پخش زنده
امروز: -
کارشناس مسائل ترکیه ، موضوعاتی چون فرهنگ ، جمعیت و اقتصاد وابسته به سرمایه خارجی را از جمله موانع پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا اعلام کرد.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما، برنامه جهان امروز با حضور حامد روشن چشم، کارشناس مسائل ترکیه این موضوع را بررسی کرد.
سؤال: فکر میکنم سال ۱۹۸۷ بود که ترکیه ۳۶ سال پیش درخواست رسمی اش را برای عضویت در اتحادیه اروپا ثبت کرده است از حدود ۱۵ سال پیش هم وارد یک مذاکرات رسمی با اتحادیه اروپا شد، اما همچنان به نظر پشت در بسته اتحادیه اروپا باقی مانده است. تا جایی که اردوغان چند روز پیش اعلام کرد که نمیخواهیم پشت این در بسته باقی بمانیم و انگار یک جورایی قطع امید کرده اند. تحلیل شما از تمام این ۳۶ سال انتظار ترکیه برای عضویت در اتحادیه اروپا چه است؟
روشن چشم: به طور مشخص ترکیه بعد از فروپاشی امپراطوری عثمانی و جنگهایی را که انجام داده بود و آخرین جنگی که انجام داد به دست آوردن منطقه استانبول و توسعهای که در غرب صورت گرفت و آن تحولاتی که رخ داد، همواره درصدد این بود که بتواند جزئی از آن بخش اروپا بشود و بتواند در آنجا یک نقشی را ایفا کند. از سال ۱۹۸۷ به صورت رسمی از زمانی که دولت لاییک در ترکیه حاکم بود تا سال ۲۰۰۲ که عملاً دولت اسلام گرای حزب عدالت و توسعه آمد، ترکیه داشت یکسری از پروتکلها و مسیرها و فرآیندهایی را که آن استانداردهایی که اتحادیه اروپا انتظار داشت از ترکیه انجام برساند درحال اجرا کردن بود. اما به یکباره بعد از به قدرت رسیدن رجب طیب اردوغان و چرخشی را که در نظم سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ترکیه رخ داد، عملاً ترکیه بعنوان بخشی از تهدید اتحادیه اروپا مطرح شد.
سؤال: بخاطر هویت اسلامی اش؟
روشن چشم: بله. یکی از موانع اصلی عدم پیوستن یا مانع اصلی پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا، آن هویتی است که یکبار دیگر در سالهای ۲۰۰۰ به بعد بازتولید شد و خودش را در غالب یکسری از رویکردها و مجموعهای از کودتاهای بی پایان نشان داد؛ بنابراین کشورهای اروپایی و اتحادیه اروپا همواره نگران این است که ترکیه بعنوان یک کشوری که دارای وسعت سرزمینی قابل توجهی است و چیزی حدود ۸۸ میلیون ۸۴ میلیون جمعیت دارد وارد این باشگاه شود و تعادل این باشگاه را به هم بزند.
سؤال: و به تبع این جمعیت اش تعداد اعضای قابل توجهی هم در پارلمان اروپا پیدا میکند، دیگر نقش اش غیرقابل انکار است اگر عضو بشود؟
روشن چشم: بله بدون تردید همینطور است و اروپاییها نگران این هستند که ورود ترکیه آن تعادلی را که اتحادیه اروپا طی سالیان سال به وجود آورده است به هم بزند؛ بنابراین اتحادیه اروپا ترکیه را بعنوان یک حلقه و یک کمربندی برای حفاظت از خودش میبیند، ولی هیچ علاقهای ندارد که ترکیه به اتحادیه اروپا بپیوندد. نمونه اصلی آن را بحثهایی را که اخیراً خود پوتین اعلام کرد به رجب طیب اردوغان گفت که اروپاییها شما را دوست ندارند، خب این صحبت صحبت از روی تعصب یا واکنش به آن اقدام ترکیه در موافقت و ...
سؤال: خلاصه این ۳۶ سال هم این تعبیر دوست نداشته شدن ترکیه توسط اروپا است.
روشن چشم: بله دقیقاً همینطور است و مانع اصلی اش هم به مجموعهای از ویژگیهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ترکیه برمی گردد.
سؤال: الان دقیقاً ریز بشویم، چه مسائل و موانعی از طرف اروپاییها برای عضویت ترکیه مطرح است، چه آنهایی که رسماً اعلام میکنند، چه آنهایی که ممکن است حاضر نباشند خیلی علنی در رسانهها باشند.
