آبخیزداری الگوی مشارکت مردم در مدیریت منابع آب است

به گزارش خبرگزاری صداوسیما، برنامه صف اول چهارشنبه شب با حضور محمدعلی نیکبخت وزیر جهاد کشاورزی، به بررسی موضوع تامین امنیت غذایی تا تسهیل صدور مجوز‌ها پرداخته شد .

مقدمه مجری: در این برنامه نیز طبق روال قبل، یکی دیگر از خدمتگزاران ملت بزرگ ایران حضور دارند، تا در مورد سیاست‌ها، راهبرد‌ها و البته تصمیم‌هایی صحبت کنند که می‌تواند بر زندگی و معیشت همه‌ی مردم ایران موثر واقع بشود، امنیت غذایی، موضوعی که حدود یک سال و نیم است که در همه‌ی دنیا مورد بحث و بررسی قرار گرفت به ویژه بعد از جنگ اوکراین با روسیه.

سوال: یکی از موضوعات مهمی که در آن دستورالعمل یا راهبرد‌هایی که رئیس محترم جمهوری اسلامی برای شما در نظر گرفتند خودکفایی کشاورزی در حوزه‌ی محصولات مختلف بود، در این زمینه در ۹ ماه گذشته چه کردید؟ چه تدابیری اندیشیدید؟ 
نیکبخت: یکی از  کارهای مهمی که وزارت جهاد کشاورزی و بخش کشاورزی بعهده دارد بحث تامین غذا و ایجاد امنیت غذایی در کشور جمهوری اسلامی ایران است، ما برای تامین غذا، برای جمعیتی بالغ بر ۸۵ میلیون نفر، وظیفه خیلی سنگینی عهده دار هستیم، با توجه به محدودیت‌هایی که وجود دارد، ما به هرحال منابع آبمان، منابع خاک، اقلیم و منابع مالی از عواملی است که تاثیرگذار هستند در تولید مواد غذایی، علیرغم همه‌ی این محدودیت‌ها شرایط کشور به گونه‌ای است که ما بتوانیم با کمک شرکت‌های دانش بنیان، دانشگاه‌های کشاورزی، استادان و نخبگان بخش کشاورزی، مؤسسات و سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، از علوم و فنون و فناوری‌های جدید و به نوعی کشاورزی دانش بنیان و بهره ور، بتوانیم نیاز کشور را در داخل کشور تامین بکنیم.  
سوال: یعنی ما این ظرفیت را در داخل کشور داریم که برای ۸۵ میلیون نفر در حوزه‌ی محصولات اساسی خودکفا بشویم؟ 
نیکبخت: بله، امروز شاید به خاطر محدودیت منابع آبی که وجود دارد و قرار گرفتن کشور در منطقه‌ی خشک و نیمه خشک، باید بپذیریم که اکنون شرایط آبی مناسبی نداریم، مثل بقیه‌ی کشور‌هایی که متوسط بارندگی بالایی دارند و رودخانه‌ها، آب‌های زیرزمینی، آب‌های سطحی فراوانی را دارند. ما محدودیت منابع داریم هم در خاک و هم مخصوصا در آب، ما می‌توانیم با همین منابعی که در اختیار داریم ، روی عملکرد‌ها متمرکز شویم. 
سوال: یعنی استفاده از دانش بنیان‌ها و مثلا یک نمایشگاهی سازمان انرژی هسته‌ای گذاشته بود و در آنجا محصولاتی را تولید می‌کردند که میزان تولیدات آن افزایش پیدا کرده بود در سطح. 
نیکبخت: بله دقیقا همین است، الان  سطح برداشت ما در هکتار  چقدر است ، در محصولات ما یک رکورد داریم، به عنوان مثال در  گندم تا ۱۲-۱۳ تن هم بعضا کشاورزان نمونه و پیشرو ما برداشت می‌کنند، متوسط ما در کشور ۳ و نیم تا ۴ تن است ، ما می‌توانیم با کمک کشاورزی دانش بنیان، علوم و فنون و فناوری های جدید و استفاده از دیدگاه ها و استفاده از دانشمندان و نخبگان بخش کشاورزی، علم و فنون را در مزرعه ببریم کشاورز را آموزش بدهیم، ترویج کنیم تا از این روش‌های جدید استفاده بکند و سطح برداشت را در واحد سطح بالا ببریم مثلا اگر ما دو میلیون هکتار الان سطح زیرکشت گندم آبی مان است ، ما به جای این که سه و نیم تا ۴ تن برداشت کنیم اگر بتوانیم این را برسانیم متوسط به ۷ تن، در همین دو میلیون هکتار می‌توانیم ۱۳-۱۴ میلیون تن گندم برداشت بکنیم، در دیمزارهایمان هم به همین ترتیب است در بقیه‌ی واحد‌های تولیدی هم به همین صورت است، در واحد‌های مرغداری، واحد‌های دامداری ، در مزارع شیلاتی ، در همه‌ی واحد‌های تولیدی ما می‌توانیم وضعیت موجود را بهبود بدهیم، سطح میزان و برداشت محصول را در واحد سطح بالاتر ببریم و در کل افزایش تولید داشته باشیم. 
