پخش زنده
امروز: -
گزارش مکتوب؛
یاقوت سرخ طارم سفلی قزوین، در محاصره بی‌آبی
در سال‌های نه چندان دور وقتی حرف از کشاورزی می‌شد، باغداران و کشاورزان از کیفیت محصولات، میزان محصول تولید شده و بازار فروش می‌گفتند که حالا اما اوضاع فرق کرده است.
به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما، تغییری نگران کننده که بر باغات از جمله باغات انار سنگان طارم سفلی سایه افکنده است، "کم آبی" تغییری است که براحتی نمی‌توان از کنارش گذشت، در واقع پایه همه تغییرات نگران کننده بعدی است. تغییراتی همچون خزان زودرس درختان، خشک شدن درخت، افت کیفیت محصول، بروز آفت و در نهایت آسیب رسیدن به اقتصاد کشاورزی و البته تهدید برند (نشان).
بخش طارم سفلی به مرکزیت شهر سیردان یکی از بخش‌های شهرستان قزوین در استان قزوین است. بخش طارم سفلی از شمال با استان زنجان از جنوب با شهر لوشان و از شمال شرقی با شهر بادی منجیل هم مرز است؛ اصلی‌ترین محصولات طارم سفلی زیتون و انار می‌باشد که شهرت جهانی دارد محصولات کشاورزی طارم به کشور‌های عراق ترکیه قطر و امارات صادر می‌گردد. انار سنگان شهرت جهانی دارد و از مرغوبترین انار‌های ایران است.
همه ساله جشن انار در روستای سنگان برگزار میشود. در این منطقه مرسوم است که باغداران در روزی که اعلام میشود، به طور همزمان با ساز و دهل به باغ‌های خود می‌روند و بعد از این جشن، مجاز به چیدن میوه‌های باغ خود می‌شوند. تا قبل از روز جشن انار کسی مجاز به چیدن میوه‌های باغ خود نیست. زمان برگزاری این جشن با توجه به زمان رسیدن میوه‌ها در هر سال اعلام میشود و بر اساس توافق قبلی است.
امسال به علت کمبود آب و خشکسالی و کیفیت پایین محصول جشن انار در این منطقه برگزار نشد.
*سرایت تشنگی به باغات انار
کلهر یکی از باغداران طارمی می‌گوید: تشنگی درختان و عطش بالای آنان اشک تولیدکنندگان انار و باغداران را درآورده و هر روز شاهد خشک شدن درختان، یکی پس از دیگری هستیم.
این باغدار می‌افزاید: این مسئله انگیزه آنان را برای تولید انار کاهش داده است و نتیجه آن خشک شدن تدریجی درختان و تبدیل باغات به زمین لم‌یزرع شده است.
کلهر اضافه می‌کند: عمر باغات انار که بعضا قدمت ۱۰۰ تا ۱۵۰ ساله دارد امروز به علت خشکسالی بسر رسیده و باغداران باید بجای برداشت محصول با کیفیت در فصل پائیز، خزان زودرس درختان را نظاره‌گر باشند.
* خزان زودرس درختان تشنه
فصل خزان یادآور خاطرات خوش باغداران و جنب و جوش آنان در کوچه باغ‌ها برای برداشت انار و عرضه به بازار و یا تولید رب و سایر فرآورده‌های انار است، اما امسال پائیز زودتر از موعد همیشگی خود رخ نمایان کرد، درختان نه در اثر تغییر فصل که در پی تشنگی خزان کرده اند و باغداران به جای برداشت محصول باید شاخه‌های خشک شده درختان و برگ‌های پژمرده، رنگ باخته و زرد را برداشت کنند.
فلاح یکی دیگر از باغداران سنگانی می‌گوید: انار درخت مقاومی است اگر در برابر کم آبی بتواند مقاومت کند و خشک نشود به علت طولانی شدن فاصله آبیاری‌ها و تشنگی، دچار آفت شده و از بین می‌رود.
او می‌افزاید: درخت باید حداکثر هر ۱۰ روز یکبار آبیاری شوند، اما به علت کمبود منابع آبی، هر ۳۰ الی ۴۰ روز یکبار درختان امسال آبیاری شدند و این مسئله موجب تولید انار بی‌کیفیت و ریز ودانه‌های خشک و کشمشی میشود.
