پخش زنده
امروز: -
دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی گفت: برنامههایی را برای حوزه اشتغال در مناطق آزاد دنبال و شرایط را برای کسب و کارهای خرد فراهمتر میکنیم.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما، برنامه صف اول شبکه خبر سیما با حضور آقای حجت الله عبدالملکی دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی به موضوع عملکرد مناطق آزاد، طرحهای عمرانی و اقتصادی و سرمایه گذاری خارجی در این مناطق پرداخت.
مشروح برنامه را در ادامه میبینید:
سؤال: یکی از مهمترین موضوعاتی که در حوزه مناطق آزاد وجود دارد، این است که باید زمینه برای سرمایه گذاری خارجی در آن فراهم شود، از زمانی که شما سکان این مناطق را به دست گرفته اید، وضعیت چطور بود؟
عبدالملکی: ببینید مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ایران را ما به عنوان بهشت سرمایه گذاری مطرح میکنیم. در رویدادهای مختلفی که در خارج از کشور مرتب برگزار میشود و ما حضور پیدا میکنیم، این عنصر بهشت سرمایه گذاری خیلی جای خودش را پیدا کرده و مورد اقبال هم مسئولین اقتصادی کشورهای دیگر و هم سرمایه گذاران خارجی قرار گرفته است. بهشت سرمایه گذاری که ما میگوییم به جهت این است که پنج ویژگی همزمان در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ایران وجود دارد که در کمتر نقطهای در دنیا این پنج ویژگی با هم وجود دارد. اول هزینه پایین تولید است، دوم زیرساختهای مطلوبی است که در این مناطق وجود دارد، سوم دسترسی خوبی که بازار دارند این مناطق، بازار داخلی، بازار کشورهای همسایه، بازارهای جهانی، چهارم سهولت کسب و کار و راحت بودن شرایط اداری کسب و کار در این مناطق است که به مراتب از سرزمین اصل؟ ایران و از بسیاری از کشورهای دنیا بهتر است و پنجم معافیتهای مالیاتی و معافیتهای گمرکی که در این مناطق وجود دارد. این پنج ویژگی را با هم ما در کمتر نقطهای در دنیا پیدا میکنیم که باشد که اگر راستش را بخواهید ما پیدا نکرده ایم در دنیا که هر پنج مورد را با هم داشته باشد. از این جهت ما میگوییم که این مناطق، این ۴۸ منطقه آزاد که الان به نوعی فعال هستند و ما داریم، این ویژگیها را دارند و لذا بهشت سرمایه گذاری هستند. ما برای اینکه بتوانیم این بهشت را بهتر بشناسانیم، در برنامه قبلی هم من عرض کرده ام، بستههای سرمایه گذاری ما تهیه کرده ایم که این بستههای سرمایه گذاری شامل یک مطالعات امکان سنجی اولیه برای هر پروژه به علاوه تأمین آب و برق و زمین و امکانات زیرساختی برای هر پروژه، به علاوه مجوز بی نامی است که برای هر پروژهای صادر شده است که الان ۸۵۰ عدد از این بستهها به ارزش حدو ۶۵۰ هزار میلیارد تومان یا حدود ۱۵ میلیارد یورو، به اصطلاح در این مناطق در مجموع مناطق آزاد و ویژه آماده شده اند و دراختیار سرمایه گذاران داخلی و خارجی قرار گرفته است. خب الحمدالله اقبال به این بستهها نسبتاً خوب بوده است، این معرفی که اتفاق افتاده است، باعث شده است که سرمایه گذار تکلیف خودش را با موضوع سرمایه گذاری در مناطق آزاد بهتر بداند. وقتی میداند در دریافت مجوز دردسر ندارد، برای گرفتن زمین و امثال اینها قبلتر کارهایش انجام شده است، بیشتر رغبت میکنند. ما مجموعاً در طول این شش ماهی که مشغول فعالیت هستیم، البته از اول سال دارم عرض میکنم، حضور بنده یکسال و شش هفت روز میگذرد، از ابتدای سال تاکنون حدود ۱ و ۴ دهم میلیارد یورو تقاضا برای سرمایه گذاری از جانب سرمایه گذاران خارجی در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی داشته ایم. البته تا پایان سال حتماً این عدد افزایش پیدا خواهد کرد. ما آمار شش ماهه را که داریم به لحاظ تقاضا برای سرمایه گذاری، در مجموع شش رویداد نمایشگاهی که ما در کشور از ابتدای امسال تا انتهای شهریور برگزار کرده ایم، در این شش رویداد مجموعاً ۱۲۸ تفاهم نامه سرمایه گذاری امضاء شد که مبلغ ریالی آنها تقریباً ۱۴۴ هزار میلیارد تومان و مبلغ ارزش آنها هم همانطور که عرض کردم، ۱ و ۴ دهم میلیارد یورو بوده است که اگر بخواهیم اینها را به قیمت دلار رسمی بانک مرکزی که حدود ۴۰ هزار تومان است یک کاسه کنیم، میشود گفت که بیش از ۲۰۰ هزار میلیارد تومان تقاضا و تفاهم نامه سرمایه گذاری است که در این شش رویداد از ابتدای سال تا آخر شهریور، منعقد شده است. بجز این، هزار و ۲۸۰ تقاضای سرمایه گذاری هم مستقیماً به مناطق مراجعه و ثبت کرده اند.
سؤال: بیرون از مرزها یا داخل کشور؟
عبدالملکی: اینها عموماً داخل کشور هستند، ولی تعدادی هم خارج از کشور هم دارند. مبلغ ریالی این پروژهها هم تقریباً ۲۱۲ هزار میلیارد تومان بوده است. به این ترتیب ما میتوانیم بگوییم که از ابتدای امسال تا آخر شهریورماه، اینها آمارهای شش ماهه است که من عرض میکنم، آمارهای مهرماه و آبان ماه را هم بعد از جمع بندی خدمت مردم عزیزمان اعلام خواهیم کرد، بیش از هزار و ۴۰۰ پروژه و تفاهم نامه تقاضا شده است، منعقد شده است و امضاء شده است، به ارزش ۴۱۲ هزار میلیارد تومان، خب این یک عدد بسیار بالایی محسوب میشود. طرحهایی که از ابتدای سال تا آخر شهریورماه به بهره برداری رسیده اند، یعنی سرمایه گذاریهایی که محقق شده اند و به بهره برداری رسیده اند، حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان در شش ماهه اول سال در این مناطق، فقط در مناطق آزاد، مناطق ویژه را ما در این آمار نداریم، پروژههایی است که به بهره برداری رسیده است. الحمدالله اقبال به سرمایه گذاری در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، به صورت تصاعدی دارد افزایش پیدا میکند.