سوال: آیا در این مدت که سکان وزارت کشاورزی را بر عهده گرفتید با شرکت‌های دانش بنیان تفاهم نامه‌ای امضا شده یا همکاری‌هایی وجود داشته یا نه؟ 
نیکبخت: ما با کمک معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری جناب آقای دکتر دهقان یک نمایشگاهی را اخیرا برگزار کردیم، اعتقاد بنده بر این است که ما فضا را برای فعالیت شرکت‌های دانش بنیان باز بگذاریم در حوزه‌های مختلف کشاورزی و به هر میزانی که شرکت‌های دانش بنیان جلو آمدند و محصول ارائه کردند، به همان نسبت ما باید برگردیم به عقب و کار را به آنها بسپاریم و در واقع ایجاد بازار برای آنها بکنیم، حمایت و پشتیبانی بکنیم، در حوزه‌ی تولید واکسن و دارو الان ۳-۴ تا از  شرکت‌های دانش بنیان که عمدتا فارغ التحصیلان جوان کشور هستند از دانشگاه‌های معتبر آمدند کار را شروع کردند، قبلا موسسه رازی به تنهایی این کار را انجام می‌داد و واکسن‌های مختلفی را تولید می‌کرد و دارو‌های مختلفی را در زمینه‌ی دام و طیور و حتی انسانی تولید می‌کرد امروز ما فضا را داریم باز می‌گذاریم برای این‌ها، انشاالله به همین زودی‌ها بعد از تعطیلات جلسه‌ای خاص با این‌ها برگزار خواهیم کرد و این امید را بدهیم که محصولات آنها برای کشور اولویت دارد، تاکید حضرت آقا به ریاست محترم جمهور هم بر همین است، معاونت علمی ریاست جمهوری هم کار را به طور جد پیگیری می‌کند. 
سوال: الان خلاء عملکردی در حوزه‌ی محصولات کشاورزی بیشتر در چه حوزه‌هایی است؟ 
نیکبخت: برآورد‌ها و تخمین‌های اولیه‌ی ما نشان می‌دهد که ما در سال ۱۴۰۲، ۱۳۰ میلیون تن محصول تولید کردیم در کشور، در حوزه‌ی زراعت، باغبانی، دامپروری، شیلات و حوزه‌های تولیدی کشور، اگر استفاده خوب از منابع بکنیم قطعا جای افزایش دارد، نزدیک به ۲۵ میلیون تن در سال ۱۴۰۲ واردات به کشور انجام شد ، بیش از ۶۰ درصد از این ۲۵ میلیون تن بیشتر نهاده‌هایی مثل ذرت، کنجاله‌ی سویا و جو که برای خوراک دام و طیور  وارد کشور می‌شود، ۲۴-۲۵ درصد هم کالا‌های اساسی که شامل برنج و شکر، گندم و روغن بود، و درصدی هم مربوط به انواع بذور به اضافه‌ی سم و کود است که وارد کشور می‌شود، نشان می‌دهد که ما در مقابل این ۲۵ میلیون تن، ۱۳۰ میلیون تن آمار بالایی است، ما راهبردی را که برای وزارت جهاد کشاورزی در این دوره پیش رو داریم و بعنوان یک اصل در نظر گرفتیم، تامین نیاز داخل کشور از کالا‌های اساسی، اولویت اول ما است، این تاکید آقای رئیس جمهور هم است ما معتقدیم که اول باید نیاز کشور را در داخل تامین بکنیم، بعضی از محصولات اساسی یعنی ۱۲-۱۳ محصول را هدفگذاری کردیم، برای تامین غذا دو تا راه بیشتر نداریم، یا باید تولید داخل را انجام بدهیم یا باید کمبود را از خارج تامین  کنیم. ما در این ۱۲-۱۳ تا محصول امسال، آن راهبردی که گذاشتیم گفتیم تولید بکنید، ضمن این که نیاز داخل را تامین می‌کنیم، صادرات را هم تولید کننده‌ی ما هدفگذاری کند، صادرات می‌تواند بهترین اهرم و بهترین وسیله برای حمایت از تولید کننده و تولید داخل باشد. ضمن این که سرمایه گذاری را به دنبال دارد، اشتغال اتفاق می‌افتد، صادرات صورت می‌گیرد و ارزآوری هم برای کشور به دنبال خواهد داشت، ما کمتر سالی اتفاق افتاده مثل امسال در بحث گوجه فرنگی، سیب زمینی و پیاز مشکلات سنوات گذشته را داشته باشیم ما کمتر مشکل داشتیم، بازار هم دچار یک آرامشی است ، اصلا ما اعتقاد به این نداریم که مطلق ممنوعیت صادرات ایجاد