روشن چشم: اتحادیه اروپا طیفی از نگرانیها را در مورد ترکیه دارد به طور مثال همین جمعیت ژئوپولوتیکی که ترکیه دارد و آن تحول خواهی و یا مناسبت فرهنگی که در ترکیه وجود دارد و به صورت ناقص فرآیند اروپایی شدن را اصطلاحاً طی کرده است و از سال ۲۰۰۰ به بعد، عملاً ترکیه بایکسری از سیاستهای ضد فرهنگ غربی ازجمله خروج از کنوانسیونهای مختلفی که اتحادیه اروپا تعیین کرده بود، باعث شده است که اروپا آن استانداردهای لازمی را که برای ترکیه تعیین کرده بود ترکیه به دست نیاورد. از طرف دیگر مسائل ژئوپولوتیکی مثل چالشی که بین ترکیه و یونان وجود دارد، خب این را حتماً مستحضرید که یونان تهدید اول امنیت ملی کشور خارجی برای ترکیه محسوب میشود و بنابراین مجموعهای از تنشهای سرزمینی بین اینها وجود دارد. موضوع قبرس شمالی که در واقع ترکیه در آنجا حضور دارد و کشورهای اروپایی نسبت به این موضوع حتی چندین مذاکراتی را که انجام دادند بر سر همین قبرس شمالی به بن بست خوردند. از طرف دیگر اقتصاد ترکیه یک اقتصاد وابسته به سرمایه خارجی است، یعنی اقتصاد برتر ترکیه که الان صادرات خودرو است عملاً مربوط به شرکتهای قدرتمندی است که سرمایه گذاری کرده اند در ترکیه؛ بنابراین ورود این اقتصاد به باشگاه اروپا و در صورت شکست یا به نوعی تجربه تورمهای سنگ،این میتواند اقتصاد خود اروپا را هم تحت تأثیر قرار بدهد و این باعث نگرانی اتحادیه اروپا است. از طرف دیگر ترکیه را اروپاییها بعنوان یک مانع در برابر شرق تصور میکنند یعنی یک سدی که میتواند جلوی مهاجرین را بگیرد.
سؤال: فکر میکنم یک تعبیری چند سال پیش خیلی شفاف سارکوزی، اگر اشتباه نکنم به کار برده بود، اعلام کرده بود ما در اتحادیه اروپا هیچ وقت دوست نداریم هم مرز با کشورهایی مثل ایران و سوریه و عراق بشویم یعنی تمایل شان این است که یک کشور خارجی هم مرز با اتحادیه اروپا باشد مثل ترکیه و اتحادیه اروپا هم مرز نشود با کشورهای خاورمیانه ای.
روشن چشم: دقیقاً همین بحث صحیح است یعنی ترکیه بعنوان یک حلقه یا فاز جدا کننده است که مرز اروپا را با کشورهایی که به نوعی اروپا آنها را مخالف خودش ارزیابی میکند درنظر گرفت؛ بنابراین ترکیه اینجا به معنای یک سد است و اروپاییها سعی کرده اند که با عضویت ترکیه در ناتو ابعاد امنیتی این را افزایش دهند و بعنوان یک ابزار امنیتی از ترکیه استفاده کنند.
سؤال: یعنی استفاده ترکیه برای عضویت در ناتو همانجا کفایت میکند و دیگر نیازی نیست در اتحادیه اروپا شود؟
روشن چشم: عملاً چیزی که الان اتحادیه اروپا دارد پیگیری میکند در این سطح است و در واقع ترکیه را بعنوان یک پیشران امنیتی بخصوص در جنگ دریای سیاه هم این را به وضوح ما شاهد بودیم.
سؤال: خط و نشانهایی که اردوغان کشیده است و گویا بعد از این ناامیدی اعلام کرد که اروپا دیگر آنقدر مثل گذشته انتظار نداشته باشد که ما در مسائل اقتصادی و سیاسی و اجتماعی همان همراهیهای گذشته را داشته باشیم. برداشت شما و تحلیل شما از این صحبتهای ادوغان چه است، واقعی است این خط و نشان ها، میخواهد از آن استفاده کند برای اینکه باز شاید یک کورسوی امیدی وجود داشته باشد بتواند یک امتیازهایی را رد و بدل کند و به شکل دیگری چانه زنی کند برای عضویت در اتحادیه اروپا؟
روشن چشم: من میخواهم شما را استناد بدهم به صحبتهایی که عبدالله گل زمان ریاست جمهوری اش داشت و آن زمانی که تنش بین ترکیه و فرانسه خیلی شدید شده بود و ترکیه تهدیدهای قطع ارتباط را با اتحادیه اروپا و حتی فرانسه داشت. در آن زمان مصاحبهای با ایشان انجام شد که من دقیقاً خاطرم است آن مصاحبه و عبدالله گل در یک جلسه خصوصی گفته بود که ما تحت هیچ شرایطی حاضر نیستیم با اتحادیه اروپا و حتی فرانسه ارتباط مان را قطع کنیم و اینها تنها تهدیداتی هستند که ما مجبور هستیم به صورت تاکتیکی از آنها استفاده کنیم چراکه سرمایهها و آن برنامه ریزیهایی که اتحادیه اروپا برای ترکیه دارد و باعث اقتصاد شکوفا و تغییر فضای اجتماعی ترکیه شده است بسیار مهمتر از آن چیزی است که ما در سطح صحبتها و روبناهای سیاسی بود؛ بنابراین به نظر میرسد که صحبتهایی که اردوغان انجام داده است یک تاکتیکی است که بتواند با توجه به شرایط منطقهای و نیازهای غرب این فضا را ایجاد کند و میزان وابستگی غرب را به خودش افزایش بدهد و بتواند امتیازهای جدیدی را از آنها اخذ کند.