که بیاییم صرفاً آمار مربوط به سرمایه‌گذاری‌هایی که دارای مجوز معتبر هستند یعنی یا بخشی از سرمایه وارد شده یا در آستانه ورود است آنها را ما به عنوان آمار اعلام بکنیم الان من بخواهم مقایسه‌ای را خدمت شما بدهم، مجموع مصوباتی که سازمان و هیئت سرمایه‌گذاری خارجی داشته نزدیک به ۱۷ میلیارد دلار بوده، اما آن که ما به عنوان آمار در دولت شهید رئیسی اعلام کردیم یک مقدار بیش از ۱۱ میلیارد دلار بود پس آن تفاوت مربوط به مجوز‌هایی بود که مجوزهایشان باطل شد یعنی عملاً وارد نشدند، پس ما اینها را از آمار خارج کردیم.
سوال: دیپلماسی اقتصادی از اولویت‌های دولت سیزدهم بود و پیوستن ایران به شانگهای و بریکس و برخی از پیمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در این چارچوب قابل تحلیل است. آیا این پیوستن به مثلاً شانگهای یا بریکس تاثیری در افزایش سرمایه‌گذاری در کشور داشته است؟
فکری: در دولت شهید رئیسی مهمترین کشورهای سرمایه‌گذار در ایران اتفاقاً کشور‌هایی هستند که عضو پیمان شانگهای هستند و همینطور دومین راهبردی که این دولت دنبال می‌کرد توسعه روابط با همسایگان بود روابط همه جانبه با همسایگان، شما می‌بینید در این دولت این کشور‌ها عمدتاً در صدر سرمایه‌گذاران خارجی قرار گرفتند البته روسیه در این گزارش نیامده بود روسیه اول بود در سال ۱۴۰۲ آن ۳ کشوری که عنوان شد یعنی چین، ترکیه و امارات جایگاه‌های اول تا سوم را داشتند ولی در کل دوره این دولت روسیه، چین و بعد امارات و ترکیه هستند البته این وسط ایران هم است، توضیحش هم این است که ایرانیان عزیز مقیم خارج از کشور که آنها هم یکی از مهمترین سرمایه‌گذاران خارجی محسوب می‌شوند، طبیعتاً دیپلماسی اقتصادی هموار کننده مسیر سرمایه‌گذاری است و در این گزارش هم یاد شد از زحماتی که هم رئیس جمهور شهید و هم به ویژه وزیر امور خارجه جناب آقای دکتر امیر عبداللهیان داشتند عضویت در شانگهای یکی از اولین آورده‌هایی که به صورت مشخص و تخصصی برای سازمان سرمایه‌گذاری داشت، برگزاری کنفرانس و همایش تشویق سرمایه‌گذاری کشورهای عضو این سازمان در تهران بود و این یکی از اولین رویداد‌هایی بود که ما در تهران برگزار کردیم به عنوان عضو اصلی سازمان شانگهای و در عمل هم دیدیم که این سرمایه‌گذاری‌هایی که انجام شده عمدتاً کشور‌هایی هستند که عضو همین نهاد‌ها هستند و ما توانستیم از طریق اعتمادسازی که از طریق عضویت در این نهاد‌ها اتفاق می‌افتد عملاً به روند ورود سرمایه به کشور کمک کنیم و آمار‌هایی که بخشی از آن در گزارش آمد این آمار‌ها تحقق پیدا کند.
سوال: بسیاری از مردم این انتظار را دارند که این سرمایه‌گذاری‌ها منجر به تاثیر در زندگی آنها باشد، به زبان روزنامه نگاری چه زمانی باید انتظار داشت این سرمایه‌گذاری روی سفره مردم تاثیر خودش را نشان بدهد؟
فکری: عملاً این سرمایه‌گذاری تاثیر خودش را نشان داده یعنی این که وقتی ما می‌گوییم تولید نفت در این سال‌ها افزایش پیدا کرد بخشی از آن ناشی از همین سرمایه‌گذاری‌هایی بوده که اتفاق افتاده یا سرمایه‌گذاری‌هایی که در حوزه معدن اتفاق افتاده قابل ملاحظه بود، هم از جهت اشتغال و هم از جهت درآمدی که برای کشور ایجاد کرده است، اما واقعیت این است که آنچه ما داریم الان به عنوان سرمایه‌گذاری از آن یاد می‌کنیم در مقابل اقتصاد بزرگی به نام اقتصاد جمهوری اسلامی ایران هنوز به آن جایگاه اصلی خودش نرسیده و ما هنوز با آن نقطه فاصله داریم که بتوانیم بگوییم سرمایه‌گذاری خارجی به یک عامل اصلی برای توسعه و پیشرفت کشور تبدیل شده است، هنوز ما ظرفیت‌های متعددی را در کشور داریم که امیدواریم بتوانیم هرچه سریعتر این ظرفیت‌ها را فعال کنیم تا رقم سرمایه‌گذاری به نقطه‌ای برسد که عملاً در سفره مردم به صورت ملموس اثر خودش را بگذارد، اما آن چیزی که ما تا الان شاهد آن هستیم همین رقم ۱۱ میلیارد دلار در مقابل اقتصاد بزرگ جمهوری اسلامی این رقم، رقم بزرگی محسوب نمی‌شود پس ما باید مجموعه سیاست‌هایی را دنبال کنیم که این رقم، رقم بزرگی در مقایسه با مجموعه اقتصاد کشور بشود.