کنیم، کشور ما استعداد دارد، اقلیم خیلی مناسبی دارد برای تولید در تمام فصول سال، کمتر کشوری است که از اول فرروردین سال ۱۴۰۳ تا پایان سال ۱۴۰۳ مردم همیشه محصول تازه استفاده می‌کنند، گوجه تازه دارند استفاده می‌کنند این نشان از کار‌های علمی است که در کشور صورت گرفته است ، بیش از ۱۰ هزار تن در همین سه تا محصول از گروه سبزی و صیفی دارد به کشور‌های خارجی و کشور‌های اطراف مان صادر می‌شود این به نوعی استفاده از فرصت است، الان ما گوجه فرنگی و سیب زمینی و پیاز داریم صادر می‌کنیم به کشور‌های دیگر، در همین سه تا قلم بیش از ۱۰ هزار تن روزانه دارد صادر می‌شود، داخل کشور را هم داریم تامین می‌کنیم به بهترین نحو ممکن و کمترین، نمی‌گویم مشکل نیست، بنده ادعای این را ندارم که صد در صد مشکلات در همه‌ی سطوح حل شده هم در سطح تولید کننده، هم در سطح مصرف کننده و هم در سطح صنعت و هم در سطح صادرات و حوزه‌ی بازرگانی، ولی می‌توانیم ادعا کنیم که با کمک کشاورزان  و با همتی که به خرج دادند و تیزهوشی و اقتصادی کار کردن  در سال ۱۴۰۲ سالی که گذشت کمترین نوسانات را ما از نظر کمی و از نظر قیمتی در بازار این محصولات داشتیم، تخم مرغ به عنوان مثال ، هر ازگاهی در سنوات گذشته وارد می‌کردیم و یا اگر تولید می‌کردیم، نگاه صادراتی نبود و توجه خاصی نبود، ما الان راهبرد اصلی را در صادرات گذاشتیم، به هرحال در بعضی از سال‌ها صادرات داشتیم و در بعضی از سال‌ها واردات داشتیم، سال ۱۴۰۲ بیش از ۱۳۶ هزار و ۵۰۰ تن ما تخم مرغ صادر کردیم، بیش از سه برابر سال ۱۴۰۱ و سنوات گذشته، در واقع امور مربوط  را هم با توجه به اعتقادی که بنده دارم باید به تشکل‌ها واگذار کنیم ما صادرات و مدیریت بازار و تولید را واگذار کردیم به اتحادیه‌ی مربوطه، خودشان تصمیم می‌گیرند که جوجه ریزی و توسعه‌ی صنعت را چطور انجام بدهند به چه میزان باید تولید بکنند؟ و صادرات را چگونه تنظیم بکنند که بازار داخل دچار مشکل نشود. 
سوال: یک گله مندی که هر ساله صورت می‌گیرد، این بود که بخشنامه‌های متعددی در حوزه‌ی صادرات محصولات کشاورزی اتفاق می‌افتاد، این هم باعث بی اعتمادی طرف خارجی می‌شد و هم بازرگان ما یا تاجر ما در این حوزه صدمه می‌دید، در این زمینه چه کردید؟ 
نیکبخت: با توجه به همین تجربیات تلخی که در گذشته وجود داشت، ما سعی مان بر این بوده که روان سازی بکنیم، تسهیل بکنیم امور را، محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها را به حداقل برسانیم، اگر جایی لازم است، در کمیسیون‌های مختلف دولت مجوز‌های لازم را بگیریم، حمایت و هدایت بکنیم که با کمترین دغدغه تولید کننده کار تولید را انجام بدهد، با کمترین دغدغه، صنعت، کار فرآوری محصول را انجام بدهد و بازرگان کار تجارت را انجام بدهد و محدودیت‌ها را برداریم، بنده راضی نیستم از اتفاقی که در سال ۱۴۰۲ افتاد ولی حتما داریم می‌رویم به سمتی که در سال ۱۴۰۳ حداقل اشکالاتی هم بود برطرف کنیم ما خودمان را کوچک تولید کننده می‌دانیم و در واقع در خدمت تولید کننده مان هستیم برای این که اگر تولید کننده آسیب ببیند، قطعا تامین داخل آسیب می‌بیند، قطعا صادر کننده آسیب می‌بیند و صنایع آسیب می‌بینند، همه‌ی حلقه‌ها مهم هستند برای ما بعنوان متولیان بخش کشاورزی؛ ما اگر تولید بکنیم و صنایع قابلی نداشته باشیم که این محصولات را جمع بکنند و فرآوری بکنند و تبدیل به ارزش افزوده بکنند آنجا هم باز دچار بحران می‌شویم. 