پخش گزارش
سؤال: جناب دکتر مشخص است در چه حوزههای بیشتر رغبت برای سرمایه گذاری وجود دارد؟
عبدالملکی: کاملاً پراکنده است، علت آن هم این است که ما در اغلب استانهای کشور منطقه آزاد یا ویژه اقتصادی داریم و این مناطق مزایا و مزیتهای طبیعی و اقتصادی متفاوتی دارند؛ لذا ما طرحهایی در حوزه لجستیک داریم، از ساخت انبار و ساخت اسکله، طرحهایی در حوزه صنعت داریم، اعم از صنایع حوزه خودرو، صنایع پتروشیمی، صنایع پوشاک، صنایع غذایی و بقیه صنایع، صنایع الکترونیک، در حوزه گردشگری داریم، زیاد هستند هم نسبتاً، در حوزه هتل و مراکز تفریحی، طرحهایی در حوزه مراکز تجاری و حوزه تجارت داریم، در حوزه کشاورزی داریم اعم از گلخانه، چون بعضی از مناطق ما بسیار مستعد هستند، الان منطقه آزاد ارس، قطب صنعت گلخانهای این منطقه خودمان در ایران و کشورهای همسایه مان است و به این ترتیب پروژهها کاملاً متنوع هستند، اتفاقاً بستههای سرمایه گذاری هم که ما آماده کرده ایم، این ۸۵۰ بسته اینها هم به شدت متنوع هستند، هم از نظر موضوع که همه این بخشها را از گردشگری و فناوری اطلاعات و صنعت و کشاورزی و حوزههای مختلف خدمات دربر میگیرد و هم به لحاظ مبلغ سرمایه که از ۳ یا ۴ میلیارد تومان این بستهها شروع میشوند تا ۱۰ یا ۱۵ هزار میلیارد تومان هم پروژه بزرگتر میرسد. این تنواع اقلیمی و تنوع اقتصادی باعث شده است که سرمایه گذارهای عزیزی که مراجعه میکنند، تقریباً با هر سلیقهای بسته مورد نظر خودشان را در این سبد میتوانند پیدا کنند.
سؤال: بیشتر کدام کشورها استقبال کرده اند از سرمایه گذاری در مناطق آزاد و تجاری و ویژه اقتصادی کشور؟
عبدالملکی: عمدتاً کشورهای همسایه بوده اند به علاوه چین که کشور دورتری است، ما از روسیه تقاضاهای زیادی داشته ایم، از افغانستان تقاضای زیادی داشته ایم که به قرارداد تبدیل شده است، از عراق، کردستان عراق داشته ایم، از ارمنستان داشته ایم، از قطر تقاضاهایی داشته ایم، از امارات تقاضاهایی داشته ایم مخصوصاً آن کشورهایی که ما با آنها وارد مذاکره شده ایم یا در آنجا رویداد یا نمایشگاه برگزار کرده ایم، اینها رغبت بیشتری نشان میدهند، چون آشنا میشوند. ما مهمترین مشکلی که در حوزه این بهشت سرمایه گذاری داریم مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، این است که ما اینها را معرفی نکرده ایم. این را هم بگویم، ما در این نمایشگاههایی که در خارج از کشور مجموعاً از ابتدای سال تا الان ما هشت رویداد داشته ایم، سه تا داخل کشور و پنج تا در خارج از ایران. یکی از بهره برداریهایی که ما در حضور در این نمایشگاه خارج از کشور داریم، حضور در رسانههای آن کشورها است که با مذاکراتی که میشود با کمک سفارتخانههای جمهوری اسلامی در آن کشورها به ما میکنند و نمایندگیهای سازمان صداوسیما در آن کشورها، در آن ایامی که ما هستیم مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ایران به یکی از اخبار اقتصادی مهم آن کشورها تبدیل میشود. دائماً در برنامههای گفتگو محور یا اخبارشان، این باعث میشود که خیلی از اینها آشنا میشوند. ما وارد عملاً یک دور خیلی جدی شده ایم برای معرفی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ایران باعنوان همین بهشتهای سرمایه گذاری، بخشی از این کارها تقاضای خودش را در همین ماهها نشان داده است و بخشی در بلندمدت این اتفاق را رقم خواهد زد، یعنی ما انتظار داریم در ماههای آتی و مخصوصاً در سال آینده یک حجم بسیار بالاتری از تقاضا برای سرمایه گذاری در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ایران را داشته باشیم.
