آخرین وضعیت اختلافات آذربایجان و ارمنستان

به گزارش­ ­سرویس بین الملل خبرگزاری صدا و سیما،   احسان موحدیان کارشناس مسائل اوراسیا  در برنامه جهان امروز درباره  آخرین وضعیت اختلافات آذربایجان و ارمنستان گفتگو کرد.

سوال: آقای موحدیان ابتدا یک وضعیت کلی از منطقه جنوب قفقاز و اختلافات کنونی بین آذربایجان و ارمنستان به ما بگویید؟
 موحدیان:  تقریبا به طور کامل خارج شدند ارامنه از منطقه و این مشکل آواره‌ها ضرورت کمک جمهوری اسلامی و هلال احمر جمهوری اسلامی ایران را به وجود آورده که کمک‌هایی از امروز برنامه‌ریزی شده که انجام شود و صحبت‌هایی شده در مورد اسکان این آوارگان در همان استان سیونیک در جنوب ارمنستان در مرز با ایران که خوب این به حفظ تمامت ارضی این کشور  کمک می‌کند.
 سوال: یعنی آن ارمنی‌هایی که در قره باغ سکونت داشتند مدت‌ها حالا که از منطقه قره باغ خارج شدند می‌آیند به جنوب ارمنستان در استان سینویک که نزدیک به ایران است؟
 موحدیان: بله این یک برنامه‌ای است که وجود دارد در عین حال این انتقال باعث نشده که در واقع درگیری‌هایی که ممکن است پیش بیاید احتمالش کاهش پیدا کند.

سوال : الان در رسانه‌های باکو این بحث مطرح می‌شود که بابت ۳۰ سال حضوری که ارامنه در قره باغ داشته‌اند باید غرامت ۱۰۰ میلیارد دلاری پرداخت شود که که خوب طبعاً همچین غرامتی را ندارند و بحث می‌شود که به جایش باید کوریدور جنگی زور باید ایجاد شود و یا زمین‌هایی را ارمنستان بدهد گذرگاهی که بین آذربایجان و نخجوان حالا دنبالش هستند ترکیه و آذربایجان که ایجادش کنند آیا این لزوماً به معنی قطع ارتباط ایران با ارمنستان است .

 موحدیان: این به هر شکلی که اتفاق بیفتد مرز جمهوری اسلامی ایران و ارمنستان را به خطر می‌اندازد و تحت تاثیر قرار می‌دهد، چون واقعیت این است که آذربایجان و ترکیه یک راه ساده نمی‌خواهند یک کوریدور می‌خواهند که این کوریدور مشتمل از خط آهن، لوله‌های انتقال نفت و گاز و بزرگراه و نقشه‌هایی هم که کشیده شده مسیر‌هایی که تا لب مرز جمهوری ارمنستان آمده نشان می‌دهد که این‌ها دنبال حاکمیت سرزمینی هستند بر این مسیر و قاعدتاً اعمال حاکمیتی سرزمینی باعث خواهد شد که ارمنستان مرز خودش را با ایران از دست بدهد و این یک راهبرد کلانی است که هم ترکیه هم صهیونیست‌ها و هم انگلیس تعقیب می‌کنند و هم دنبال این هستند که این مرز را قطع کنند دالانی ایجاد کنند که این دالان زمینه ساز حضور تکفیری‌ها تروریست‌ها صهیونیست‌ها و نیرو‌های ناتو خواهد شد و از آن طرف هم زمینه را برای فعالیت تجزیه طلبان در نزدیک مرز‌های ایران فراهم خواهد کرد.
سوال:  پس برقراری این گذرگاه در هر حالتی بین آذربایجان و جمهوری نخجوان به ضرر ما تمام خواهد شد؟
 موحدیان:  قطعاً به ضرر ما تمام خواهد شد بله.
سوال: اینکه چند وقت پیش فکر می‌کنم یک هفته پیش بود که رئیس جمهور ترکیه اردوغان گفت که ما حتی بررسی می‌کنیم اگر ارمنی‌ها همکاری نکردند می‌توانیم این گذرگاه را از درون ایران با همکاری ایران رد کنیم تحلیل شما درباره این مواضع اردوغان چیست؟
موحدیان:  ببینید راهبرد کلی ترکیه این است که مرز ایران و ارمنستان با ایجاد کریدور جعلی زنگزور قطع شود .
سوال: چرا دنبال این هستند؟
 موحدیان: به خاطر اینکه یک تصویر کلی این‌ها دارند می‌خواهند یک جهان ترکی ایجاد کنند این جهان ترک که در قالب ناتو ترکیه عمل خواهد کرد به کمک آمریکایی‌ها و صهیونیست‌ها خواهد آمد فقط ۳۸ کیلومتر مرز ارمنستان است که مانع تکمیل این شده و مانع شکل‌گیری کامل کوریدور ترنس کاسپین شده .
سوال:  این کوریدور از کجا شروع شده و به کجا می‌رود؟
 موحدیان: این کوریدور از چین شروع می‌شود از کشور‌های آسیای میانه عبور می‌کند و این‌ها دوست دارند بعد از کاسپین مرز ایران را قطع کند که کوریدور شمال جنوب ما را از کار بیندازد.
 سوال:  یعنی از شرق تا غرب می‌گذرد می‌رسد به آذربایجان؟
موحدیان: بعد به ترکیه و وارد اروپا می‌شود و این کوریدور شمال به جنوب ما را از کار می‌اندازد و عرض کردم زمینه ساز حضور طیف گسترده‌ای از نیرو‌های ضد ایرانی در اطراف مرز ما خواهد شد .

