توصیه‌های تغذیه‌ای در سالمندان مبتلا به سوء تغذیه

 

بیشترین مشکل تغذیه‌ای در سنین جوانی و میانسالی چاقی است، اما در افراد سالمند مشکل اصلی کاهش وزن و لاغری است. کم وزنی و کم وزنی شدید خطر عفونت مکرر، مرگ و میر و افت کارآیی را در سالمندان افزایش می‌دهد. از جمله علت‌های مرتبط با کاهش وزن عبارتند از: بی اشتهایی سالمندی، تحلیل بافت عضلانی، لاغری مفرط و کم آبی بدن.

 

 

با توجه به اینکه شاخص نمایه توده بدنی به تنهایی و بدون در نظر گرفتن سایر شاخص ها، برای سالمندان ملاک کاملی برای تشخیص سوء تغذیه نیست، این تشخیص بر اساس وجود معیار‌های دیگری از جمله میزان کاهش وزن ناخواسته در مدت زمانی مشخص و مقدار سرم آلبومین نیز صورت می‌گیرد.

 

مداخله‌های تغذیه‌ای برای سوء تغذیه

 

مداخله تغذیه‌ای برای سوء تغذیه در سالمندان با هدف افزایش وزن عبارت از افزایش دریافت پروتئین، انرژی و مایعات.

 

در این افراد تغذیه به دفعات مکرر در روز توصیه می‌شود.

 

 

روزانه ۶-۸ لیوان مایعات (آب، شیر، چای، دوغ، آب میوه طبیعی و ...) برای پیشگیری از یبوست و کم آبی بـــدن توصیــه می‌شود که در این زمینه بهتر است آب مصرف شود.

روزانه ۵-۶ وعده غذای سبک توصیه می‌شود و در مصرف روزانه مواد غذایی، لازم است تعادل و تنوع رعایت شود.

روزانه به طور مرتب ۲ تا ۴ سهم میوه و ۳ تا ۵ سهم سبزی لازم است مصرف شود.

میزان میوه و سبزی مصرفی نباید در حدی باشد که سبب کاهش اشتها و یا مشکلات گوارشی شود. همچنین در این گروه از سالمندان به ویژه در صورت وجود مشکلات دندانی و گوارشی بهتر است سبزی‌ها به شکل پخته همراه با کمی روغن زیتون و یا انواع پنیر برای هضم راحت‌تر و انرژی بیشتر و میوه‌ها به شکل کمپوت مصرف شود.

برای افزایش اشتها در سالمندان لاغر غذا در بشقاب بزرگتر کشیده شود و از سبزی‌های رنگی (هویج، گوجه فرنگی، فلفل دلمه ای) در غذا استفاده شود.

از غذا‌هایی که تهیه آن‌ها آسان است مانند فرنی، ماست و خیار حاوی کشمش و گردو و شیربرنج، پوره تخم مرغ و سیب زمینی و شله زرد برای تکمیل انرژی دریافتی توصیه می‌شود.

استفاده از غذا‌ها و نوشیدنی‌های غنی شده (با انواع ویتامین‌ها و املاح) در تغذیه از راه دهان یا استفاده از لوله و TPN (تغذیه وریدی) در موارد پیشرفته‌تر توصیه می‌شود.

در صورت وجود مشکل در بلع، غذا‌ها باید به شکل خرد شده و یا نرم و پوره شده استفاده شود. در زمان غذا خوردن نیز باید بدن در وضعیت مناسب، در حالت نشسته و راست قرار داشته باشد.

رژیم غذایی باید حاوی مقادیر مناسبی روی مانند جگر، عدس، نخود سبز، نان گندم کامل مانند سنگک، گوشت و لبنیات باشد. مکمل مولتی ویتامین حاوی روی نیز می‌تواند در سنین سالمندی مفید باشد.

جذب کلسیم و ویتامین D بدن با افزایش سن کاهش می‌یابد، بنابراین با افزایش سن نیاز بدن به مصرف منابع غنی کلسیم (مانند شیر و لبنیات) و ویتامین D افزایش می‌یابد.

nbsp; با افزایش سن توانایی جذب ویتامین B۱۲ بدن کاهش می‌یابد. مصرف مقدار مناسبی از گوشت قرمز، ماهی، شیر و تخم مرغ به عنوان منابع ویتامین B۱۲ توصیه می‌شود.

کمبود ویتامین B۶ به علت‌های مختلف در سالمندان شایع است، بنابراین توصیه می‌شود به طور منظم منابع غنی این ویتامین از جمله انواع گوشت، جگر، شیر، تخم مرغ، حبوبات و غلات کامل (پوست نگرفته) مصرف شود.

غلات و حبوبات نیز از منابع گیاهی پروتئین است که اگر با هم مصرف شود، تمامی اسید‌های آمینه ضروری موردنیاز بدن را تامین می‌کند.

کم خونی فقر آهن در سالمندان نسبت به افراد دیگر شیوع کمتری دارد، اما در افــرادی کـــه غذا‌های کم انرژی مصرف می‌کنند و یا مشکوک به سوء تغذیه هستند، شایع است. زرده تخم مرغ، گوشت، ماهی، جگر، حبوبات و سبزی‌های برگ سبز تیره مانند جعفری، برگ چغندر، گشنیز و بخش‌های تیره برگ از منابع آهن است. مصرف مقادیر کافی انواع گوشت بر اساس وضعیت چربی، فشار خون و اسید اوریک توصیه شود. در صورت ابتلاء به آنمی، گوشت قرمز به میزان مناسب در برنامه غذایی گنجانده شود.

منیزیم یکی از املاح موثر در استحکام و مقدار توده عضلانی بدن است. کمبود این عنصر نیز یکی از مشکلات تغذیه‌ای در سنین سالمندی است و در سالمندان مبتلا به سوء تغذیه و سندرم‌های سوء جذب نیز بیشتر مشاهده می‌شود. منابع غذایی غنی از منیزیم عبارتند از: آجیل، لوبیای سویا، دانه کامل ذرت، ملاس، ادویه ها، اسفناج، نخود سبز، جگر و گوشت گاو

به تداخل دارو‌ها و مکمل‌ها با هم و با مواد غذایی، توجه شود.

«فاطمه ایزدی»، کارشناس ارشد تغذیه واحد بهبود تغذیه جامعه مرکز بهداشت شهرستان خرامه