سوال: برای صنایع تبدیلی در حوزه‌های مختلف کشاورزی چه برنامه ای دارید؟ 
نیکبخت:  اولویت نخست وزارت جهاد بحث آبخیزداری است ، اولویت دوم را هم در زیرساخت‌ها و طرح‌های آب و خاک گذاشته ایم ، که می‌تواند باعث صرفه جویی آب بشود، ما در واقع عقب ماندگی در حوزه صید و صیادی داریم، هنوز جا داریم که توسعه پیدا بکنیم، در حوزه ابزی پروری  ۱۰ تا ۱۵ درصد از ظرفیت بیشتر استفاده نکردیم ما منابع آبی زیادی داریم سواحل خیلی خوبی در شمال و جنوب داریم، ما می‌توانیم به هرحال جزو صادر کننده‌های مهم باشیم، هم ماهیان سردآبی و هم گرم آبی و هم پرورش میگو، دومین اولویت بنده در سرمایه گذاری صنایع است که من جواب سوال حضرتعالی را اینجا خواهم داد، ما به هرحال توسعه‌ی صنایع مدنظرمان است، صنایع جدید با سطح تکنولوژی بالا، ضایعات به حداقل برسد، بعنوان مثال ما در شهریور معمولا که پیک برداشت گوجه فرنگی است، روزانه ۶۰ هزار تن برداشت گوجه فرنگی داریم، به طور متوسط در آن مقطع حدود ۲ هزار و ۵۰۰ تا ۳ هزار حداکثر ۴ هزار تن صادرات داریم، ۷ هزار تن تازه خوری داخل بازار داریم، می‌شود ۱۰-۱۱ هزار تن، ۵۰ هزار تن دیگر محصول مازاد داریم، این صنعت است که دارد به کمک بخش می‌آید و می‌آید تولید رب و اسپتیک را انجام می‌دهد یا پوره یا کنستانتره انواع میوه‌ها و محصولات را انجام می‌دهد جا دارد بنده از همکاران خودم در آذربایجان غربی و در اقصی نقاط کشور و استانداران محترم تشکر ویژه بکنم، وزارت صمت همه و همه دست به دست هم دادیم خود انجمن این صنایع پای کار آمدند که در روز در شهریورماه ۵۰ هزار تن گوجه فرنگی را توانستند جذب بکنند و جزء سال‌های نادری است که چیزی نزدیک به ۲۴۰ هزار تن ما در سال ۱۴۰۲ اسپتیک رب به اضافه‌ی رب صادرات داشتیم به کشور‌های خارجی و جزء سال‌های نادر است، شما ندیدید که امسال در حاشیه‌ی خیابان‌ها و بزرگراه‌ها و جاده‌های آذربایجان غربی سیب صنعتی و پادرختی رها شده باشد و با لودر آن وضعیت زشت و زننده دیده بشود، علت آن همین بود، ضمن این که ما صنعت را به تولید گره زدیم، تجارت را هم به تولید گره زدیم، هم تجارت و هم صنعت را، به صنعتگرمان آن کسی که مجتمع صنایع غذایی دارد یا کارخانه رب دارد می‌گوییم به شما اجازه‌ی ورود اسپتیک نمی‌دهیم که بیاورید این جا بعنوان مواد خام تولید رب بکنید، شرط لازم و کافی برای واردات شما این است که شما گوجه‌ی داخل را باید بخرید، یا سیب درختی داخل را باید بخرید، بعد به شما اجازه می‌دهیم که از خارج کشور پوره و یا کنستانتره را وارد بکنید، این باعث شده که صنعت با تولید و تولید کننده با باغدار ما و با زارع ما گره بخورد با شیلات ما گره بخورد و در واقع در مسیر حمایت از تولید کننده قرار بگیرد، در حوزه‌ی بازرگانی هم من اعتقاد دارم که دولت باید خودش را کنار بکند، سیاستگذار باشد و نظارت بکند و حمایت بکند از بازرگان ما، آن جا هم کار بازرگانی را در واقع گره زدیم به کار تولید، چگونه؟ ما آنهایی را که وارد کننده‌ی برنج هستند، یک میزانی برنج تولید می‌کنیم یک کمبودی داریم که باید از خارج وارد بشود، کسانی که واردات برنج دارند، این‌ها را در چندین جلسه جمع کردیم، توجیه کردیم که بیایند در خدمت تولید کننده و حمایت از تولید داخل، گفتیم شرط لازم برای واردات برنج و این که ثبت سفارش انجام شود وبه شما مجوز بدهیم این است که باید برنج دست کشاورز داخل را باید اول  بخرید و این به صلاح نیست که کشاورز ما با هزار زحمت تولید برنج بکند ما برنج از سایر کشور‌ها بیاوریم، اول باید برنج داخل را بخرند، به تناسب و به نسبتی که برنج داخل را خرید می‌کنند به آنها اجازه بدهیم که واردات برنج را انجام بدهند، در چای هم همین است ما می‌توانیم در واقع بازرگان و صنعت را گره بزنیم به تولید کننده، ما محصولات تضمینی را می‌رفتیم می‌خریدیم و بعد معدوم می‌شد و ضایع می‌شد و کلی هم ضرر و زیان به دولت وارد می‌شد، خریدی هم که ما از کشاورز می‌کردیم خریدی بود که در آستانه‌ی کف کف قیمت بود که هیچ سودی نصیب کشاورز نمی‌شد. 