سوال: وقتی که صحبت از سرمایه‌گذاری در یک کشور می‌کنید طبعاً سرمایه‌گذار بسیار محافظه‌کار است و مولفه‌های مختلفی را در نظر می‌گیرد یکی این که آیا قوانین از او حمایت می‌کنند یا خیر، ما چه مقدار توانسته‌ایم اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی را آرام آرام به دست بیاوریم که اگر بیایند سرمایه‌گذاری کنند به نفعشان است و سود می‌برند؟
فکری: در این دوره‌ای که ما در مورد آن صحبت می‌کنیم در این دوره در بین کشور‌هایی که ما از آنها به عنوان کشورهای همسو و همسایه نام بردیم این اعتمادسازی به میزان قابل ملاحظه‌ای انجام شد، سفر‌های خارجی که انجام می‌شد و بعد تعهدی که کشورهای مختلف به ویژه کشور‌هایی که در این چارچوب که عرض کردم در آن قرار می‌گرفتند از گفته‌ها و تعهدات جمهوری اسلامی می‌دیدند نتیجه‌اش این می‌شد که به سمت همکاری اقتصادی با ایران حرکت می‌کردند و البته سرمایه‌گذاری هم اتفاق می‌افتاد، سرمایه‌گذاری که چین یا روسیه پیش از آغاز دولت شهید رئیسی در ایران داشتند با سرمایه‌گذاری بعد از آن اصلاً قابل مقایسه نیست بخشی در چارچوب همکاری در سازمان‌هایی مثل شانگهای یا بریکس اتفاق می‌افتد، اما بخش دیگر هم به آنچه که ما به آن مراودات دو جانبه بین کشور‌ها می‌گوییم و اعتمادسازی که بین کشور‌ها اتفاق می‌افتد ناشی از آن است.
جذب سرمایه گذاری خارجی با توسعه روابط با کشورهای همسایه
در این دوره ۳ ساله سطح اعتمادسازی بین جمهوری اسلامی در حوزه‌های مختلف روابط با این کشور‌ها یک سطح کاملاً قابل قبولی بود و همین طور کشورهای همسایه بسیاری از موضوعاتی که در دوره‌های طولانی بین ما و کشورهای همسایه وجود داشت در همین دوره حل شد، وقتی که یک اتفاق سیاسی می‌افتد شما با یک فاصله زمانی اثر اقتصادی آن را هم می‌بینید الان ما فقط بحث سرمایه‌گذاری را کردیم ولی در حوزه تامین مالی هم ما بانک توسعه‌ای را مثل بانک توسعه اسلامی داشتیم که روابط با این بانک تقریباً مسدود شده بود، اما با اتفاقاتی که افتاد بین ایران با کشورهای اسلامی مثل عربستان سعودی یا سایر کشورهای اسلامی و همینطور اتفاقات مثبتی که در رابطه ایران و عراق افتاد نتیجه این شد که روابط ما امروز که با هم صحبت می‌کنیم با بانک توسعه اسلامی از بعد خارجی اش کاملا عادی شده است و ما به نقطه‌ای رسیدیم که هم آنها الان دارند طرح‌های ما را که مدت‌ها متوقف شده بود الان وارد فاز اجرایی شده، بیش از ۱۴ طرح در استان‌های مختلف و هم این که ما هم داریم بدهی‌هایمان آنچه که از قبل بود و آنچه که در همین دولت هم قسطش رسیده بود را داریم به راحتی پرداخت می‌کنیم از بُعد خارجی عرض می‌کنم، حالا در سطح داخلی یک سری مشکلات و مسائلی است در حوزه تامین ریال برای این که ما بتوانیم اقساط خارجی را پرداخت کنیم، اما در بُعد خارجی امروز این مسائل حل شد این نتیجه همان سیاست توسعه روابط با کشورهای همسایه و همسو است که ما به نوعی سرنوشت مشترک با هم داریم و توانستیم در این دوره اعتماد خوبی را بین طرفین ایجاد کنیم.
