پخش زنده
امروز: -
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم در سازمان حفاظت محیط زیست گفت: برای حل مشکل آلودگی هوا باید در حوزه مدیریت مصرف انرژی اقدامات بسیار مؤثری را انجام دهیم.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، داریوش گلعلیزاده رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم در سازمان حفاظت محیط زیست در رادیو ایران درباره آلودگی هوا در کلانشهرها گفتگو کرد .
سوال: جنابعالی رئیس مرکز هوا و تغییر اقلیم در سازمان حفاظت محیط زیست هستید، من تصورم این است که تا حدود زیادی میتوانید به سوالات ما پاسخ دهید، سوال من اول این است که آیا سازمانها یا اداراتی هستند که طی سالیان گذشته وظایف خودشان را درباره جلوگیری از افزایش آلایندگیها در کلانشهرها انجام نداده باشند یا خیر؟
گلعلیزاده: ما الان وضعیتی که امروز دچارش هستیم در بحث آلودگی هوا به دلیل انباشت تکالیف انجام نشده در دوایر گذشته است، به عنوان نمونه در قانون توسعه حمل و نقل عمومی و مدیریت سوخت یکسری تکالیفی به عهده دستگاههای اجرایی گذشته شده بود که اگر آن برنامهها و راهکارها را اجرایی میکردیم و تکالیف قانون را اجرا میکردیم در بحث توسعه حمل و نقل عمومی و سوخت کمتر دچار مشکل میشدیم، قانون اصلاح مصرف سال مصوب ۱۳۸۹ از آن دسته قوانین بسیار اثرگذار است که متأسفانه بخش اعظمی از این تکالیف مرتبط در بخش آلودگی هوا در بحث انرژی انجام نشد، ما الان اشاره کردیم به دسته بندی آرنده ها، در واقع یک بخش مهم بخش انرژی است یعنی مصرف انرژی، چون ۹۴ درصد مصرف تولید انرژی کشور را در حال حاضر وابسته به سوختهای فسیلی هست این سوخت فسیلی حتی اگر منطبق بر استانداردها باشد، یعنی خودروی استاندارد، سوخت استاندارد هم داشته باشیم در شرایطی که ما بارگذاری بیش از ظرفیت تعبیه هوا در کلانشهرها و شهرهای بزرگ صنعتی مان انجام دادیم و در واقع این شرایط جوی به گونهای نیست که تعبیه آلایندهها متراکم و انباشت شده را انجام دهد و با شاخص کیفیت هوا در شرایط ناسالم قرار میگیرد. این اشارهای که داشتیم بسیاری از سازمانهایی که مکلف بودند آیا تکالیف شان را انجام دادند یا نه، طبیعتاً شرایط هوا پاسخ ما را میدهد که اگر این اقداماتی که پیش بینی شده انجام میشد ما الان دچار این وضعیت نبودیم، شاید آلودگی هوا داشتیم در شرایط وارونگی دمایی، ولی این حجم از غلظت آلایندهها را طبیعتاً ما شاهد نبودیم و افزایش تعداد شهرهایی که درگیر آلودگی هوا هستند. در حوزه سوخت وزارت نفت تکالیفی را داشته متأسفانه تکالیفش را انجام نداده، البته اشاره کنم که الان شرایط مان نسبت به قبل بهتر است، ولی کافی نیست. الان در کلانشهرها در استان تهران کل استان، در استان اصفهان و مرکزی کل استان و آذربایجان شرقی سوخت یورو ۴ و یورو ۵ دارد توزیع میشود، اما به دلیل این که برخی از این سوختها احتمالاً از شهرهای اطراف زده شود مثلاً در تهران سوخت بنزین معمولی از استانهای شمالی در واقع توزیع میشود و خودروهایی که تردد میکنند با همان سوخت وارد شهر تهران میشوند و طبیعتاً این سوخت، چون استاندارد نیست انتشار آلایندههای بیشتری دارد ضمن این که خودروهای در حال تردد، الان از ۲۵ میلیون خودرویی که شماره گذاری شده در کشور داریم حدوداً ۶ و نیم تا ۷ میلیون خودرو، خودروی به سن فرسودگی رسیده است و متأسفانه خودروهای حمل و نقل عمومی که پرپیمایشتر هستند مثل اتوبوس ها، مثل مینی بوسها و تاکسیها که پیمایش بیشتری دارند، اینها هم از نظر سن فرسودگی شرایط خوبی را ندارند. در استاندارد خودروها تجهیزات مرتبط با آلایندگی اگر به موقع تعویض نشود و کارایی اش را از دست بدهد خودرو هم از حالت استاندار خارج میشود، کاتالیست خودرو اگر به موقع تعویض نشود این خودرو خودروی استاندارد یورو ۴، یورو ۵، یورو ۶ دیگر نیست.