سؤال: وقتی صحبت از مناطق آزاد و تجاری در کشور میشود، به خاطر اینکه کیش شاید قدمت بیشتری دارد، عموماً ذهنها میرود روی کیش، ولی شما الان فرمودید حتی ارس، یعنی از جنوبیترین منطقه تا شمالیترین منطقه هم وجود دارد و در ایام اخیر دو منطقه آزاد تجاری در کردستان و گرگان هم افتتاح شد. اصلاً تاثیر ایجاد مناطق آزاد یا مناطق تجاری یا مناطق ویژه اقتصادی برای مردم آن حوزه چیست؟
عبدالملکی: من به مناسبت این سؤال از این فرصت استفاده کنم و به مردم عزیز استانهای کردستان و گلستان بابت راه اندازی دو منطقه آزاد جدید که مناطق آزاد نهم و دهم جمهوری اسلامی ایران هستند، تبریک بگویم در وهله اول و در وهله دوم به تمام مردم ایران تبریک بگویم به خاطر اینکه این مناطق ملی هستند. ما دائماً این را عرض میکنیم که درست است که یک منطقه آزاد و یک منطقه ویژه در محدوده یک شهرستان یا چند شهرستان واقع شده است و درست است که منافع این مناطق در ابتدا باید به مردم آن استان و آن شهرستانها برسد، اما اینها مناطق ملی هستند و قرار است که بسترهایی شوند برای توسعه اقتصاد در سطح ملی و لذا رویکرد مسئولین آن مناطق و مسئولین آن استانها باید حتماً رویکرد کشوری باشد کما اینکه مسئولین در سطح ملی هم وزراء، نگاه ویژهای به تک تک این مناطق دارند. خب بعد از سالها پیگیری که اتفاق افتاده بود، مناطق آزاد بانه و مریوان در کردستان کارش را شروع کرد، ما حضور پیدا کردیم، مدیرعامل را معرفی کردیم که رسماً کارش را شروع کرد. همچنین در مناطقه آزاد اینچه برون در استان گلستان هم مدیرعامل آن منسوب شد ظرف دو هفته گذشته و کارش را با قوت و با قدرت شروع کرده است جالب است که این مناطقی را که عرض کردم، پیشتر اقدام کرده اند، قبل از اینکه راه اندازی شوند، مدیران اجرایی شان بستههای سرمایه گذاری را فراهم کردند که البته در داخل آمار ۸۵۰ بسته ما نیست، ولی پیشتر خودشان آماده کردند که به محض اینکه کارشان را شروع کردند و گمرک مستقر شد و زیرساختهای اولیه ایجاد شد، بلافاصله بروند وارد فاز سرمایه گذاری شوند و این واقعاً جای تبریک دارد. طبیعتاً و مخصوصاً در این دو نقطه خاص، ما انتظار داریم که یک توسعه جدی در سرمایه گذاری و مخصوصاً در تجارت داشته باشیم. کردستان منطقه آزاد بانه و مریوان در دو پهنه جداگانه که هر دو با هم یک منطقه آزاد است، شکل گرفته است، در دو مرز بسیار مهم ما و در دو گذرگاه مهم ما، در گذرگاه باشماق و در گذرگاه سیران بند که باشماق را اغلب مردم ایران میشناسند، یکی از گذرگاههای بسیار راهبردی جمهوری اسلامی ایران است، در حجم تردد جزء چند گذرگاه برتر است، تجار کردستان عراق به دو علت تمایل دارند در منطقه آزاد بانه و مریوان ما که در مرز کردستان عراق و کردستان ایران است، سرمایه گذاری کنند. اول این است که حجم زیادی اینها کالا دارند، هم از ایران و هم از کشورهای دیگر از طریق ایران وارد میکنند که علاقهمند هستند که اینها را بیایند در منطقه آزاد بانه و مریوان همانجا فرآوری و تولید کنند. مثلاً قطعات را بیاورند آنجا حلقه آخر زنجیره ارزش را آنجا مستقر کنند، آنجا تولید کنند و بعد وارد سرزمین خودشان کنند و نکته بعدی این است که کردستان عراق در این سالهای اخیر البته با پشتیبانی جمهوری اسلامی ایران، دارد به یک مرکز تجاری مهم تبدیل میشود در منطقه که به کشورهای مختلف صادرات دارد و یکی از بسترهایی که ما برای توسعه صادرات خودمان داریم کردستان عراق است که محصول ایران به آنجا میرود و از آنجا به کشورهای دیگر منتقل میشود. به این علت تجار و سرمایه گذاران کردستان عراق بسیار مایل هستند و تقاضاهای زیادی را داده اند برای سرمایه گذاری در آن مرز. در مرز اینچه برون و در استان گلستان مرز اینچه برون با کشور ترکمنستان هم یک ظرفیت بسیار عالی لجستیکی ما داریم. کشور ترکمنستان اعلام آمادگی کرده اند که خطوط حمل و نقل شان را به مقصد منطقه آزاد اینچه برون ما توسعه بدهند و حتی این وعده را داده اند که برنامه ریزی دارند میکنند که بزرگراهی را با کمک پیمانکاران ایرانی، که این خودش یعنی یک آورده جدید برای اقتصاد ایران، در آن مسیر ایجاد کنند و منطقه آزاد اینچه برون هم به یکی از قطبهای اصلی صادرات کشور به فضل الهی تبدیل خواهد شد. آنجا مرکز لجستیکی خیلی عالی راه اندازی میشود عزیزان ما در شرکت راه آهن و وزارت راه و شهرسازی هم به ما کمک میکنند، مشارکت فعال دارند، سرمایه گذاران بسیار زیادی هم برای آنجا اعلام آمادگی کرده اند. این دو نقطه که به هشت نقطه قبلی ما اضافه میشوند به عنوان منطقه آزاد، اثر خیلی زیاد هم روی رونق اقتصادی این دو منطقه و این دو استان و روی اقتصاد کل کشور خواهند داشت.
سؤال: کمتر فعالیت اقتصادی بزرگ میتواند بدون مردمی شدن مؤثر واقع شود در تولید ملی کشور و اصلاً فراگیر شود. در حوزه سرمایه گذاری در منطقه آزاد تجاری یا مناطق ویژه، برای اینکه مردم مشارکت کنند، حالا یا سرمایه کم یا متوسط، بزرگ که جای خودش را دارد، الان شما آیا سیاستی در این زمینه تدبیر کرده اید یا خیر؟