سوال: توافق‌های بلند مدت از جمله ۲۰ ساله‌ای که با چین بسته شد یا با روسیه در حال مذاکره است و به مراحل پایانی اش نزدیک شده چه مقدار می‌تواند زمینه برای جهش سرمایه‌گذاری را در کشور فراهم کند؟ چون چین در بسیاری از کشور‌ها در همین چارچوب دارد سرمایه‌گذاری می‌کند و در قالب یک کمربند، یک جاده عملاً سرمایه‌های خودش را در بین کشورهای دنیا توزیع می‌کند به خاطر اینکه سود خودش را ببرد. ما چه مقدار توانسته‌ایم این کار را پیش ببریم؟
فکری: سندی که با چین تحت عنوان سند همکاری‌های جامع ۲۵ ساله داریم این سند به نوعی چشم انداز روابط بین دو کشور را طراحی می‌کند، همین طور سند با روسیه هم که به زودی انشاالله نهایی خواهد شد آن هم در یک چنین چارچوبی است، در سند‌ها نه عدد و رقم می‌آید در مورد همکاری‌ها و نه این که به یک همکاری خاص و ویژه یا یک پروژه خاص و ویژه اشاره می‌کند. آنچه که در سند‌ها است مسیر حرکتی دو کشور را نشان می‌دهد ما در مورد چین به صورت مشخص می‌دانید که تا جایی که خاطرم است ششم فروردین سال ۱۴۰۰ یعنی در دولت آقای روحانی این سند بین ایران و چین امضا شد و در دوره‌ای که ما در آن قرار داشتیم سفری که در شرایط سخت کرونایی ما همراه وزیر خارجه شهید آقای امیرعبداللهیان به چین رفتیم آنجا اجرایی شدن سند اعلام شد.
سال گذشته چین بزرگترین سرمایه گذار خارجی در ایران بود
در سند ابعاد مختلف همکاری‌ها دیده شده و این که من عرض کردم چین در سال ۱۴۰۲ به مقام اولین سرمایه‌گذار خارجی در ایران رسید نتیجه همین دست مذاکرات بوده است. این که حالا این مقدار در مقایسه با سایر کشور‌ها آیا مناسب است یا نیست یک بحث دیگر است ولی این که جذب سرمایه از چین از چیزی کمتر از ۵۰۰ میلیون دلار به ۲ میلیارد دلار یعنی ۴ برابر می‌شود این نتیجه همین نوع مدل همکاری‌هایی است که زمینه‌هایش در رابطه با کشوری مثل چین دیده شده و بعد در عمل شما می‌بینید اتفاق می‌افتد، بخواهم یک مثال بزنم، در سند بحث همکاری‌های دو کشور در موضوع کمربند جاده یا یک کمربند یک راه که یک راهبرد کلان دولت چین است برای توسعه روابطش با کشورهای مختلف، در اینجا مطرح شده است در همین دوره ما توانستیم یک همکاری جدی را در همین زمینه با طرف‌های چینی از جنس سرمایه‌گذاری خارجی در منطقه سرخس که اتفاقاً شهید دیگرمان که در همین کاروان پرواز اردیبهشت هم بودند یعنی آقای مالک رحمتی که آن موقع ایشان مسئولیت داشتند در آستان قدس رضوی ما با کمک ایشان توانستیم بر اساس همان سند همکاری ۲۵ ساله برسیم به نقطه‌ای که آن سرمایه گذاری در کشور محقق شود از این دست اتفاقات زیاد در روابط دوجانبه افتاده است که نتیجه همین سند‌ها است یعنی سند را طرفین نهایی می‌کنند، فعالان اقتصادی به این نتیجه می‌رسند که اگر در این حوزه‌ها همکاری را شروع کنند مورد حمایت دولت‌هایشان هستند و بعد وارد همکاری جدی و اجرایی می‌شوند.