سوال: در مورد الگوی کشت که یکی دیگر از ماموریت‌هایی است که رئیس جمهور بر عهده وزارت کشاورزی قرار داده، الان آمایش سرزمینی صورت گرفته یا نه؟ 
نیکبخت: در مورد آمایش سرزمین، سازمان برنامه و بودجه هم در سطح ملی و هم در سطح استان‌ها مطالعات زیادی انجام گرفته است ، در سطح کشور از نظر آمایش چه به صورت استانی، چه به صورت شهرستانی، منطقه و ناحیه و در سطح ملی ما کمبود مطالعات و اطلاعات و داده و آگاهی نداریم، این‌ها در کشور وجود دارد و بهره برداری می‌شود، به صورت سنتی نسل به نسل یک الگوی کشت به آنها منتقل شده است ، این پدران ما و کشاورزان ما در حال حاضر آنهایی که به صورت سنتی دارند کشاورزی می‌کنند یک الگوی کشت دارند این الگوی کشت نسل به نسل به این‌ها منتقل شده، بنده با توجه به مواجهه زیادی که با کشاورزان داشتم و دارم، این را با گوشت و پوست و استخوان لمس کردیم و لمس می‌کنیم، همکاران بنده هم همین طور که حتی در زمین‌های خودشان کاملا مشخص است اسم می‌گذارند این زمین به نام می‌گذارند مثلا زیره کشت می‌کنند، یک زمین زعفران کشت می‌کند، یک قطعه از زمین را گندم می‌کارد یک قطعه از زمین را چغندر می‌کارد، این نشان از این است که یک الگوی کشت کشاورز دارد، ما الگوی کشتی را بهرحال وزارت جهاد کشاورزی تدوین کرده این را ما بازنگری کردیم، آمادگی اجرای این را داریم ولی برای اجرای الگوی کشت و آن چیزی که ما هدف گذاری کردیم دنبالش باشیم حتماً نیاز به مشوق‌های قوی دارد که ما بتوانیم بدعت‌های گذشته یا کشت‌هایی که به عنوان یک الگو جا افتاده اینها را تغییر دهیم، مشوق باید گذاشته شود تا بشود الگوی کشت جدید را متناسب سازی کرد . 
سؤال:  الان این مشوق‌ها را گذاشتید؟
نیکبخت: ما پیگیر هستیم، و برای سال زراعی آینده به هر حال در دستور کار گذاشتیم و داریم پیگیری می‌کنیم به هر نسبتی که تأمین شد به همان نسبت ما طرح را با کمک کشاورزان و تولیدکنندگان شروع کنیم.
سؤال: بی تردید کشور ما در یک منطقه از لحاظ اقلیمی گرم و خشک قرار دارد و کمبود بارش وجود دارد، اما به نظر می‌رسد همان بارشی که گاهی اتفاق می‌افتد در سال‌های گذشته یا سالیان گذشته به قدر کفایت مورد استفاده قرار نگرفته، ما در ماه‌های پایانی سال گذشته شاهد باران‌های سیل آسا در سیستان و بلوچستان بودیم، از لحاظ آبخیزداری، آبخوان داری یا نگهداشت اینها چه کرده ایم یا وزارت کشاورزی در سال جدید می‌خواهد چه کار کند که بتواند از همین داشته‌ها بیشترین بهره برداری را در حوزه کشاورزی انجام دهد؟
نیکبخت: موضوع خیلی مهمی است، آبخیزداری به معنای واقعی تولید آب است. ما در هر هکتار چیزی نزدیک به پنج تا شش میلیون تومان هزینه نیاز داریم که بتوانیم تثبیت کنیم، در یک سال حداقل ۵۰۰ مترمکعب آب، یک هکتار زمین می‌تواند تولید کند و در داخل خودش نگه دارد ، پس آبخیزداری تولید آب است. آبخیزداری باعث کنترل سیلاب می‌شود و جلوی سیلاب را می‌گیرد. آبخیزداری یک فعالیت جدی است برای جلوگیری از فرسایش خاک ارزشمند زراعی و حاصلخیزی که در کشور وجود دارد.، چیزی نزدیک به ۲۰ میلیون هکتار را ما مطالعه کردیم، الان طرح آماده است، ۲۰ میلیون هکتار برای اجرا، چیزی نزدیک به ۹۰ میلیون هکتار کشور استعداد این فعالیت را دارد، ۱۲۰ میلیون بوده، ما بخشی را انجام دادیم، ۹۰میلیون هکتار دیگر استعداد کشور برای فعالیت‌های آبخیزداری وجود دارد که ما می‌توانیم کار آبخیزداری انجام دهیم و به طور جد به عنوان یک اولویت مهم در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی است. ما با همکاران‌مان در سازمان برنامه، مذاکراتی را داشتیم،  به همین زودی‌ قبل از بستن بودجه ۱۴۰۳ باز جلسه‌ای داریم که بتوانیم اعتبارات مناسبی را برای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری و کنترل سیلاب داشته باشیم. این فعالیت از همه مهم‌تر الان شده بومی، یک دانش بومی است در اقصی نقاط کشور. چون بنده هم در شهرستان بودم، هم در مراکز خدمات و هم در استان خدمت کردم در حوزه‌های مختلف وزارتخانه، این را به عینه دیدم، خودم اجرا کردم که مردم نیاز به این ندارند که در حال حاضر یک شرکت مهندسی قدرتمندی بیاید به عنوان مشاور بخواهد ورود پیدا کند و ماشین آلات سنگینی را بسیج کنیم برای اجرا و به هر حال شرکت پیمانکاری بگیریم که بخواهد این کار‌ها را انجام دهد. آبخیزداری یکی از آن جا‌هایی است که خود مردم می‌توانند در این کار مشارکت کنند، و انجام دهند. در اقصی نقاط کشور هم ما متقاضی داریم. شاید یکی از مهم‌ترین طرح‌هایی که مشارکت مردم را در سطح وسیع هم مالی و هم از نظر کار دارند، حوزه آبخیزداری است که می‌تواند خیلی مؤثر باشد و ما به عنوان یک کار جدی دنبال این هستیم که پشتیبانی دولت و دستگاه‌های مختلف را داشته باشیم و کار مهم را به سرانجام برسانیم تا یک تثبیتی اتفاق بیفتد و کار تولید آب انجام بگیرد.