سوال: این طور که جنابعالی توضیح دادید، ما عوامل گوناگونی را میتوانیم نام ببریم که اینها دست به دست هم میدهند و باعث افزایش آلودگی هوا در کلانشهرها میشوند که اگر بخواهیم اینها را فهرست کنیم به نظرم شما هم با بنده موافق باشید که باید چند صفحه آ ۴ را خط خطی کنیم، حالا من یک سوال اساسی دارم که فکر میکنم به این سوال تا به حال پاسخ داده شده و آن سوال این است که مسئول مدیریت سلامت هوا یا جلوگیری از آلایندههای هوا در شهرهای بزرگ در کشور چه سازمان و چه نهادی است؟
گلعلیزاده: براساس ماده ۲ قانون هوای پاک سازمان بازرس محیط زیست ناظر بر حسن اجرای قانون هوای پاک است منتها ۲۳ دستگاه اصلی و فرعی در واقع تکلیف دارند در قانون هوای پاک که ۱۱ تا از این دستگاه ها، دستگاههای در واقع اصلی هستند که اقدامات و تکالیف قانونی شان بسیار وزن بالایی در کاهش آلودگی هوا دارد، ما محورها را مشخص کردیم، ۷ محور اصلی را در حوزه آلودگی هوا و دستگاههای اجرایی مسئول را مشخص کردیم مثلاً در حوزه از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، در حوزه افزایش کیفیت سوخت، در حوزه انرژیهای تجدیدپذیر چندین دستگاه هستند که مکلف هستند کارها را انجام دهند. اگر یک دستگاهی احتمال دارد وظایف خودش را انجام دهد، ولی تحقق هدف مهم است یعنی اجرای آن قانون شاید هم مثلاً سازمان استاندارد در حوزه استانداردسازی سوخت، استاندارد ملی را تدوین کرده باشد، ولی نهایتاً منجر به تولید و توزیع سوخت استاندارد نشود، ما خارج از تکالیف هر دستگاه یک وزنی هم دادیم به این موضوعات مهم که در واقع از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، توزیع سوخت استاندارد، توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی و نزدیک به ۱۰ درصد کل راهکارها را در کاهش آلودگی هوا دارند. ما اگر توسعه نیروگاههای تجدیدپذیری داشته باشیم با توجه به این که ظرفیت بسیار خوبی را به ویژه در حوزه انرژیهای خورشیدی داریم، ۳۰۰ روز از سال را ما ظرفیت استفاده از خورشیدی را داریم، ولی متأسفانه به دلیل ارزان بودن سوخت فسیلی و بالا بودن سرمایه گذاری در حوزه انرژیهای تجدیدپذیر کمتر بخش خصوصی ورود پیدا کرده است به این موضوع. الان با توجه به برنامه ریزیهایی که انجام شده خوشبختانه تا پایان ۱۴۰۴، ۱۰ هزار مگاوات ظرفیت انرژیهای خورشیدی به کشور اضافه میشود. ماده ۱۹ قانون هوای پاک تکلیف وزارت نیرو را مشخص کرده که سالانه ۳۰ درصد از توسعه برق خودش را باید اختصاص میداد به انرژیهای تجدیدپذیر. الان در مجموع ما کمتر از یک درصد انرژی مان از انرژیهای تجدیدپذیر است.