عبدالملکی: به طور کل ما کسب و کارهای خرد هم در مناطق آزاد زیاد داریم، ما تقریباً در مجموع تقاضاهایی که داشتیم، بیش از یکصد هزار کسب و کار خرد داریم، آنهایی که متوسط به بالا هستند، ۲ هزار و ۵۰۰ تا هستند از این یکصد هزار، که البته این ۲ هزار و ۵۰۰ تا مقدارشان بسیار بالا است، چون شرکتهای بزرگ و شرکتهای با حجم تولید و صادرات نسبتاً بالا هستند. ما ضمن اینکه مخصوصاً در مناطق آزادی که ما تجمع جمعیتی خوب داریم، مثل اروند که شهر خرمشهر و آبادان است یا چابهار که شهر چابهار است یا منطقه آزاد ماکو که سه شهرستان در آن هستند یا منطقه آزاد ارس که شهر جلفا را ما آنجا داریم، ضمن اینکه تشویق میکنیم طرحهای کسب و کار کوچک را و برنامههایی را برای حوزه اشتغال در آن مناطق دنبال میکنیم و با تسهیل کسب و کار داریم شرایط را برای کسب و کارهای خرد هم فراهمتر میکنیم، اینها همان جریانهای عمومی مردمی هستند. در تفاهمی که اخیراً کردیم با سازمان بورس و اوراق بهادار، کمیتهای دارد شکل میگیرد برای تبدیل کردن پروژههای بزرگ و اوراق بهاداری که مردم با سرمایه کم هم بتوانند خریداری کنند. ما این برنامه ریزی را داریم میکنیم، ما پروژههایی که در بستههای سرمایه گذاری داریم، بعضاً پروژههای ۱۰ هزار میلیارد تومانی، ۱۵ هزار میلیارد تومانی، ۵ هزار میلیارد تومانی، پروژههای بزرگ هستند. توافقی که با رئیس محترم سازمان بورس کردیم این بود که این کمیته مشترک بیایند برنامه ریزی کنند برای انواع روشهای عرضه این پروژهها در بازار سرمایه. ازجمله ایجاد شرکت پروژه، ایجاد صندوق پروژه و بقیه روشهای تبدیل به اوراق بهادار کردن داراییها که با همکاری سرمایه گذاران بزرگ یعنی سرمایه گذاری که میآید ۲۰ درصد یا ۳۰ درصد پروژه را خودش به عنوان آورده میآورد، ضمانتهای لازم را به سازمان بورس میتواند بپردازد و واگذار کند و بقیه را از طریق بازار سرمایه تحت نظارت منطقه آزاد و تحت نظارت سازمان بورس جمع آوری کند، این کار دارد پیش میرود البته هنوز پروژهای را ما با این ادبیات اجرا نکرده ایم، ولی داریم برنامه ریزی هایش را میکنیم از این طریق ما میتوانیم بخش زیادی از سرمایههای خرد مردم را تبدیل به پروژه مولد کنیم. این را عرض کنم که ما در این بستههای سرمایه گذاری که آماده کرده ایم، نرخ بازدهیهای مختلف بعضاً بسیار خوب و بالایی داریم یعنی از بازدهی ۲۰، ۳۰ درصد همان آی آر آر نرخ بازدهی داخلی همان نرخ سود متعارف خودمان که داریم میگوییم، از ۲۰ درصد شروع میشود بعضی از بستهها حتی تا ۵۰، ۵۵ یا ۶۰ درصد هم نرخ سودآوری شان میرسد. مردم عزیز ما، در ماههای آینده ما اعلام خواهیم کرد، بیایند در این پروژهها سرمایه گذاری کنند میتوانند در سالهای آینده سود خوبی داشته باشند، نظام بانکی هم برای ایجاد تضامین لازم ازجمله بانک رفاه که ما مذاکراتی را با آنها داشتیم، پای این قضیه خواهد بود.
سؤال: سه چهار تا از مناطق آزاد تجاری ما در حوزههای ساحلی هستند، از شرقیترین بگوییم که چابهار، قشم و کیش در جنوب و بندر انزلی در شمال که اروند هم میتوانیم بگوییم، من بیشتر بحث حوزه دریای خزر را عرض کردم، وضعیت چطور است با توجه به سیاستهای ابلاغی رهبر معظم انقلاب اسلامی در حوزه دریامحور، آیا با این سیاستهای ابلاغی مناطق آزاد تجاری و شما به عنوان کسی که سکان این حوزهها را در دست دارید، یک تدبیر جدید میکنید یا طبق روال قبلی میروید یعنی میزان سرمایه گذاری به سوی دریامحور تغییر موضع خواهد داد؟
عبدالملکی: ببینید همانطور که فرمودید، پنج منطقه ما مخاطب سیاستهای توسعه دریامحور هستند. این واقعاً برای ما کمک بزرگی محسوب میشود این سیاستهایی که ابلاغ شد، از این جهت که توجهها را به سمت حوزه دریا بیشتر جلب میکند و بهترین نقاط برای سرمایه گذاری دریامحور مناطق آزاد و ویژهای هستند که در حاشیه دریاهای چه دریای شمال خزر و چه خلیج فارس و دریای عمان و اقیانوس هند هستند، این توجهات را جلب میکند این توجه هم از طرف سرمایه گذاران و هم از طرف دستگاههای متولی و وزارتخانههایی که متولی آن هستند، این یک فرصت جدید برای ما محسوب میشود. از مجموع بستههای اقتصادی که ما تهیه کرده ایم، تعداد زیادی از آنها مربوط به حوزه دریا است. مثلاً بستههای سرمایه گذاری در حوزه احداث اسکله داریم، احداث انبار در پس کرانه داریم، واحدهای تولید شناور، که طرحهای نسبتاً خوب و سودآوری هستند، واحدهای تفریحات دریایی، واحدها و پروژههایی که مربوط به ترانزیت است، فرآوری محصولات دریایی، واحدهای دانش بنیان دریامحور، اینها مواردی بوده است که ما در گذشته در بستههای مان گنجانده ایم و بوده است. الان با تأکید جدیدی که مجمع تشخیص مصلحت نظام در حوزه توسعه دریامحور دارد، اولاً ما انتظار داریم که راحتتر بتوانیم بستههای دریامحورمان را به سرمایه گذار واگذار کنیم و ثانیاً این تکلیف را بر خودمان میدانیم که پروژههای حوزه دریامحور را تقویت کنیم. این پروژهها دو دسته هستند، بخشی پروژههای زیرساختی و زیربنایی هستند و بخشی پروژههای اقتصادی. در زمینه زیرساخت، خب شما میدانید ما در مناطق آزاد واقعاً جزء بخشهایی از اقتصاد کشور هستیم که عمده بودجه مان صرف زیرساخت میشود، ۷۵ درصد بودجه مناطق آزاد صرف زیرساخت میشود و رمز موفقیت این مناطق و اینکه ما به اینها میگوییم بهشت سرمایه گذاری از این جهت این است. ما باید در سال ۱۴۰۳ در بودجه ریزی جدیدی که برای سال جدید خواهیم داشت حتماً تأکید میکنیم و سعی میکنیم که بتوانیم پروژههای زیرساختی منجر به ایجاد مزیتهای جدید در حوزه صنایع دریایی و اقتصاد دریامحور میشود، تمرکز بیشتری داشته باشیم و بستههای سرمایه گذاری که متناسب با حوزه دریا است را تقویت کنیم. یکی از کارهایی که ما داریم انجام میدهیم، توسعه همکاری با کشورهای همسایه است. بعضی از این کشورها با ما مرز دریایی مشترک دارند، مثل کشورهای حوزه حاشیه جنوبی خلیج فارس و دریای عمان. مزیت دریایی بسیار بالایی دارند ما داریم تلاش میکنیم که خطوط کشتیرانی بین مناطق آزاد ایران و آن مناطق را راه اندازی کنیم که یک کشور آن دارد به مرحله نهایی میرسد که به محض اینکه این اتفاق افتاد خبر آن را عرض خواهیم کرد، در حوزه بانک رینگ و سوخت رسانی به کشتیهای عبوری هم یک اتفاق بسیار بزرگی دارد میافتد.