سؤال: ما در سال گذشته بحث کاشت یک میلیارد درخت را داشتیم، بالأخره دنیا دارد به سمت و سویی می‌رود که درختان ریه‌های یک جامعه یا یک کشور هستند به خاطر این که آب و هوا سالم باشد و این اقدام بزرگی است، وزارت جهاد کشاورزی برای محقق کردن این موضوع که بسیار مهم است هم از جهت مشارکت مردمی و هم از جهت جلوگیری از فرسایش خاک و هم در جهت تأمین آب که به گونه‌ای آب را نگه می‌دارد در بسیاری از کشورها، برعکس که بعضی‌ها معتقد هستند کاشت درخت به آب فراوانی احتیاج دارد، درخت‌های منطبق بر آن اقلیم خاص و جغرافیای خاص می‌تواند کمک کند، وزارت کشاورزی چه کار‌هایی کرده و در سال زراعی جاری یا بهتر بگویم در سال ۱۴۰۳ می‌خواهد چه کار کند؟
نیکبخت: مأموریت و مسئولیت خیلی بزرگی است، یک میلیارد درخت به هر حال کار بسیار بزرگی است و مورد توجه است و تأکیدمان هم بر این است که ما بر اساس برنامه زمان بندی طی چهار تا پنج سال این کار را انجام دهیم. قرار بر این بود که یک میلیارد درخت را به مدت چهار سال، در یک بازه زمانی چهار ساله این کار را انجام دهیم، در سال اول در سال ۱۴۰۲ حدود ۳۰۰ میلیون اصله نهال، هم مثمر و هم غیرمثمر توسط همکاران‌مان در وزارت جهاد کشاورزی به طور خاص همکاران بنده در سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور این کار بزرگ را انجام دادند، ما نهال را تولید کردیم، این کار؛ کار مردمی است و یک کار فرابخشی و فرادستگاهی است. دستگاه‌های مختلفی جلسات متعددی را در طول سال هر هفته در وزارت جهاد کشاورزی برگزار می‌شود قبل از بنده و زمان بنده همکاران ما مرتب این جلسات را برگزار می‌کردند، از دستگاه‌های مختلف هم در جلسات حضور داشتند که یک هماهنگی، همدلی و یک همراهی اتفاق بیفتد. به عنوان مثال ما تولید نهال را الان بردیم در مدارس آموزش و پرورش، گفتیم به هر حال فرهنگ سازی شود، دانش آموز به اهمیت موضوع پی ببرد و تولید نهال را آموزش ببیند و یاد بگیرد و در کاشت نهال هم شرکت کند. من همین جا، جا دارد از وزارت آموزش و پرورش تشکر کنم. نیرو‌های مسلح خود سردار باقری در روز ۱۵ اسفند مراسم ویژه گذاشتند با حضور همه نیرو‌های مسلح و مخصوصاً بسیج و تأکیدشان این بود که باید به صورت یک کار همگانی این اتفاق انجام بگیرد. صنایع هم به همین ترتیب، ضمن این که مردم را هم درگیر با این کار می‌کنیم، تأکید بنده بر این بوده که ما برویم به سمت این که در حوزه منابع طبیعی جا‌هایی که امکان این را دارد که ما زراعت چوب را انجام دهیم، این زراعت چوب را هم تحت پوشش قرار دهیم، در استان‌هایی که استعداد دارند به عنوان مثال ما دو گونه را به هر حال در زراعت چوب در نظر گرفتیم؛ یکی بحث اکالیپتوس است در جنوب کشور مخصوصاً در استان خوزستان وضعیت خیلی خوبی را دارد و خوب هم کار شده آن‌جا، سرمایه گذاران خوبی هم دارند کار می‌کنند و صنوبر برای مناطق سردسیر، زراعت چوب را هم در همین طرح مد نظرمان است که انجام دهیم و توسعه دهیم، بخشی را هم اختصاص می‌دهیم به درختان مثمر که به هر حال این هم در برنامه است که ما ان‌شاءالله انجام دهیم و در سال گذشته هم انجام شد، سالیانه حداقل ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیون اصله را در برنامه داریم که کشت کنیم.