سوال: میزان سرمایه گذاری طی ۳ سال گذشته روندش چطور بوده و از چه رقمی به چه رقمی رسیده است و کلاً چقدر سرمایه‌گذاری خارجی داشتیم؟
فکری: شما آماری را مطرح کردید ۱۱ و ۹ دهم البته این آمار را شما به عنوان آمار سرمایه‌گذاری کشور می‌بینید، من عرض کردم اصل این آمار، آمار سازمان سرمایه‌گذاری است ولی در کنار این آمار که در گزارش اشاره شد ما نزدیک به ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار هم سرمایه‌گذاری‌هایی داشتیم که آمارهایش را دریافت کردیم، کار اجرایی‌اش هم در کشور شروع شده است، اما از سازمان سرمایه‌گذاری مجوز نگرفتند بنابراین در آمار وزارت اقتصاد وارد نشده یعنی رقم نهایی را که ما بخواهیم بگوییم برای دولت شهید رئیسی رقم نهایی می‌شود تقریباً ۱۳ و ۴۶۰ میلیارد دلار، آماری است که در این دولت بوده که از این مقدار کمی بیش از ۱۱ میلیارد دلار آن در سازمان سرمایه‌گذاری مجوز گرفتند و مابقی عمدتاً هم پروژه‌های نفت و گاز است که اینها وارد کشور شدند کار اجرایی شروع شده، اما مجوزی از ما دریافت نکردند.
سوال: بیشتر انتظار این کشور‌ها که می‌خواهند سرمایه‌گذاری کنند چیست؟ یعنی به مقررات زدایی نیاز دارند، به تضمین نیاز دارند؟ یعنی وقتی کشوری مثل چین پولدار است تقریبا فناوری هم دارد، ما هم انرژی داریم و زمینه سرمایه‌گذاری داریم بنابراین می‌توانیم مکمل همدیگر باشیم؟
فکری: من به دلیل کار و شغلی که دارم دائماً با سرمایه‌گذاران در این سه سال نشسته‌ام یعنی با تک تک اینها نشسته‌ام چه در تهران، چه در محل سرمایه‌گذاری و چه در کشورهای خودشان، عمده مسئله‌ای که با ما دارند ثبات مقررات است، شاید مردم فکر کنند مثلاً، چون نرخ ارز اینجا بالا است یا رشد نرخ ارز اینجا بالا است ممکن است خیلی از کشور‌ها با همین مسئله مواجه هستند و سرمایه گذاری بیشتری از ما جذب می‌کنند، یکی از مهمترین مسئله‌هایی که همیشه با ما مطرح می‌کنند این است که سرمایه‌گذاری یک پدیده بلند مدت است یعنی فردی که می‌آید برای سرمایه‌گذاری مخصوصاً در سرمایه‌گذاری‌های راهبردی مثل موضوع کمربند جاده که مطرح کردیم یا مثل انرژی که در رابطه با روسیه مطرح می‌شود یا حتی در حوزه کشورهای همسایه، آن انتظارش این است که بتواند برای ۱۰ سال آینده یا حتی طولانی‌تر برنامه‌ریزی کند، اما واقعیت این است که دائماً شکایت می‌کنند.
ثبات مقررات صادرات و واردات حاصل سیاستهای دولت سیزدهم
ما سعی کردیم یا همین دولتی که روز‌های پایانی اش طی می‌شود، رسمی اش که دیروز پایان یافت، در این دولت میزان تغییر مقررات نسبت به گذشته کاهش پیدا کرد، باز هم بیشتر به این سمت حرکت کنیم، انتظار ثبات دارند، که اگر امروز وارد ایران شدم با یک سیاست ارزی، فردا که بخواهم سودم را خارج کنم، سرمایه گذار می‌آید که سود ببرد، همان مقررات گمرکی حاکم باشد، همان مقررات صادرات و واردات حاکم باشد، بار‌ها این اتفاق افتاده است سرمایه گذاری آمده است و وقتی که صادراتش را انجام دهد، ما به او می‌گفتیم که اگر به ایران بیایید و سرمایه گذاری کنید، می‌توانید از مزایای بازار ایران و کشورهای همسایه بهره ببرید، وقتی که خواسته است صادراتش انجام دهد، با ممنوعیت‌های صادراتی مواجه شده است و این سرمایه گذار گفته است که من بر چه اساسی باید بیایم و مهمترین مسئله شان ثبات در مقررات بوده است، موضوعات دیگری را مطرح می‌کنند مثلا دومین مسئله‌ای که خیلی از سمت سرمایه گذاران به ویژه سرمایه گذاران کشورهای همسایه مطرح می‌شود این است که باچه نرخی ارز سرمایه گذار از او خریداری شود در ایران نهایتا باید ریالی سرمایه گذاری کند و باید ارزش را واگذار کند و این که با چه نرخی این اتفاق می‌افتد، بانک مرکزی خیلی همراهی‌هایی داشتند ولی سرمایه گذاران انتظارشان فراتر است و طبیعتا با هر سیستم نرخی که وارد این جا شود و با هر سیاست ارزی که ارزش وارد شود می‌خواهد با همان سیاست ارزی موقع خروج سود یا اصل سرمایه و یا وامی که گرفته است که این سرمایه گذاری را انجام دهد با همان نرخ خارج شود و این دو مسئله اصلی‌ترین موضوعات است. در سرمایه گذاری‌های راهبردی و همکاری با کشورهای همسو، خوب مسئله‌ای که مهمتر از این دو مسئله باشد، موضوع پیدا کردن فصل مشترک یا برنامه ریزی‌های مشترک برای تعریف اهداف مشترک در همکاری‌ها، که این در همان سند‌ها اتفاق می‌افتد همان سند‌هایی که صحبت کردیم و بعد اجرایی کردن آن سند‌ها که این هم باید از سمت ما اتفاق بیافتد و هم از سمت آن ها.
