تأملی در سیره سیاسی امام هفتم شیعیان

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز زنجان؛ بیستم ذی‌الحجه پسری از نسل رسول خدا (ص) به دنیا آمد و او را موسی بن جعفر خطاب کردند. از القاب و کنیه‌های این حضرت می‌توان به ابراهیم، ابوالحسن، کاظم، صابر، امین اشاره کرد.

درباره تاریخ ولادت این امام عظیم الشأن همانند شهادتشان، چندین سند تاریخی وجود دارد که در باب ولادتشان برخی به هفتم ماه صفر سال ۱۲۸ هجری قمری اشاره دارند و برخی دیگر نیز ولادت ایشان را بیستم ذی‌الحجه دانسته اند. البته در تقویم ما روز بیستم ذی‌الحجه به نام ولادت امام موسی الکاظم (ع) درج شده است و ما این روز را گرامی و مبارک می‌داریم.

امام موسی کاظم (ع) در شهر مدینه از دامن مادری به نام «حمیده مصفاه» متولد شده است. مادری که دوشادوش همسر خود امام جعفر صادق (ع) در مکتب جعفری به زنان احکام دینی را آموخت و سهم بزرگی در پاگرفتن مکتب جعفری دارد.

*امامت امام موسی کاظم (ع)
با توجه به اینکه دوره امامت اهل بیت (ع) پس از شهادت پدرشان رقم می‌خورد، امام موسی کاظم (ع) نیز پس از شهادت پدر بزرگوارشان امام صادق (ع) در سال ۱۴۸ هجری قمری و در سن ۲۰ سالگی به درجه امامت رسیدند و به مدت ۳۵ سال امامت را در دست داشتند. پس از ایشان امام رضا (ع) زمامدار حکومت شیعه شدند.

امام موسی کاظم (ع) در عصر خلافت منصور عباسی به امامت نائل آمد و در دوران حکومت بنی عباس بار‌ها دستگیر و به زندان افتاد تا اینکه در نهایت در همان زندان، منصور عباسی با نیرنگ و با وارد کردن سم به بدن شریفشان امام را به شهادت رساندند.

رویداد‌های مهم تاریخی دوره امامت امام موسی کاظم (ع)
از جمله رویداد‌های مهم در سیر زندگی امام موسی کاظم (ع) شهادت پدر بزرگوارشان امام جعفر صادق (ع) و رئیس مکتب جعفری بود؛ پس از ایشان فرزند مبارکشان امام موسی کاظم (ع) باید چراغ علمی را که جد بزرگوارشان امام محمد باقر (ع) روشن کرده‌اند را نگه می‌داشتند تا با وجود انشعابات در مذهب شیعه مانند اسماعیلیه و ... دین اسلام دچار انحراف نشود.

البته باید در نظر داشت که یکی از اتفاقات مهم در زندگی امام موسی کاظم (ع) مبارزات پی‌درپی ایشان با دستگاه حکومتی هارون الرشید بود. ایشان به مناسبت‌های مختلف با حکومت جور آن زمان درگیر بودند و دشمن بار‌ها تلاش کرد تا با توطئه‌چینی امام (ع) و شیعیان را پیش چشم همگان بدنام کند.

برخورد‌های سیاسی امام کاظم (ع)
دورانى که امام کاظم علیه السّلام در آن زندگى مى کرد، مصادف با نخستین مرحله استبداد و ستمگرى حکّام عباسى بود. این اعمال فشار از زمان امام صادق علیه السّلام آغاز شد و تا زمان امام رضا علیه السّلام که دوره خلافت مأمون بود با شدّت هر چه تمام‌تر ادامه یافت؛ مردم در زمان مأمون اندکى احساس امنیت سیاسى کردند، ولى دیرى نپایید که دستگاه خلافت بدرفتارى و اعمال فشار بر مردم را دوباره از سر گرفت. فشار سیاسى عباسیان در دوره‌اى آغاز شد که پیش از آن امام باقر و صادق (ع) با تربیت شاگردان فراوان، بنیه علمى و حدیثى شیعه را تقویت کرده بودند و جنبشى عظیم در میان شیعه پدید آورده بودند. رسالت امام موسی کاظم (علیه السلام) آن بود تا در این حرکت علمى، توازن و تعادل فکرى را میان شیعیان برقرار کنند.

عصر امام کاظم علیه السّلام دوران بسیار سختى براى شیعیان بود و در این دوران حرکت هاى اعتراض‌آمیز متعددى از ناحیه شیعیان و علویان نسبت به خلفاى عباسى صورت گرفت که از مهم‌ترین آنها قیام حسین بن على در زمان حکومت هادى عباسى و نیز جنبش یحیى و ادریس فرزندان عبدالله بود که در زمان هارون رخ داد. در واقع مهمترین رقیب عباسیان، علویان بودند و طبیعى بود که حکومت آنان را سخت تحت نظارت آنها بگیرد. امامان شیعه همگى بر لزوم رعایت تقیه پافشارى کرده و مى کوشیدند تا تشکّل شیعه و رهبرى آنها را به طور پنهانى اداره نمایند. طبعا این وضعیت سبب مى‌شد تا تاریخ نتواند از حرکات سیاسى آنها ارزشیابى دقیقى به عمل آورد.

شهادت امام موسی کاظم (ع)
واپسین روز‌های عمر امام کاظم (ع) در زندان سندی بن شاهک سپری شد. شیخ مفید گفته است سندی، به دستور هارون الرشید امام را مسموم کرد و امام سه روز پس از آن به شهادت رسید. شهادت وی ۲۵ رجب سال ۱۸۳ق در بغداد رخ داده است. درباره زمان و مکان شهادت امام کاظم (ع) نظرات دیگری هم وجود دارد.

پس از آن‌که موسی بن جعفر (ع) به شهادت رسید، به دستور سِندی بن شاهک پیکر او را روی پل بغداد قرار دادند و اعلام کردند که موسی بن جعفر به مرگ طبیعی از دنیا رفته است. درباره چگونگی شهادت وی گزارش‌های متفاوتی وجود دارد؛ بیشتر تاریخ‌نویسان بر این باورند که یحیی بن خالد و سندی بن شاهک او را مسموم کرده‌اند.

پیکر موسی بن جعفر (ع) را در منطقه شونیزیه در مقبره خانوادگی منصور که به مقابر قریش شهرت داشت، دفن کردند. مدفن ایشان به حرم کاظمین مشهور است. گفته شده دلیل عباسیان برای این‌که بدن امام را در این مقبره دفن کردند، ترس از آن بود که مبادا مکان دفن او محل تجمع و حضور شیعیان شود.