سوال: دولت سیزدهم یکی از راهبرد‌های اصلی خودش را، دولت هوشمند گذاشت که واسطه‌ها را قطع کند بین تولیدکننده و مصرف کننده به ویژه در حوزه صدور مجوزها، چون برخی فساد‌ها ایجاد می‌شد، برخی امضا‌های طلایی پدیدار می‌شد، اینها کمابیش اتفاق می‌افتاد. دولت آمد و این کار را به صورت جدی دنبال کرد، وزارت جهاد کشاورزی در زمینه اتصال به پنجره واحد که صدور مجوز‌ها را فراهم می‌کند چه کرده است ؟
نیکبخت: ما تأکیدمان بر این است که سرمایه گذار یا کسی که می‌خواهد در حوزه کشاورزی فعالیت کند محدودیت نداشته باشد و ما در عین حالی که قانون را رعایت می‌کنیم، سعی کنیم شرایط را به گونه‌ای فراهم کنیم و قانون به گونه‌ای انجام بگیرد که به دردسر برخورد نکنند. ما در حوزه مختلفی از جمله شیلات، صنایع غذایی، گلخانه و گیاهان دارویی و حوزه دامپروری، هم طیور و هم دام، زمینه و استعداد خیلی خوبی داریم برای سرمایه گذاری، بنده خودم شخصاً معتقدم که اگر ما بخواهیم در دامپروری به خودکفایی و صادرات برسیم، باید توسعه دهیم سرمایه گذاری را و محدودیت ایجاد نکنیم با توجه به شرایطی که در کشور‌های پیرامون و اطراف ما فرصتی که برای صادرات وجود دارد می توان در حوزه گلخانه هم وارد شویم، عرض کردم محدودیت منابع آب داریم. گلخانه یکی از آن جا‌هایی است که صرفه جویی آب هم به دنبال دارد. ما به ازای هر مترمکعب آب به طور متوسط ۳۸ تا ۴۰ کیلوگرم محصول برداشت می‌کنیم، این در فضای باز خیلی کمتر است، کمتر از ۱۰ کیلوگرم است و داریم گلخانه‌هایی را که به صورت شاخص اخیراً آقای رئیس جمهور بازدیدی داشتند از یکی از این گلخانه‌ها در ابهر استان زنجان، ما به ازای هر مترمکعب آب؛ ۵۸ کیلوگرم محصول برداشت می‌کنیم، این با استاندارد‌های جهانی دارد برابری می‌کند و کار بسیار بزرگی است. به هر حال ما تمام تلاش می کنیم که مشکلات را از جلوی پای مردم برداریم برای سرمایه گذاری و کسی معطل مجوز نماند، ولی ما به عنوان یک راهبرد اساسی داریم پیگیری می‌کنیم، از زمانی که آمدیم این محدودیت‌ها برداشته شود و امورات را واگذار کنیم به استان‌ها که در خود استان‌ها این مجوز‌ها داده شود و نیازی نباشد به ستاد وزارتخانه در تهران مراجعه کنند و در حوزه‌های خود استانی مجوز‌ها داده شود که بروند کار را انجام دهند. به هر حال ما در این حوزه این قول و اطمینان را می‌دهیم که اگر در جایی هم مشکل بود مطرح کنند ما این مشکلات را به هر حال حل کنیم.
سؤال: یکی از موضوعاتی که رئیس جمهور در مأموریت به حضرتعالی در وزارت کشاورزی مطرح کردند؛ حکمرانی کشاورزی است بر اساس داده ها، با توجه به این حجم داده‌هایی که در حوزه کشاورزی است در این زمینه چه تدبیری اندیشیدید؟
نیکبخت: یک ستادی را در وزارتخانه شکل دادیم و یک مرکز رصدی را قبل از بنده مرکز رصدخانه و رصد آماری را در وزارتخانه، که یک کار بسیار بزرگ و زیرساختی است که انجام گرفته و در این دوره هم، ما مسئولیت آن جا را دادیم به یکی از بهترین و زبده‌ترین کارشناسان بخش کشاورزی و داریم می‌رویم به سمتی که ان‌شاءالله یک حکمرانی داده در بخش کشاورزی که حرف و حدیث هم در گذشته و امروز خیلی زیاد است روی این آمارها، برویم به سمتی که با حداقل اختلاف و انحراف ما بتوانیم کار اطلاعات و آمار بخش کشاورزی را به هنگام کنیم و حل کنیم.
سؤال: یعنی هم به صورت برخط و هم مکان محور؟
نیکبخت: بله، ما ان‌شاءالله برنامه داریم که تا پایان خرداد؛ تیر ماه محصول برنج را در کشور کارش را تمام کنیم، باغات را به همین ترتیب استارت کار را زدیم. ما در بعضی از حوزه‌ها آمارمان با انحراف کمتری روبرو است. آنها در اولویت بعدی و به طور جد داریم این را دنبال می‌کنیم که ان‌شاءالله کار را انجام دهیم و حداقل شرمنده مردم و رئیس جمهور نشویم که بحث حکمرانی داده‌ها را در حوزه کشاورزی به درستی انجام دهیم.