سوال: بحثی که وجود دارد در مورد تکثر و تنوع مقررات برای بازرگانان خود ایرانی هم این مشکل ساز است، به گونه‌ای که وقتی محصول را یک تعهدی داده است نسبت به خریدارش در یکی از کشور‌ها وقتی که به گمرک می‌رسد یک دفعه ممنوع می‌کنند و ایشان ضرر می‌کند، شما برای این که این اتفاق نیافتد چه تسهیلاتی قائل شدید و در سه سال گذشته چه تمهیداتی برای اصلاح این روند اندیشید؟
فکری: میزان ضریب و مقررات گذاری جدید در ایران در ابتدای دولت شهید رئیسی اگر هر، چون من الان عدد دقیق در ذهنم نیست، چون مربوط به حوزه‌های دیگر می‌شود، اگر فرض بگیریم که اگر صد بوده است، در پایان دولت که تحویل می‌شود دولت، به کمتر از نصف رسیده است، این مهمترین کاری است که ما می‌توانستیم بکنیم، البته من وزارت اقتصاد هستم در گمرک، گمرک خودش مقررات گذاری نمی‌کند، در واقع بخش‌های تجاری کشور یا بخش‌های ارزی و مالی کشور آنها مقررات گذاری می‌کنند گمرک فقط آن دروازه ورود و خروج است، این واقعیتی است که شما ایجاد کردید در این دوره این دولت بیش از ۵۷۵ طرح را ما نهایی کردیم که من شاید با حداقل دو سوم سرمایه گذاران مربوط به این طرح‌ها نشستم و رودررو با هم صحبت کردیم، این افراد عمده شکایتی که می‌کنند از همین نکته‌ای است که شما اشاره کردید.
سوال: خارجی‌ها بیشتر در حوزه‌های انرژی مثل نفت و گاز و اینها سرمایه گذاری می‌کنند، ایرانیان خارج از کشور که واقعا تمایل دارند سرمایه خودشان بیاورند داخل کشور بیشتردر چه حوزه‌هایی سرمایه گذاری می‌کنند؟
فکری: یکی از ویژگی‌های ایرانیان عزیز که در خارج از کشور هستند آنها علاقه‌مند هستند به آن حوزه‌ای که از آن جا رفتند، یعنی به استان خودشان، به شهرخودشان و به نیاز آن جا توجه دارند، مثلا یکی از ایرانیان اهل زنجان در محصولات گلخانه‌ای از تهران به سمت زنجان حرکت می‌کنند به سمت ابهر می‌بینند گلخانه یک مقدار بلندی دیده می‌شود که مربوط به یکی از ایرانیان است که سرمایه گذار خارجی است که آمده است در ایران، در استان کرمان که رفتم یکی از ایرانیان عزیز که آمده بود، چون آن جا نیاز به انرژی خیلی جدی است در آن استان، ایشان یکی از بزرگترین سایت، یکی از مکان‌های انرژی خورشیدی را ایجاد کرده بود که یکی از بزرگترین نیروگاه‌های انرژی خورشیدی را در منطقه یکی از ایرانیان عزیز ایجاد کرده بود، عده‌ای درحوزه گردشگری فعال هستند، در مجموعه خودشان وارد می‌شوند، به خاطر این که سال‌ها در وزارت خارجه بودم، در خارج از کشور سفارت خانه‌ها با ایرانیان زیاد نشستم، آنها خیلی علاقه‌مند هستند که ایران را و زیبایی هایش را آن طور که هست معرفی کنند و بعد خودشان می‌آیند این جا کمک می‌کنند که زیرساخت‌هایی را ایجاد کنند که میهمانان خارجی شان که تشویق کردند که بیایند این زیبایی‌ها را ببینند، آن میهمانان از زیبایی‌های طبیعی و جاذبه‌های گردشگری استقبال کنند.
سوال: میزانش در این سه سال مشخص است که چه مقدار بوده است ؟
فکری: نزدیک دو میلیارد و دویست میلیون دلار سرمایه ایرانیانی است که وارد کشور کرده اند، باز مربوط به طرح‌هایی است که کار اجرایی شان شروع شده است در ایران.