این باغدار درخصوص استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری هم اضافه می‌کند: برخی موانع نظیر نداشتن سند ملکی برای ارائه به بانک جهت دریافت تسهیلات و نیز نداشتن نقدینگی کافی امکان تغییر شیوه آبیاری از سنتی به نوین را از ما گرفته است.
شکی نیست که باغات نیازمند شیوه‌های نوین آبیاری و حتی نگهداری هستند، موضوعی که سال‌ها پیش از این باید به عنوان یک ضرورت مورد توجه باغداران و مسئولان قرار می‌گرفت.
معاون بهره برداری و حفاظت شرکت آب منطقه قزوین می‌گوید: براساس نظام قدیم آبیاری، کشاورزان به هر میزان که منابع آبی در اختیار داشتند اقدام به احداث باغ می‌کردند و سطح زیر کشت و نوع محصول براساس نیاز آبی و شرایط پایداری آب انتخاب می‌شد.
جمشیدی می‌افزاید: شرایط اقتصادی به گونه‌ای شده است که تولیدات باغی درآمد بیشتری نسبت به زراعت دارد و همین عامل موجب گسترش وسعت باغات و بعضا تبدیل اراضی کشاورزی به باغ شده و عملا سطح زیر کشت زراعت کاهش یافته و توسعه باغات رونق گرفته است.
وی با تاکید بر لزوم حفظ باغاتی که در گذشته یا در سال‌های اخیر احداث شده‌اند، گفت: به دلیل کاهش خروجی آب چاه‌های کشاورزی و البته خشک شدن آنها، باید از منابع آبی که در اختیار دارند به درستی استفاده و آنرا مدیریت کنند.
* نبود انگیزه برای استفاده از آبیاری نوین
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی قزوین با تاکید بر اجرای روش‌های نوین آبیاری می‌گوید: بسیاری از باغات به صورت خرده مالکی اداره می‌شوند و به علت وسعت کم، ارزش اقتصادی چندانی ندارند پس باغدار نیز انگیزه‌ای برای هزینه کرد عمده برای اجرای روش‌های نوین آبیاری یا اجرای پروژه انتقال آب از طریق کانال‌های سیمانی ندارد.
ره انجام می‌افزاید: درخت در برابر کم آبی ضعیف میشود و آفت می‌زند، پس طبیعی است که باید برای احیای آن اقدام کرد.
او با بیان اینکه انارسنگان یک برند شناخته شده است که با بحران کم آبی مواجه شده است. اضافه می‌کند: دوری روستا‌های سنگان از منابع آبی یکی از مشکلات باغات اناراست که آب در اختیار از رودخانه شاهرود از استان خارج میشود و به استان گیلان می‌رود.
رودخانه الموت‌رود در شمال شرقی استان قزوین و در حوضه آبریز سفیدرود بزرگ از شرق به غرب جریان دارد.
آبدهی متوسط سالانه رودخانه الموت‌رود در محل ایستگاه هیدرومتری روستای باغکلایه ۳۱۵ میلیون متر مکعب و پس از اتصال با رودخانه طالقان رود و تشکیل رودخانه شاهرود در محل رجایی دشت ۸۰۸ میلیون متر مکعب و در ایستگاه هیدرومتری لوشان (خروجی از استان) ۱۰۱۰ میلیون متر مکعب می‌باشد.
به شیب زیاد و محدود بودن اراضی کشاورزی در اطراف مسیر رودخانه، مصرف آب آن کم بوده و بخش زیادی از حجم جریان سالانه آن از طریق رودخانه شاهرود وارد دریاچه سد سفیدرود در استان گیلان میشود.
سال ۱۳۹۸ بود که مدیر وقت آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین خبر از اختصاص ۲۱ میلیون متر مکعب آب شاهرود به اراضی شیبدار و باغات زیتون و انار طارم سفلی خبر داد.
احمد مستخدمی با بیان اینکه تاکنون ۲۱ میلیون متر مکعب آب رودخانه شاهرود به اراضی شیبداری که باغات زیتون و انار در آنها ایجاد شده اختصاص یافته اعلام کرد: سهم حقابه از آب شاهرود برای اراضی شیبدار طارم سفلی سالانه ۲۵ میلیون متر مکعب تعیین شده است.
مستخدمی اضافه کرد: این حقابه آب مورد نیاز پنج هزار هکتار از باغ‌های زیتون و انار واقع در اراضی شیبدار در مسیر شاهرود را تامین می‌کند.