سؤال: در خلیج فارس و دریای عمان هم این کار را خواهید کرد؟
عبدالملکی: بله ما الان بانک رینگ ما در چند ماه گذشته در جزیره قشم نزدیک تنگه هرمز است و محل تردد هزاران کشتی در سال، فعال شده است و الان ماهانه بیش از ۲۰ هزار تن سوخت رسانی انجام میشود ما موضوع بانک رینگ و ظرفیت سوخت رسانی را داریم به شدت افزایش میدهیم. آنچه که در سیاستهای کلی دریامحور تأکید شده است که همه بخشهای نظام را ازجمله مجلس شورای اسلامی، دولت و بقیه ارکان نظام را درگیر میکند، خودبخود یک خلق مزیت جدیدی برای مناطق آزاد و ویژه اقتصادی خواهد بود که در حاشیه دریا هستند. من فکر میکنم که با این اتفاقی که افتاد و تسهیل گریهایی که نظام در ادامه این سیاستهای توسعه دریامحور انجام خواهد داد، ما در مناطق آزاد دریایی مان و دریامحور و حاشیه دریاهایمان رونق بیشتری خواهیم داشت. یک نکته را هم عرض کنم، ظرف دو سه ماه گذشته سه منطقه آزاد جدید در مجلس شورای اسلامی تصویب شد و رئیس محترم مجلس به دولت ابلاغ کرد و آقای رئیس جمهور هم به ما ابلاغ کردند. منطقه آزاد سرخس، منطقه آزاد دوغارون و منطقه آزاد مازندران که اینها هر سه مناطق ویژه بودند تا پیش از اینکه تبدیل شوند به منطقه آزاد. ما در هیئت عالی نظارت بر سیاستهای کلی نظام که در مجمع تشخیص مصلحت نظامی است، جلسه به ریاست خود رئیس محترم مجمع برگزار شد، در ارتباط با منطقه مازندران بحثهایی وجود داشت، آنجا ما این را عرض کردیم که هنوز سیاستهای اقتصاد دریامحور ابلاغ نشده بود، ولی مجمع درگیر این ماجرا بود. ما عرض کردیم که دریای خزر یک دریای بسیار پربرکت و بسیار ارزشمند است ما فقط در شمال غرب در گوشه آن یک منطقه آزاد انزلی را داریم درحالی که حدود ۷۰۰ کیلومتر ما نوار ساحلی شمالی را داریم در دریای خزر. اگر ما بتوانیم در مرکز و شرق دریای خزر هم مناطق آزاد داشته باشیم بسیار مورد استقبال کشورهای حاشیه دریای خزر قرار خواهد گرفت ازجمله روسها که با همین استدلال دوستان هیئت عالی نظارت هم مجاب شدند و رأی به تأیید این مصوبه مجلس دادند و منطقه مثل استان مازندران هم صاحب یک منطقه آزاد شد با سه پهنه جدا از هم در بندر نوشهر، بندر چپکرود و بندر امیرآباد. باز اینجا جای تبریک دارد برای مردم عزیز مازندران و به تبع آن مردم عزیز ایران، چون اینها مناطق ملی هستند با این حساب ما ظرفیتهای خیلی خوبی را هم از جهت زیرساخت که مناطق آزاد و ویژه هستند در حاشیه دریا، هم از جهت نرم افزاری که سیاستهای کلی توسعه دریامحور هستند، برای بهره برداری بیشتر از این موهبت الهی دریا فراهم کرده ایم.
سؤال: موضوع شیلات هم یکی از مسائلی است که برای کشور ما که در شمال و جنوب با دریا ارتباط دارد و بسیار مهم است. در این زمینه مناطق آزاد چه کار میکنند؟
عبدالملکی: در ارتباط با موضوع شیلات هم استفاده از آبهای داخل سرزمین یا داخل خشکی را داریم، بحث پرورش ماهی در داخل حوضچهها یا مزرعههای پرورش میگو که مخصوصاً در جزیره قشم خیلی پررونق است و همچنین در ساحل بحث پرورش ماهی در قفس را داریم که موضوع صیادی هم هست که تحت نظارت کلی شیلات جمهوری اسلامی ایران است و مجوزهای شیلات را در منطقه آزاد صادر میکنیم و اینها میتوانند از ماهی دریا هم بهره برداری کنند. درکنار این قضیه، بحث فرآوری شیلات و کارخانجات تولید کنسرو ماهی و بقیه محصولات شیلاتی است که داریم اینها را هم توسعه میدهیم همین الان هم واحدهای خیلی خوبی وجود دارد ما یک واحد دانش بنیان و فناور داریم که نوعی از محصولات شیلاتی را در منطقه آزاد قشم تولید میکند که صادراتی هستند و با ارزش افزوده بسیار بالا و با قیمت بسیار بالا دارند صادر میشوند. به تبع زنجیره ارزشی که در دریا و در حاشیه دریا میتواند فعال شود موضوع شیلات و صنایع وابسته آن مخصوصاً با تأکید بر بخش فناور و دانش بنیان در دستور کار توسعه است.