سوال: سرمایه گذاری که صورت می‌گیرد بیشتر در چه قالب‌هایی وارد کشور می‌شود، مثلا ماشین آلات است، فناوری هست یا سایر موضوعات؟
فکری: عمدتا به صورت خطوط تولید وارد کشور می‌شود و ماشین آلات در داخل این مجموعه قرار می‌گیرد و دلیلش و مهمترین دلایلش سیاستهای ارزی کشور است، سیاست‌هایی است که ما می‌گذاریم، الان تسهیلاتی که فراهم شده است که سرمایه گذاران بتوانند تجهیزات را وارد کشور کنند و خطوط تولید خیلی تسهیلات مناسبی است، ما به صورت نقدی هم بخش قابل ملاحظه‌ای از سرمایه گذاری‌ها به صورت نقدی است و الان که ارز خودشان به شکل‌هایی که ما تعریف کردیم و تسهیل کردیم برای شان، وارد کشور می‌کنند و این جا در پرانتز بگویم ما آمدیم ورود شمش طلا به عنوان سرمایه گذاری خارجی مورد شناسایی قرار دادیم و این در دولت شهید رئیسی اتفاق افتاد و الان به نقطه‌ای رسیدیم که سرمایه گذاران سرمایه‌های شان به صورت شمش طلا وارد کنند و با قیمت گذاری به همان شکل خارج کنند سود خودشان و حتی اصل سرمایه را اگر نیاز داشته باشند و این به شکل‌های مختلف است، اما اگر بخواهیم تقسیم بندی کنیم در درجه اول خطوط تولید و ماشین آلات است.
سوال: منشا ارز ایرانیان خارج از کشور باید چه جوری باشد؟
فکری: حتما باید خارجی باشد و البته داخل ایران هم کسانی هستند که احیانا ارزی داشته و سرمایه گذاری کنند کسی مانع شان نمی‌شود برای سرمایه گذاری ولی آن که ما در سازمان سرمایه گذاری مجوز صادر می‌کنیم مربوط به ارز‌هایی است که منشاء خارجی داشته باشد.
سوال: تمام قوانین حاکم بر سرمایه گذاران خارج بر ایرانیان سرمایه گذار در داخل کشور هم حاکم است؟
فکری: بله هر آن چه امتیاز یا تضمین می‌دهیم به سرمایه گذاران خارجی که وارد ایران می‌شوند همین امتیازات به ایرانیان مقیم خارج از کشور داده می‌شود و البته بعضی‌ها نیاز ندارند. البته ما به سرمایه گذاران خارجی اقامت می‌دهیم و ایرانیان مقیم کشور اقامت دارند و نیازی به اقامت ندارند، ولی بقیه امتیازات که مختص سرمایه گذاران خارجی است و به ویِژه تضمین‌هایی که داده می‌شود که هم بتوانند سود خودشان را بعد از حسابرسی که انجام می‌شود خارج کنند و هم اگر حتی علاقه‌مند بودند اصل سرمایه شان را خارج کنند این مثل بقیه خارجی‌ها هستند و هیچ تفاوتی نیست.
سوال: آیا یک آمایش مبتنی بر عدالت سرمایه گذاری در کشور وجود دارد یعنی این که سرمایه گذاری کما فی سابق حول و حوش کلانشهر‌ها و استان‌های برخوردار صورت می‌گیرد و بسیاری از استان‌هایی که ممکن است فاقد این ظرفیت باشند محروم باقی بمانند، آیا شما به عنوان رئیس سازمان سرمایه گذاری تلاش کردید که از توانمندی‌هایی که در حوزه مکران در حاشیه دریای عمان و خلیج فارس در سیستان و بلوچستان، اینها را هم به اینها نشان دهید که بیایند سرمایه گذاری کنند؟
فکری: البته این کار قبل از ما شروع شده بود یعنی این نگاه که ما باید نوعی توزیع سرمایه گذاری هم داشته باشیم تا کشور بتواند یک توسعه و پیشرفت همه جانبه و فراگیر را تجربه بکند، اما آن چیزی که ما توانستیم اجرایی کنیم، فکر از قبل ایجادشده بود، اما ما توانستیم اجرایی کنیم، ایجاد اطلس سرمایه گذاری بود.