سوال: حالا با این وضعیت که وجود دارد الان تحلیل شما از سیاست داخلی و خارجی دولت ارمنستان در شرایط کنونی چیست، چون الان اختلافاتی هم برخوردند در گذشته روسیه خیلی به این‌ها نزدیک بود الان یک جورایی دارند از روسیه فاصله می‌گیرند و به سمت غرب می‌روند و روسیه هم بهشان هشدار داده تا از تجربیات افراد قبلی که به غرب اعتماد کرده‌اند خصوصاً آمریکا تجربه بگیرند الان پاشینیان در داخل و خارج ارمنستان چی را دنبال می‌کنند؟
موحدیان: ببینید الان سیاست ارمنستان یک سیاست سرگردانی است از یک سو خوب ارمنستان باید توجه بکند که بیشترین کشور‌هایی که می‌تواند روی آن‌ها اتکا بکند همسایه‌اش ایران است و روسیه است که به هر حال سال‌ها متحدش بوده البته ارامنه گلگی‌هایی از روسیه دارند که این گلگی‌ها هم به هر حال محل تامل است از یک طرف می‌گویند در قالب سازمان امنیت دسته جمعی از امنیت ما دفاع نکردید از یک طرفی هم اتفاقاتی که در قره باغ افتاد را روس‌ها را مقصر می‌دانند، ولی به هر حال باید توجه داشت که ارمنستان اگر بخواهد پای آمریکایی‌ها را به منطقه باز کند آمریکایی‌ها اهمیت به حفظ تمامیت ارضی ارمنستان نمی‌دهند چنانچه در اتفاقاتی که در این دو تا سه سال افتاد و تهاجمات تازه‌ای که طی این دو سه سال جمهوری آذربایجان کرد با ارمنستان آمریکایی‌ها به کمک ارمنستان نیامدند و نهایت کمک نقدی کردند همین اتفاق‌های اخیر هم که قره باغ را کامل آذربایجان گرفت باز هم آمریکایی‌ها کاری نکردند اتفاقات که تمام شد تازه بایدن یک پیغامی داد و مدعی حمایت از دموکراسی شد و کمک به این کشور شد که قاعدتاً اگر آمریکایی‌ها صداقت داشتند قبل از این اتفاقات می‌آمدند به کمک ارمنستان به هر حال ارمنستان باید انتخاب کند که دوستان واقعی‌اش چه کسانی هستند و اگر اشتباه کند در این انتخاب خیلی برای آینده این کشور خطرناک خواهد بود.
سوال: حالا درباره شرایط داخلی ارمنستان هم گفتگو کنیم به هر حال مخالفت‌هایی با دولت وجود دارد تظاهرات‌هایی شکل گرفته در این مدت فکر می‌کنم دیروز هم تظاهرات گسترده‌ای برقرار بود در داخل ارمنستان چه می‌گذرد؟
موحدیان: ببینید با توجه به اتفاقاتی که افتاد و عقب نشینی‌های مکرری که دولت ارمنستان داشته در قبال آذربایجان باعث خشم مردم شد و اپوزیسیون این کشور نیرو‌های مخالف این کشور با آقای پاشینیان به هر حال مخالف هستند و تظاهرات در این کشور وجود دارد، ولی این باعث سرنگونی دولت نخواهد شد، چون اپوزیسیونی که هست فاقد انسجام یکپارچگی است برخی از این‌ها هم که قبلا قدرت را در دست داشتند لزوماً سابقه درخشانی ندارند اینجا به نظر من ضرورت دارد جمهوری اسلامی ایران میانجیگری کند جمهوری اسلامی ایران برای کمک به ارمنستان و حفظ ثبات و امنیت در این منطقه و حفظ مرز‌های موجود در دو حوزه می‌تواند میانجی‌گری کند یکی بین روسیه و ارمنستان برای اینکه فضای بین این دو کشور آرام شود و بی‌ثباتی در ارمنستان ایجاد نشود.
 سوال:  ایران با هر دو کشور رابطه خوبی دارد دیگر؟