سؤال: میزان صادرات از مناطق آزاد چقدر است آماری دارید و بیشتر به کدام کشورها صادرات دارید؟
عبدالملکی: مناطق آزاد و ویژه اقتصادی از جهت کمک به ارزآوری کشور روسفید هستند و سربلند هستند. مجموعاً مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در سال ۱۴۰۱ بیش از ۱۸ میلیارد یورو صادرات داشته اند، انواع محصولات به کشورهای مختلف و چون این مناطق پخش هستند در سرزمین ایران و در مرزهای ما، کشورهای زیادی، عمدتاً همان شبکههای تجاری اصلی ما هستند که مقصد صادراتی بودند، چین، امارات متحده عربی، عراق، روسیه، ترکیه تا یک حدی، افغانستان بوده اند. این صادرات و این ۱۸ میلیارد دلار، این تقریباً یک سوم کل صادرات غیرنفتی کشور است و ما البته معتقد هستیم که ظرفیتهای صادراتی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در جمهوری اسلامی ایران مازاد بر اینها است و ما یک هدفگذاری دو برابری برای برنامه هفتم توسعه کشور درنظر گرفته ایم و یک هدفگذاری پنج برابری برای انتهای گام دوم انقلاب اسلامی. یعنی ما انتظار داریم تا پایان برنامه هفتم بتوانیم به ۳۵، ۳۶ میلیارد دلار صادرات از مناطق آزاد و ویژه اقتصادی برسیم و تا ۱۴۳۷ که انتهای گام دوم است به حول و هوش یکصد میلیارد دلار صادرات در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی برسیم.
سؤال: همکاری مناطق آزاد مشترک بین جمهوری اسلامی ایران و سایر کشورها با توجه به اینکه اخیراً بحث تفاهم نامه مشترک بین جمهوری اسلامی ایران و همسایه شرقی ما افغانستان امضاء شده است و اعلام شد، آیا با سایر کشورها هم همچنین مناطق مشترکی در دستور کار قرار دارد یا خیر؟
عبدالملکی: بنده در برنامههای قبلی هم در همین صف اول که خدمت رسیدم، این را عرض کردم که یکی از راهبردهای ما جهانی سازی مناطق آزاد جمهوری اسلامی است و در این فرآیند جهانی سازی و در چارچوب راهبرد یکی از سیاست هایمان ایجاد مناطق آزاد مشترک است. ما با ۲۱ کشور درحال مذاکره و رایزنی هستیم برای ایجاد مناطق آزاد مشترک با پنج کشور به سند رسیده ایم، به سند همکاری، یعنی یا تفاهم نامه امضاء شده است و یا توافقنامه امضاء شده است و یا در صورتجلسه کمیسیون مشترک دو کشور قید شده است که این اتفاق بیفتد. ما در دو کشور در مرحله انتخاب نقطه هستیم که داریم بحث را پیش میبریم، به زودی سفری به کشور عمان خواهیم داشت که جزء پنج کشوری است که ما با آنها سند داریم و مذاکرات جدی را با مقامات اقتصادی و با وزرای اقتصادی دولت عمان خواهیم داشت برای برنامه ریزی دقیقتر برای این قضیه و داریم کار را جلو میبریم. هرچند کار بین المللی به هر حال پیچیدگیهای بیشتری دارد نسبت به کار داخل کشور، ما بخواهیم منطقه مشترک ایجاد کنیم تمایز در قوانین دو کشور و تمایز در چارچوبهای کلی کار به لحاظ اجرایی و سیاستهای کلان دو کشور، به هر حال یکی از دشواریهای کار است. اما از آن طرف ایجاد چنین مناطقی عملاً یک مسیر سبز ایجاد میکند بین ایران و آن کشور برای توسعه تجاری و توسعه سرمایه گذاری و مخصوصاً سرمایه گذاریهای مشترک ما داریم این کار را جلو میبریم. در ارتباط با افغانستان که فرمودید، دو کار را ما داریم جلو میبریم، یکی بحث ایجاد منطقه آزاد مشترک است با این کشور در مرز ایران با مرز افغانستان که مذاکرات اولیه آن انجام شده است، در همین سفری که هیئت عالی اقتصادی کشور افغانستان به ایران داشتند هم درباره آن گفتگو کردیم، اما موضوع دومی که الان خیلی زودتر من فکر میکنم به نتیجه برسد، استفاده از بندر چابهار و منطقه آزاد چابهار برای توسعه تجارت دریایی کشور افغانستان است.مقامات اقتصادی افغانستانی به درستی به این جمع بندی رسیده اند که بهترین مسیرشان برای وصل شدن به آبهای آزاد، خاک جمهوری اسلامی ایران است و لذا در منطقه آزاد چابهار حضور پیدا کردند و بازدید کردند و بنده هم حضور داشتم در این سفری که آنها به چابهار آمده بودند همین پنجشنبه گذشته و واقعاً متعجب شدند که چقدر اینجا زیرساختهای خوبی ایجاد شده است و به قدری حتی حسرت و افسوس هم داشتند که ما دیر حواس مان جمع منطقه آزاد چابهار شد، همانجا توافقات خیلی خوبی صورت گرفت، همان شب به تهران برگشتیم ساعت ۱۲ شب توافقنامهای را با مقامات اقتصادی و با سرپرست وزارت صنعت و تجارت افغانستان امضاء کردیم و مقرر شد که هرچه زودتر زمینه مبادله کالا یعنی ترانزیت کالا از خاک جمهوری اسلامی ایران و از طریق بندر چابهار فراهم شود برای افغانستانی ها. خیلی تأکید داشتند روی اینکه قرارداد بلندمدت داشته باشند که بتوانند سرمایه گذاری کنند روی زیرساختها و این خیلی فرصت خوبی است. آنجا من یک مطلبی را عرض کردم خدمت مقامات اقتصادی افغانستان و آن این بود که ما با تعامل با افغانستان بعنوان یک کشور همسایه رویکرد بسیار بلندمدت و راهبردی داریم و لذا هر کاری بتوانیم انجام بدهیم برای توسعه این همکاری اقتصادی انجام خواهیم داد در زمینه ترانزیت این را گوشزد کردیم که بدانید جمهوری اسلامی ایران در منطقه بهترین سرزمین برای ترانزیت است و تمام طرحهایی که به اعتقاد بنده در حاشیه جمهوری اسلامی ایران، در شرق، در شمال، در غرب، در جنوب ما، برای ایجاد کریدورهای جدید ترانزیتی دارد طراحی میشود، به اعتقاد من هیچکدام مزیت اقتصادی سرزمین اصلی ایران را ندارند در واقع نهایتاً هدر دادن وقت و سرمایه است برای این کشورها که میآیند و روی این موضوعات فکر میکنند. جمهوری اسلامی ایران بهترین سرزمین در منطقه است ما کشوری هستیم که به لحاظ امنیت بهترین کشور منطقه هستیم، همین الان زیرساختهایی که برای حمل و نقل و برای تجارت و برای جابجایی کالا داریم، همین الان زیرساختهای خوبی است البته برنامههایی داریم که تقویت کنیم و باید زودتر اینها را تکمیل کنیم و این جمله را هم عرض کرده ایم که این سرزمین برای ما در حوزه ترانزیت بسیار نفع دارد، اما شما کشورهای همسایه ایران بدانید که نفع ترانزیت از خاک جمهوری اسلامی ایران برای شما حتی بیشتر از نفعی است که برای ما دارد.