اطلس سرمایه گذاری کارش این است که به سرمایه گذار خارجی نشان دهد که فرصت‌های سرمایه گذاری در اقصی نقاط ایران به چه شکل است و چه امتیازاتی برای آن مترتب هست و چه امکاناتی وجود دارد، طبیعی است وقتی که شما یک چنین اطلسی را نمایش می‌دهید اگر سرمایه گذار خارجی می‌خواهد انتخاب کند می‌رود جایی که با رقبای کمتری مواجه شود و طبیعتا بخش‌های محروم بهتر می‌توانند بهره‌مند شوند از یک چنین سرمایه گذاری، چون آن جا فرصت‌های بکرتری برای سرمایه گذاری وجود دارد، در عین حال امکانات در یک و علامتی را هم به سیاست گذاران در مرکز می‌دهد همین اطلس سرمایه گذاری که اگر می‌خواهید که برفرض یک سرمایه گذاری در یک استان محروم توسعه پیدا کند، الان مثلا برق فاصله برق در دسترس تا آن محل سرمایه گذاری چقدر است، فاصله گاز چقدر و چکار باید بکنیم، این اطلس این نیست که به سرمایه گذاران علامت بدهد، به سیاست گذار هم علامت می‌دهد. این کاری بود که در این دوره انجام دهیم و در سال ۱۴۰۲ فاز اولش به بهره برداری رسید و برنامه داشتیم دو فاز دیگر امسال هم اجرایی کنیم و ان شاءالله هر کس بیاید، چون این از گذشته بوده است حتما این مسیر ادامه خواهدداشت.
سوال: یک تنوع اقلیمی در ایران وجود دارد که زمینه برای تنوع سرمایه گذاری را فراهم کند، یعنی مثلا در برخی از مناطق کشور کار‌های سرمایه گذاری خدماتی مثل هتل، حمل و نقل وجود باید داشته باشد به خاطر این که گردشگر پذیر هستند و در بعضی جا‌ها در حوزه نفت و گاز و انرژی است این توپ هست، بعضی‌ها در حوزه اسکله و بارگیری اینها شده است در جنوب کشور، الان بیشتر تمایل غیر از این چهار کشور اولیه‌ای که وجود دارد، مثل روسیه، چین، امارات، ترکیه و اینها آیا کشورهای دیگری هم هستند که انتظار نبوده است که اینها علاقه‌مند به سرمایه گذاری باشند ولی بیایند سرمایه گذاری کنند و یا حداقل وارد مذاکره شوند؟
فکری: از چه منظری منظور شماست که انتظار نبوده است ولی سرمایه گذار از آمریکا داریم درهمین مدتی که شاید خیلی تعجب می‌کنند با این شرایطی که هست، ولی داریم، سرمایه گذار از آمریکا داریم و از خیلی از کشورهای غربی، اما آن که وزن را نشان می‌دهد، یعنی طبیعتا روسیه اول، چین پشت سرش دوم هست و بعد هم بقیه کشور‌ها.
هم از منظر تنوع و مدل سرمایه گذاری‌ها یعنی موضوع سرمایه گذاری، بعضی وقت‌ها برای ما تعجب آور باشد که سرمایه گذاری این جا، چون ببینند که ما این میوه‌های خشکی این جا تولید می‌کنیم برده اند در کشور خودشان، در هند بوده است به صورت مشخص، موردی که می‌گویم مثال‌های واقعی است که رفته اند در هند، آن جا دیده اند که این میوه‌های خشکی که ایران تولید می‌کند، اینها خیلی آن جا مشتری دارد بعد هم حالا خودش در این جا سرمایه گذاری کرده است که این که بتواند بیشتر از این دست میوه‌های خشک تولید کند برای بازار پرهدف و بازار کشور خودش، کشور هند، از این مدل سرمایه گذاری‌هایی که هم به تنوع اقلیمی که شما اشاره کردید که حتی سرمایه گذاران در حوزه میوه جات و اینها سرمایه گذاری می‌کنند سعی می‌کنند پخش شوند در کشور که بتوانند از تنوع اقلیمی ایران استفاده کنند و در موضوعاتی سرمایه گذاری می‌شود که شاید کسی تصورش را نداشته باشد، مثلا در سرامیک که آنها می‌بینند تنوع سرامیک در ایران و ابداعاتی که در این حوزه وجود دارد، چندین سرمایه گذار داریم که در این حوزه وارد شدند، ذهن‌ها فقط به این سمت نرود که در نفت و گاز و معدن‌های بزرگ، در حوزه‌هایی سرمایه گذار داریم که شاید تصورش سخت باشد برای بینندگانی که به صورت عمومی دنبال می‌کنند ولی واقعیت دارد که ما از شیشه نوشابه سرمایه گذاری خارجی داریم، میوه خشک، باغ‌های میوه، یعنی گلخانه سرمایه گذاری گلخانه‌ای، هتل، اسکله، نیروگاه خورشیدی، حوزه انرژی همه اینها هست. تنوع و اینها هست.