سوال: این سازمان محیط زیست که ناظر است آیا سازمانها یا نهادهایی را که تکالیف خودشان را انجام ندادند به مراجع ذیربط معرفی کرده یا خیر؟
گلعلیزاده: هر ساله گزارش عملکرد دستگاهها را به دیوان محاسبات، سازمان بازرسی کل کشور، کمیسیون کشاورزی و حتی کمیسیون اصل ۹۰ هم در اجرایش قرار دادیم اگر اخبار را دنبال کنید برخی از سازمانها با برخی از مدیران شان برخورد قضایی صورت گرفته و در واقع به مراجع ذیربط هم معرفی شدند از طریق نهادهای نظارتی.
سوال: این داستان ادامه دارد، یعنی شما به این قضیه خوش بین هستید که واقعاً بتوانید از این قدرتی که قانون به شما به عنوان سازمان محیط زیست داده برای نظارت استفاده کنید که دستگاههای ذیربط یعنی این ۲۳ دستگاه را مجبور کند که تکالیف شان را انجام دهند یا این که نه خوش بین نیستید به این قضیه؟
گلعلیزاده: واقعیت این است که اجرای تکالیف قانون هوای پاک در واقع مستلزم فراهم نمودن یکسری زیرساختها و ابزارها و امکانات است که البته تمام بهانه این نیست یعنی بگوییم همه را گره بزنیم به نداشتن اعتبارات، با توجه به اولویت بندیها ما سیاستگذاری هایمان را به گونهای تدوین کنیم که از ظرفیت بخش خصوصی بتوانیم استفاده کنیم به ویژه در حوزه توسعه نیروگاههای تجدیدپذیر، در حوزه توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی، ما اگر حمل و نقل عمومی مان به اندازه حدوداً ۱۰ سال است که هیچ اتفاقی نیفتاده است.
سوال: اینهایی که میفرمایید متین و درست است، ولی من سوالم ناظر بر این بود که شما خوش بین هستید که بتوانید از قدرت قانونی خودتان استفاده کنید یا خیر؟
گلعلیزاده: من وزارت نفت را گفتم در حوزه توزیع و تولید انواع سوخت استاندارد، خوشبختانه استاندارد ملی انواع سوخت تدوین شد و به تصویب کمیسیون فنی رسیده، ما الان استاندارد ملی نفت کوره را که یکی از دغدغههای سالهای اخیرمان هست از ۳ و نیم درصد وزن حجمی که معادل ۳۵ هزار پی پی ان محتوای گوگرد است این را به ۸ دهم درصد رساندیم که وزارت نفت برنامه ریزی کند برای تولید نفت کوره منطبق با این استاندارد که اگر در شرایط اضطرار برای ناترازی گاز مجبور به مصرف مازوت در صنایع نیروگاه شدیم در واقع خیلی آلودگی منتشر نکند، یعنی سطح میزان محتوای گوگرد را به حداکثر برسانیم. وزارت نیرو هم همان طور که اشاره کردم در بحث انرژیهای تجدیدپذیر یکسری تکالیفی داشته متأسفانه تکالیف را به خوبی انجام نداده، الان برنامههای خیلی خوبی دارد که تا ۱۴۰۴، ۱۰ هزار مگاوات از محل انرژیهای تجدیدپذیر اضافه شود و همچنین براساس قانون بودجه ۱۴۰۲ صنایع بزرگ که انرژی بر هستند مکلف شدند که ۱۰ هزار مگاوات انرژی تولید کنند که اختلال ایجاد نشود در زمان ناترازی برق و گاز و از این ۱۰ هزار مگاوات ۹ هزار مگاوات آن انرژیهای حاصل از نیروگاههای سیکل ترکیبی است با راندمان ۵۵ درصد و هزار مگاوات هم انرژیهای تجدیدپذیر است. ما یکی از مشکلاتی که الان داریم درست است که صنایع مستقر شوند براساس استعلاماتی که گرفته شود استقلال پیدا میکنند، ولی متأسفانه فناوری این صنایع ما متأسفانه خیلی فناوری پایینی است و مصرف انرژی در صنعت بسیار بالاست، ما الان رتبه یک در دنیا را داریم از نظر شدت مصرف انرژی یعنی اگر انرژی داریم مصرف میکنیم آن راندمان بالایی ندارد و به ازای تولید یک محصول و یک کالا مصرف انرژی مان بالاست بیش از حد استاندارد است و رده یک را در دنیا داریم. اگر قرار است ما مشکل آلودگی هوا را حل کنیم حتماً باید در حوزه مدیریت مصرف انرژی اقدامات بسیار مؤثری را انجام دهیم.