سؤال: یکی از موضوعاتی که مطرح است در دنیا به دلیل اقلیم‌های متفاوتی که کشور‌ها دارند، استفاده از کشت فراسرزمینی است، آیا جمهوری اسلامی ایران هم در این زمینه طرحی دارد یا نه؟ 
نیکبخت: در رابطه با کشت فراسرزمینی در گذشته هم در وزارت جهاد کشاورزی دنبال شده و یک تعدادی هم رفتند یک سری کار‌ها در کشور‌های خارج انجام دادند، هم بحث زراعت، هم دامپروری و هم صنایع؛ یک سری کار‌ها اتفاق افتاده، ما در حال حاضر یک مجری تعریف کردیم در وزارت جهاد کشاورزی به عنوان مسئول کشت فراسرزمین، یکی دو سفر خارجی هم تا الان داشتند و تلاش می‌کنیم قبل از هر چیز ما آمار فعالانی را که در این حوزه در کشور‌های خارج کار می‌کنند جمع آوری کنیم و یک بازنگری کنیم که در چه کشور‌هایی و در چه حوزه‌هایی رفتند کار کردند. هدف گذاری ما این است که ما در حوزه آفریقا و کشور‌های همسایه شرایط مناسبی را داریم و داریم این را ارزیابی می‌کنیم و جلساتی را هم برگزار کردیم و دعوت هم داریم می‌کنیم از کسانی که صاحبان سرمایه هستند و علاقه مندند در حوزه کشت فراسرزمینی کار کنند. وزارت خارجه مخصوصاً معاونت اقتصادی و سفرا همکاری خیلی خوبی دارند، ان‌شاءالله در همین دوره تا پایان همین دولت سیزدهم، ما یک جهش خیلی خوبی را در حوزه کشت فراسرزمینی خواهیم داشت. 
سؤال: ما در صادرات محصولات کشاورزی در برخی از سال‌ها مشکلاتی را داشتیم، شاید ناشی از این که نظارت لازم بر صدور محصولات کشاورزی نبود، در این زمینه تدبیر وزارت کشاورزی چیست؟
نیکبخت: در ۱۴۰۲ حدود هشت میلیون تن محصول کشاورزی صادر شد، از نظر وزنی حدود ۲۳ درصد رشد را نشان می‌دهد و از نظر ارزشی چیزی نزدیک به شش میلیارد دلار صادرات محصولات کشاورزی بود و به کشور‌های همسایه هم صادر کردیم؛ هم در حوزه محصولات لبنیات، هم محصولات شیلاتی و مخصوصاً خوراک آبزیان که ما در گذشته نه چندان دور؛ دو سال قبل وارد کننده بودیم، امروز به ۱۰ کشور دنیا خوراک آبزیان را صادر می‌کنیم، هم خوراک میگو و هم خوراک ماهیان گرمابی و سردابی و هم خوراک ماهیانی که پرورش ماهی در قفس داریم، کار صادرات انجام می‌گیرد. انواع میوه، سبزی و صیفی، جزو محصولاتی بوده که ما صادرات داشتیم و شرایط خیلی خوبی هم برای صادرات این محصولات وجود دارد؛ محصولات گلخانه‌ای باز از محصولاتی است که به هر حال صادر می‌شود، برای این که ما مواجه نشویم با مشکلی که حضرتعالی فرمودید و مصداقی هم فرمودید، عرض ما این است که حتماً برای آن برنامه داریم، ما سال ۱۴۰۲ تا الان که خدمت شما هستیم واقعاً مشکلی را نداشتیم، قبل از این که صادرات انجام بگیرد ما با کمک سازمان حفظ نباتات و سازمان دامپزشکی و دفتر سلامت غذا رصد می‌کنیم تولید را، محصولات را رصد می‌کنیم، محصولاتی که صادراتی هستند و محصولاتی که برای مصرف داخل نیاز است از نظر بهداشتی، ما مسئولیت داریم که به هر حال سلامت غذا و جامعه را تأمین کنیم به همان اندازه که برای تولید داخل و تأمین داخل و سلامت غذای داخل حساس هستیم، به همان اندازه برای صادرات محصولات هم حساس هستیم که بتوانیم به هر حال سهمی که از بازار می‌گیریم از دست ندهیم و برای این که توسعه دهیم سهم خودمان را در بازار‌های جهانی؛ هم محصول با کیفیت، هم محصول سالم و با قیمت مناسب و قابل رقابت با بقیه تولیدکنندگان ارائه کنیم. بنده راهبرد دیگری که مد نظرمان بود؛ حمایت از تشکل‌های کشاورزی است. ما واقعاً اگر تشکل‌های بخش کشاورزی به حرف بنده توجه کنند، بیایند در میدان و ما هم سیاست‌های حمایتی را داشته باشیم که حتماً این کار را خواهیم کرد، هم تولید راحت‌تر انجام می‌گیرد، هم بازاررسانی و حذف آن واسطه‌ها انجام خواهد شد و هم کار صادرات و بازاررسانی محصول بهتر انجام خواهد شد نسبت به چیزی که الان دارد اتفاق می‌افتد.