سؤال: در مناطق آزاد تجاری معمولاً یکسری معافیتهای مالیاتی درنظر گرفته میشود. برخی معتقد هستند همین معافیتهای مالیاتی سبب ایجاد زمینه فرار مالیاتی میشود. چه مقدار شما این موضوع را این گزاره را قبول دارید و برای جلوگیری از فرار مالیاتی چه باید کرد؟
عبدالملکی: در گذشتهها اینگونه بوده است این را ما باید بپذیریم که گاهی شرکتهای سوری در مناطق آزاد ثبت میشدند درحالی که اصل فعالیت شان خارج از منطقه آزاد بود برای اینکه از معافیتهای مناطق آزاد بهرهمند شوند. امروز که ما اینجا هستیم اگر دولت سیزدهم مصوبهای را ما در شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی گذراندیم که ثبت شرکتها در مناطق آزاد به نحوی اصلاح میشود که امکان حضور شرکتهای سوری وجود نخواهد داشت. به این ترتیب که این شرکتها به صورت یک ثبت موقت میگیرند، ظرف سه تا شش ماه عملکردشان توسط سازمان منطقه آزاد بررسی میشود، اگر واقعاً عملکردی داشتند که نشان دهنده این بود که فعالیتهای اقتصادی شان داخل منطقه دارد انجام میشود، اینها ثبت قطعی میگیرند، طبیعتاً از معافیتهای مورد نظر هم بهرهمند خواهند شد و شرکتهای سوری در این فرآیند شناسایی میشوند؛ لذا میتوانیم بگوییم یکی از موفقیتهای دولت مردمی، دولت سیزدهم، در حوزه ارتقاء و توسعه حوزه عمل مناطق آزاد این است که این اشکالی که به صورت سنتی سالهای سال مطرح بوده است که اینجا شده است محل فرار مالیاتی، دیگر ما شاهد فرار مالیاتی در مناطق آزاد نخواهیم بود. صرفاً کسانی از معافیتهای مالیاتی استفاده میکنند که فعالیت اقتصادی شان در همین منطقه باشد.
سؤال: یکی دیگر از کارکردهایی که مناطق آزاد میتواند داشته باشد، موضوع گردشگری است. در این زمینه چه راهبردهایی را درنظر گرفته اید؟
عبدالملکی: به هر حال ایران ما یک کشور بسیار جاذب است برای گردشگری، مناطق آزاد اقتصادی به طریق اولی، چون در مناطقی هستند، چه در شمال غرب در غرب در جنوب کشور که جاذبههای بسیار عالی دارند. خب ما میزان گردشگر خیلی خوبی هم داریم حدود ۱۰ میلیون نفر در سال به مناطق آزاد مراجعه میکنند و گردشگر هستند و من باب تفریحات و خرید و لذت بردن از محیط نه برای سرمایه گذاری و نه برای تجارت به این مناطق سفر میکنند. یکی از کارهایی که ما در این زمینه برای توسعه گردشگری در مناطق آزاد داریم دنبال میکنیم، خود بستههای سرمایه گذاری حوزه گردشگری است، در بستههای ما ایجاد هتل، ساخت مراکز تفریحی، مراکز تفریحی ویژه بانوان که خبرهای خوبی در آینده نزدیک ما برای بانوان عفیف جمهوری اسلامی خواهیم داشت، مرکز بسیار عالی آغاز به ساخت خواهد کرد که بسیار جذاب خواهد بود برای بانوان ایرانی که بتوانند تفریحات بسیار خوبی را آنجا داشته باشند و تفریحات سالم و متناسب با روحیه عفیفانهای که خانمهای ایرانی دارند و حتی خانمهای خارجی من به اینجا که رسیدم این را عرض کنم، ما در نمایشگاههای خارجی که داشتیم خیلی این مسئله برای ما جالب بود، وقتی که خانمهایی که فعال اقتصادی بودند در آن کشورها، در اتاق بازرگانی هایشان نمایشگاههای ما میآمدند، بعد مطلع میشدند که ما گردشگری اسلامی داریم، گردشگری عفیفانه در کیش داریم و در بعضی مناطق دیگر داریم، خیلی علاقمند میشدند و رغبت شان بیشتر میشد.
پخش گزارش
سؤال: حمل و نقل هوایی و دریایی نقش تعیین کنندهای در هم صادرات و واردات کالا دارد و هم برای گردشگران میتوانند به راحتی بیایند و با توجه به اینکه فردا هم قرار است یک ترمینال جدید فرودگاهی در کیش به بهره برداری برسد، اساساً این موضوع برای شما چه جایگاهی دارد و چه اتفاقی میافتد با این طرحی که فردا بهره برداری میشود؟
عبدالملکی: همانطور که عرض کردم یکی از دو راهبرد اصلی ما در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، راهبرد جهانی سازی این مناطق است که این راهبرد مشتمل بر پنج سیاست است که بند دوم سیاستهای ما ایجاد زیرساختهای سخت افزاری اقتصاد بین الملل است که اینها عمدتاً زیرساختهای لجستیکی هستند. مثل فرودگاه، مثل بنادر و خط آهن و مسیرهای ترانزیتی جاده ای. ما در این زمینه داریم پیشرفت خیلی خوبی را میبینیم. به طور کلی پروژههای عمرانی فعال در مناطق آزاد که عمدتاً لجستیکی و در همین حوزه حمل و نقل هستند طی دو سال گذشته سرعت شان نسبت به دوره گذشته دو برابر شده است به لحاظ سرعت پیشرفت پروژه. ما فردا یک رویداد بسیار مهم و بسیار ارزشمند را داریم در جزیره کیش و در منطقه آزاد کیش که بهره برداری از ترمینال جدید فرودگاه کیش است، همین جا لازم است که همین جا تبریک بگوییم هم به کیشوندان و مردم عزیز کیش و هم همه مردم ایران، چون جزیره کیش هم یک منطقه آزاد است که ملی است و متعلق به همه مردم ایران است. این ترمینال سالهای سال کار ساخت آن به طول انجامیده بود در دو سال اخیر با یک حرکت جهادی و یک پیگیری و سرمایه گذاری جهادی این پروژه به پایان رسید و فردا این پروژه را راه اندازی میکنیم به این ترتیب جزیره کیش در فرودگاه اش صاحب دو ترمینال خواهد بود، ترمینال قدیم که بنا بر این است که برای پروازهای بین المللی استفاده شود و ترمینال جدید که یکی از پیشرفتهترین ترمینالهای کشور است یک ترمینال هوشمند است و مردم عزیزی که به کیش تردد دارند تفاوتها را خواهند دید وقتی که وارد این ترمینال شوند یک ترمینال واقعاً در تراز استانداردهای بین المللی و جهانی که از فردا کار خودش را رسماً شروع میکند، چند پرواز آزمایشی برای اینکه خطاها در داخل سیستم را بتوانیم بررسی و برطرف کنیم، در گذشته بوده است و فردا به صورت رسمی این ترمینال را بهره برداری آن را آغاز خواهیم کرد.