سوال: منظورتان در صنایع است یا این که کلاً خودروها، صنایع، خانه ها؟
گلعلیزاده: کلاً مصرف انرژی در تمام حوزه ها، هر جایی که انرژی مصرف میشود از منازل ، صنعت ، خودرو ، نیروگاه . ما شدت مصرف انرژی مان متأسفانه خیلی بالاست و حتماً باید یک فکری برای این بکنیم. امسال در نیمه اول سال میزان مصرف بنزین به طور میانگین ۱۱۶ میلیون لیتر در روز بود، این عدد نگران کننده است به دلیل این که سالها برای تأمین تقاضاها فکر کردیم، در حوزه بهینه سازی مصرف انرژی را متأسفانه رها کردیم.
سوال: باز هم سوالی که من در ابتدای برنامه مطرح کردم پیش میآید که خیلی خوب اگر حالا سازمانهایی آمدند که بعضاً وظایف خودشان را انجام ندادند بالاخره چه کسی مسئول است یعنی این ترک فعلی که حالا الان بیشتر هم بکار رفته میشود این ترک فعل مستوجب چه هست، یعنی پیگیری، اقدامی، عزلی، نصبی، چیزی هست، اگر هست توسط چه کسی؟
گلعلیزاده: ما گزارشات را در اختیار مراجع ذیربط قرار دادیم و اشاره کردم مسئولان برخی از سازمان ها، وزارتخانهها معرفی شدند؟
سوال: به کجا معرفی شدند؟
گلعلیزاده: به مراجع قضایی که در آن احکامی هم صادر شده است.
سوال: میتوانید نام ببرید؟
گلعلیزاده: در وزارت نفت، وزارت نیرو، سازمان ملی استاندارد و حتی سازمان محیط زیست هم در واقع مدیرانش معرفی شدند، البته این بخشی از اقدامات قضایی بوده از مراجع دیگر هم در حال پیگیری هستند. ما اشارهای کردم اگر شرایط اقدامات ما، اقدامات مناسبی بود که ما الان این شرایط را نداشتیم، طبیعتاً هم بخشی از این عدم اقدامات ناشی از قصور بخش تخصیص است، یعنی بخش قانون هوای پاک را ما زمانی که طراحی کردیم متأسفانه تک سناریو دیدیم یعنی برای سناریوهای بدبینانه برایش ندیدیم که اگر واردات را متوقف کردیم و در کنار واردات خودرو طبیعتاً بحث از رده خارج کردن خودروهای فرسوده هم متوقف شد که الان با انباشت خودروهای فرسوده مواجه هستیم یک راهکار دوم برای آن پیش بینی نکردیم. ولی خوشبختانه ما امسال براساس ماده ۱۰ قانون ساماندهی صنعت خودرو از رده خارج کردن خودروها و وسایل نقلیه فرسوده را دیگر گره به منابع دولتی نکردیم، در واقع به نوعی میخواهیم خودگردانشان بکنیم از طریق تولید گواهی اسقاطی که انجام میشود. چون آسیب شناسی کردیم دیدیم که منابعی که ما به آن گره زدیم منابع قابل تحقق و پایدار نیست.
سوال: بحث قوانین ناکافی یا قوانینی که در واقع قابلیت اجرا در کشور را ندارد، این قوانین چرا اصلاح نمیشود؟
گلعلیزاده: مشکل الان ما مشکل عدم اجرای تکالیف قانونی نیست نه این که مشکل نداریم، ولی آن جاهایی که امکان اجرایش هم وجود دارد متأسفانه در اولویت دستگاههای اجرایی قرار نگرفته است.