بگفته مستخدمی باغداران واجد شرایط برای دریافت آب از رودخانه شاهرود از سال ۸۸ نام‌نویسی کرده بودند که تا سال ۹۴ به اتمام رسید.
تخصیص حقابه یاد شده می‌توانست بخش زیادی از مشکل آبرسانی به باغ‌های طارم سفلی را حل کند که متاسفانه به علت کمبود اعتبار این مهم محقق نشده است.
* کمبود بودجه عدم اجرای طرح انتقال آب
معاون حفاظت و بهره برداری آب منطقه‌ای استان قزوین در این باره می‌گوید: تامین آب در منطقه طارم از سال ۸۳ از جمله برنامه‌های این شرکت بود. ۲۵ میلیون مترمکعب مصوب شد و زیرساخت‌های لازم اجرا شد، ولی به علت کمبود بودجه و حجم بالای کار این طرح به شکل کامل انجام نشد.
جمشیدی می‌افزاید: سال ۸۸، ۲۵ میلیون مترمکعب تخصص داده شد. سال ۹۴ با حضور همه استان‌های ذی نفع آب سفیدرود بزرگ برگزار شد که متاسفانه در آن جلسه میزان آب اختصاص یافته کاهش پیدا کرد.
بخشدار طارم سفلی هم می‌گوید: آب تخصیص پیدا کرده از ۲۵ میلیون مترمکعب به ۱۱ میلیون متر مکعب کاهش پیدا کرده است.
*باغات طارم معرض خطر و نابودی
حسنی می‌افزاید: ۹ هزار هکتار از باغات این بخش که ۶ هزار هکتار آن بارورند به علت کم آبی و کاهش آب سفره‌های زیرزمینی در معرض خطر و نابودی است.
او اضافه می‌کند: تخصیص سهم ۲۵ میلیون متر مکعبی آب شاهرود به بخش طارم و تشویق باغداران منطقه به استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری تنها راه نجات باغات این بخش است.
بگفته بخشدار طارم در صورت تخصیص آب شاهرود به این بخش طارم حدودشش هزار هکتار به سطح زیرکشت باغات طارم از جمله زیتون و انار افزوده میشود.
زیتون، انار، زغال اخته و گردو از مهمترین فرآورده‌های باغی طارم است.
* تامین بودجه انتقال آب تا پایان سال
معاون برنامه و بودجه سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان هم می‌گوید: پارسال ۶ میلیارد تومان نقد و چهار میلیارد اوراق قرضه برای انتقال آب از شاهرود جهت باغات طارم سفلی تخصیص پیدا کرد برای امسال هم مابقی تخصیص داده خواهد شد.
بسیطی با بیان اینکه در مجموع باید برای انتقال آب به باغات طارم سفلی ۱۷ کیلومتر لوله گذاری شود، اظهارامیدواری کرد: با تخصیص کامل بودجه این طرح تا پایان امسال محقق گردد تا بخشی از مشکل کمبودآب باغات این بخش برطرف گردد.
سطح باغ‌های انار بارور استان قزوین ۴۴۰ هکتار و غیربارور ۴۵ هکتار است که سالانه از این باغات حدود ۲ هزار و ۸۰۰ تن انار در برداشت شود.
بیشترین پراکنش باغ‌های انار قزوین مربوط به حاشیه رودخانه شاهرود در بخش الموت غربی (روستای لات) و منطقه وسیعی در بخش طارم سفلی شامل روزستا‌های (سنگان، دلجک، قوشچی، قلالو و آلتین کش) است.
ارقام کشت شده در باغ‌های استان قزوین رقم ملس ساوه، ملس شیرین سنگان، سفید سنگان، شاه بار، قره گل، انار ترش است که در سال‌های اخیر توسعه قابل توجهی در اراضی شیبدار منطقه پیدا کرده است.
مهمترین آفات باغ‌های انار کرم گلوگاه است که باعث پوسیدگی میوه انار میشود که بگفته کارشناسان مربوطه پاکسازی محصول آفت‌زده از کف باغ و جمع‌آوری و سوزاندن آن مهمترین روش‌های مقابله با این آفت در باغ‌های انار است.
بخش طارم سفلی با مرکزیت شهر سیردان در ۱۲۰ کیلومتری غرب استان قزوین واقع شده است.
نگارنده: علی صفری الموتی
نظر شما