سوال: یکی از موضوعات کشورهای همسایه است که بعضی من یک فرصتی پیش آمد تا در یک جایی بحث می‌شد، دیدم که مثلا ما چند سرمایه گذار مال کشور افغانستان بودند، که آمده بودند سرمایه گذاری می‌کردند و اتفاقا خیلی هم کارشان گرفته بود، در کشورهای همسایه چطور؟
فکری: آنها هم طبیعتا از نظر مبلغ، اگر بخواهیم بگوییم با آن کشور‌هایی که هم درگزارش بود و هم شما اشاره کردید قابل مقایسه نیست از نظر مبلغ، اما سرمایه گذاران افغانستان می‌توانیم بگوییم از نظر تعداد میزان سرمایه یعنی تعداد طرح‌های سرمایه گذاری شان خیلی زیاد است، ولی به سبب توان اقتصادی که دارند حجم سرمایه گذاری خیلی کوچک‌تر هست در مقایسه با سرمایه گذاری‌های کشورهای بزرگتر، اما یک ویژگی مهم دارد، این که این سرمایه گذاری از جنسی است که نیاز‌های دو طرف را تامین می‌کند و بسیاری از هزینه‌های دو کشور کاهش می‌دهد، شرایطی که ایجاد شد در کشور افغانستان و همین طور فقط افغانستان نیست و الان سرمایه گذاران زیادی از کشور عراق داریم که در ایران سرمایه گذاری کردند.
از کشورهای حاشیه جنوبی خیلج فارس شیعیانی هستند و مسلمان‌هایی که علاقه‌مند هستند که بیایند در ایران حضور داشته باشند و تعداد زیادی از این دست سرمایه گذاران داریم، سرمایه گذار داریم از آذربایجان و منطقه قفقاز که آنها در مناطق مختلف کشور آمده اند سرمایه گذاری می‌کنند، چون عمده دلیل یا عمده آن انگیزه سرمایه گذارانی که از آن کشور‌ها می‌آیند این است که نیاز‌های خودشان را یا نیاز‌های مکملی که بین ایران و کشور آنها وجود دارد بتوانند از طریق این سرمایه گذاری پوشش دهند و ترکیبی از تجارت و سرمایه گذاری را ایجاد کنند.
سوال: شما به عنوان کسی که سکان دار بحث سرمایه گذاری خارجی طی سه سال گذشته بودید، مهمترین موانع سرمایه گذاری یا بهتر بگویم خیلی ریزتر مهمترین قوانینی که شما فکر می‌کنید اگر نبود یا اگر اصلاح می‌شد زمینه برای افزایش سرمایه گذاری می‌کرد چه بود؟
فکری: در درجه اول نرخ خرید ارز سرمایه گذار خارجی این از نظر من مهمترین دلیلی است که اگر نرخ خرید ارز سرمایه گذار خارجی مان متناسب بود با آن چه که در بازار هست یا نرخی که منصفانه‌تر بود برای سرمایه گذار طبیعتا هم سرمایه‌های بیشتری وارد می‌شد و همین طرح‌های سرمایه گذاری که صحبت می‌کنیم با سرعت و با کیفیت بالاتری وارد ایران می‌شدند.
این در درجه اول است و در درجه دوم موضوع ممنوعیت‌های صادراتی است. به هر حال ما هر کدام از مقامات جمهوری اسلامی به خاطر آن شغل سابقم که حالا دیپلمات هستم و بودم، من زیاد همراه مقامات عالی کشور در هیئت‌ها و در برنامه‌های مختلف دو جانبه شرکت می‌کردم، همیشه یکی از مزیت‌هایی که ما برای جمهوری اسلامی تعریف می‌کنیم که ایران کشوری است در منطقه‌ای واقع شده است با تعداد زیادی همسایه و با یک همبستگی فرهنگی بین ایران و کشورهای همسایه که این یک مزیت بزرگ محسوب می‌شود برای یک سرمایه گذار خارجی که اگر کالایی در ایران تولید بشود، در عراق مورد توجه است، چون این کالا، کالای ایرانی محسوب می‌شود و کالایی است که کسانی هم مذهب و هم دین و در آسیای مرکزی هم فرهنگ و هم زبان هستند این کالا را تولید کردند، آن سرمایه گذار می‌آید که مسئول سیاسی کشور گفته است که در فضای چند صد میلیونی هستید ولی با بازاری مواجه است و با ممنوعیت صادراتی مواجه می‌شود که این کوچک می‌شود و این دو مهمترین عوامل است که اگر نبود به صورت قابل ملاحظه‌ای سرمایه گذاری‌ها افزایش پیدا می‌کرد.
نظر شما