 موحدیان: بله و کمک می‌کند که باکو و ترکیه سوء استفاده نکنند از این وضعیت بخواهند ماهیگیری کنند و از آن طرف می‌تواند بین نیرو‌های مخالف و دولت آقای پاشینیان میانجی‌گری بکند که وضعیت با ثبات شود و این کشور بتواند در واقع تمامیت ارضی خودش را حفظ کند.
 سوال: حالا سوال پایانی مرتبط هم هست با فرمایشات قسمت اخیر شما این سیاست ما و خصوصاً دستگاه دیپلماسی در خصوص اختلافات آذربایجان و ارمنستان در دو سه سال اخیر چگونه ارزیابی می‌کنید؟
 موحدیان: ببینید حالا من شاید یکم ضرورت داشته باشد به عقب هم برگردم ما در ابتدای دهه ۷۰ خوب بعد از فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی و شکل‌گیری دو کشور آذربایجان و ارمنستان نقش میانجی را به خوبی در بین دو کشور بازی کردیم بعد از این کار یک مقدار غفلت کردیم از این دو کشور به عنوان همسایه‌های مهم تصور می‌کردیم، چون این‌ها به هر حال یک زمانی به هر حال بخشی از ایران بودند ما مادر تمدنشان هستیم پیوند‌های عمیق فرهنگی تمدنی و مذهبی است قاعدتاً نباید مشکلی در رابطه ما پیش بیاید غفلت شد صهیونیست‌ها سوء استفاده کردند ترکیه وارد شد انگلیس وارد شد در دیپلماسی عمومی را جدی گرفتن ارتباط با مردم را جدی گرفتن در رسانه‌هایشان در دانشگاه‌هایشان نفوذ کردند ما یک مقداری دور شدیم و سیاست مستقلی ما در منطقه قفقاز نداشتیم تمام تمرکز ما روی منطقه غرب آسیا بود و از این رقبای ما و دشمنان ما سوء استفاده کردند خوشبختانه الان یک آگاهی خوبی شکل گرفته هم در سطح سیاستگذاران ما و هم در سطح نیرو‌های نظامی ما هم افکار عمومی از مسائل آگاه شده‌اند من فکر می‌کنم فرصت جبران وجود دارد، چون به هر حال ما ظرفیت‌های تمدنی داریم ما می‌توانیم در واقع از دین مشترکی که داریم با جمهوری آذربایجان استفاده کنیم از آن طرف ظرفیت‌هایی که در حوزه ادبیات فارسی است در حوزه تمدنی است در حوزه در واقع ما غیر از اینکه در حوزه‌هایی که تا حالا تمرکز می‌کنیم در حوزه فیلم سریال موسیقی، ادب، فرهنگ و هنر هم می‌توانیم از ظرفیت‌های مشترک استفاده کنیم.
 سوال: در دو سه سال اخیر چطور این بحران بین این دو کشور را ما چگونه توانستیم نقش آفرینی داشته باشیم؟
موحدیان:  ببینید جمهوری اسلامی ایران در واقع مواضعش مواضع اصولی و منطقی است اولاً تاکید داشتیم بر اینکه ژئوپلوتیک منطقه نباید تغییر پیدا کند مرز‌های بین کشور‌ها نباید تغییر پیدا کند همانطور که مقام معظم رهبری فرمودند راه ارتباطی چند هزار ساله ما با ارمنستان باید برقرار بماند نیرو‌های تکفیری و وهابی و تروریست نباید در واقع اینجا خانه بکنند ما یک چالشی هم که مواجه هستیم به خصوص در جمهوری آذربایجان حضور گسترده صهیونیست‌ها و تلاش نیرو‌های فرامنطقه‌ای کشور‌های فرامطقه‌ای برای حضور نیرو‌های تکفیری و وهابی است که این‌ها دارند تلاش می‌کنند در جمهوری آذربایجان نفوذ بکنند لذا یک هوشیاری و یک راهبرد جامعی برای جلوگیری از این ماجرا لازم است که خوشبختانه در سال‌های اخیر در این زمینه گام‌هایی برداشته شده منتها باید خیلی منسجم‌تر دستگاه‌های ما کار کنند که بر این چالش‌ها هم بتوانیم غلبه کنیم.
 پایان