سؤال: برای برقراری پروازهای مستقیم از مناطق آزاد به خارج از کشور، برنامهای دارید؟
عبدالملکی: مذاکرات زیادی را ما داشته ایم در این مدت با شرکتهای هواپیمایی داخلی، با شرکتهای هواپیمایی خارجی، مخصوصاً درحوزه گردشگری ما بعضی از نمایشگاههایی که میرویم، فرصتهای گردشگری را معرفی میکنیم و زمینههای گردشگری را شناسایی میکنیم. در بعضی از کشورها علاقمندی ایجاد شده است برای اینکه پرواز مستقیم به بعضی از اصلی گردشگری ما ازجمله کیش داشته باشند، همکاران ما در مناطق آزاد کیش دارند مجدانه پیگیری میکنند این موضوع را و پروازهای بین المللی بیش از گذشته البته الان پرواز داریم که کم است، به کشورهای همسایه را دنبال میکنند و امیدواریم که ظرف ماههای آینده برای مردم عزیز مخصوصاً دو جزیره کیش و قشم خبرهای خوبی از جهت ایجاد پروازهای بین المللی بیشتر داشته باشیم.
سؤال: یکسری زمینههایی در مناطق آزاد رها شده است یا واگذار شده است برای بحثهای گردشگری، ولی مدتهای مدید کار عمرانی در آنها صورت نگرفته است. قرار بوده است اینها بازپس گیری شود سریعتر تبدیل شود به طرحهایی شود که قابلیت استفاده برای آن منطقه را داشته باشد در این زمینه هم تلاشی شده است؟
عبدالملکی: قرارداد واگذاری زمین در مناطق آزاد براساس مصوبات شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی به این ترتیب است که در قرارداد قید میشود که در یک دوره زمانی مشخص باید طرح به بهره برداری برسد وگرنه باید یا زمین باید عودت شود یا اینکه اگر آن سرمایه گذار توجیحی دارد دلیل خاصی دارد برای اینکه این طرح اش طول کشیده است بیاورد و دلیل آن را اقامه کند، در هر صورت یک جریمهای به آن تعلق خواهد گرفت. این من باب این است که سرمایه گذاران عزیز از زمانی که زمین را تحویل میگیرند همه تلاش شان را کنند که طرح زود به بهره برداری برسد. در سالیان گذشته یک قدری در این زمینه اهمال میشده است ما در طول دو سال گذشته بررسی دقیق تری را شروع کرده ایم در همه مناطق، زمینها و قراردادهایی که کنار گذشته شده بودند، دوباره روی میز آمده است و همکاران ما مشغول بررسی شده اند، البته واقعاً با رعایت صرفه و صلاح منطقه و با رعایت حق سرمایه گذار، چون مثلاً در ارتباط با کرونا یک وقفهای واقعاً نه فقط در اقتصاد ایران بلکه در اقتصاد دنیا ایجاد شد، اینها را لحاظ میکنند، ما مواردی را داشتیم موارد زیادی را داشتیم که زمین پس گرفته شده است و مواردی را هم داشته ایم که توافق شده است، تمدید مجدد با یک دوره زمانی معقول اتفاق افتاده و سیاست قطعی ما این است که هم در واگذاری ابتدایی زمین برای پروژههای جدید، تمکن مالی سرمایه گذار برای ما ثابت شود، این نکته را عرض کنم، در این بستههای سرمایه گذاری که ما ارائه میکنیم، بعضیها به ما میگویند که سرمایه گذار چه باید داشته باشد، ما میگوییم سرمایه گذار فقط باید پول داشته باشد، تمکن مالی باید داشته باشد و ما قدری شاید در احراز تمکن مالی با وسواس و با حساسیت ورود کنیم برای اینکه یک زمینی دریافت نشود که عملاً چند سال بماند و اجرا نشود و اصرار داریم مخصوصاً در پروژههایی که در گذشته اجرا شده است، آنجایی که سرمایه گذار واقعاً احتیاج به کمک دارد، مساعدت داریم میکنیم به آنها، به هر حال آن زمینی که زخمی شده است، بهترین حالت این است که خود همان سرمایه گذار این را تمام کند، کمک میکنیم تا آنجایی که میشود که گیر و گورهای سرمایه گذاران را برطرف کنیم که خودشان تکمیل کنند، ولی مواردی که واقعاً برای ما حجت قانونی تمام نمیشود، زمینها را پس میگیریم.
سؤال: آیا مسئله خاصی دارید که مطرح کنید؟
عبدالملکی: تقاضا میکنم از همه سرمایه گذاران عزیز ایرانی، مردمی که سرمایه دارند، امروز مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ایران بهشت سرمایه گذاری هستند جزء بهترین نقاط دنیا برای سرمایه گذاری هستند، سرمایههای خودتان را آن معدودی که از کشور بنا داشتید خارج کنید، خارج نکنید ما در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی منتظر شما هستیم. به وب سایت دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی به نشانی frezonz.ir مراجعه کنید، بیش از ۸۵۰ بسته سرمایه گذاری در اندازهها و موضوعات و مناطق مختلف درخدمت شما است، انتخاب کنید، ما در خدمت شما هستیم که کمک کنیم یک کسب و کار سودآور را برای خودتان ایجاد کنید.