سوال: آن را که شما میفرمایید ما آن کسانی را که اجرا نکردند به مراجع قضایی محول کردیم خودتان هم تاکید کردید که با بگیر و ببند نمیشود کارهای به این مهمی را انجام داد، اما بحث قانون هم هست، الان شما خودتان اذعان میفرمایید که ما هم به لحاظ قانون قوانین مان کاملاً اجرایی نیست و هم به لحاظ سازمانهایی که ذیمدخل هستند بعضاً وظایف خودشان را انجام ندادند که حاصل جمع آن شده هوای بدتر نسبت به گذشته، شما به عنوان یک مقام مسئول که خیلی دلسوز هم هستید و صاحب تجربه و علم هم هستید در این حوزه، سمت تان هم در واقع اقتضاء میکند فکر میکنید دیگر باید چه کاری انجام داد که دو سال دیگر دوباره ننشینیم در مورد افزایش آلایندگی کلانشهرها صبحت نکنیم؟
گلعلیزاده: من یک جمع بندی کلی داشته باشم، یکی این که اولاً آلودگی هوا چالش کشور نیست، آلودگی هوا یک مسئله قابل حل است و تجربیات بسیار خوبی در دنیا وجود دارد که ما در کشور هم میتوانیم، چون مسئله و راهکار را شناختیم، به نظر من طی دو تا برنامه ۵ سالهه ما میتوانیم مشکل آلودگی هوا را به نحو مطلوبی حل کنیم منوط به دو موضوع که ۱- انجام بایدها که در قوانین پیش روی مان هست، ۲- عدم انجام نبایدها، ما متأسفانه از آن طرف یعنی ورودی و خروجی مان حتی اگر دولت کاری هم انجام بدهد اینها بلااثر میماند، یعنی مغایر و متضاد با سیاستهای کاهش آلودگی هوا بارگذاریهای جدید انجام میدهیم، مصرف انرژی بیشتری داریم میکنیم به آنها هم باید توجه کنیم. شما الان بسیاری از کلانشهرهای ما را میبینید که اکثر پروژهها و طرحها دقیقاً برخلاف سیاستهای کاهش آلودگی هواست.
سوال: من تصورم این است که حالا اگر من اشتباه میکنم شما اصلاح بفرمایید به نظرم یک دور بستهای را شما دارید ترسیم میکنید، چون ما از شما سوال میکنیم چرا اتفاقات نیفتاد شما میفرمایید بعضیها در واقع وظایف شان را انجام ندادند، بعضی هم حالا یک کارهایی کردند که شما به یک تعبیر دیگری از آن نام بردید، بحث قانونهای ناکافی را هم شما میفرمایید که حالا مؤثر بوده، اگر اینها بخواهد ادامه داشته باشد ما با هوای پاک مواجه نخواهیم شد حتی اگر ۱۰ سال هم گذشته باشد؟
گلعلیزاده: بله درست است ما اگر اشاره کردیم اگر آن تکالیفی که پیش بینی شده انجام ندهیم طبیعتاً شرایط آلودگی هوای مان به شرایط بحرانی تری وارد میشود، ولی ما این اصلاح قانون هوای پاک را در واقع با همکاری دستگاههای اجرایی در حال انجام هستیم که بیاییم آن جاهایی که ناکارآمدی دارد و شناسایی شده اصلاح کنیم و به قوانین مان را به صورت کاربردی اجرایی و هدفمند و اولویت دار، اگر منابع کشور محدود است، منابع کشور را پخش نکنیم اگر میبینیم مثلاً در حوزه از رده خارج کردن موتورسیکلتها شاید هم به آن هدف مان برسیم تمام منافع و انرژی مان را در اولویت روی موتورسیکلت بگذاریم.
سوال: مسئول این کارها نهایتاً سازمان مطبوع شماست یعنی سازمان محیط زیست است؟ سیاستگذاری هم با شماست؟
گلعلیزاده: بله، ما پیشنهاد میدهیم میرود در دولت و یا لایحه در مجلس.
سوال: پس شما این نوید را به عنوان یک مقام مسئول میدهید، چون دستان در این حوزه باز است و به لحاظ قانونی حق نظارت هم دارید، اگر سال آینده بگویید که ما دو قدم پیشرفت کردیم در سازمان حفاظت محیط زیست به خاطر این که این دو مجرا را جلویش را گرفته ایم؟
گلعلیزاده: بله حتماً این کار را خواهیم کرد ضمن این که همواره پاسخگوی مطالبات مردم و رسانهها هستیم که مطالبات مردم را پیگیری میکنند و خودمان را مکلف میدانیم که با مردم با صداقت کامل صحبت کنیم.
پایان