سردار مریم بختیاری که بود؟ +فیلم

به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما، سردار مریم بختیاری، دختر حسینقلی خان ایلخانی در سال ۱۲۵۳ در منطقه بختیاری زاده شد.

بی بی مریم از زنان باسواد و روشنفکر عصر خود بود، که همزمان با وقوع انقلاب مشروطه، به طرفداری از حقوق زنان برخاست.

سردار مریم فنون اردوکشی نظامی و لشکر داری را از پدر و برادرانش آموخت و آموزه‌ها را در زمان نبرد‌های انقلاب مشروطه؛ در فتح تهران و نیز فتح اصفهان، همچنین در جنگ جهانی اول به کار بست. 

وی از سرمایه مادی و معنوی خانواده خود برای تشکیل یک هنگ از سواران بختیاری، برای مبارزه با اشغال‌گران روس و انگلیس، در جنگ جهانی اول استفاده کرد.

 

سردار مریم از چهره‌های ممتاز است که نام او در کنار سرداران رشید ایرانی بختیاری به عنوان زنی برجسته و تاثیرگذار و بی‌بدیل یاد شده است.

 

بی‌بی مریم فرزند حسین قلی‌خان ایلخانی و بی‌بی فاطمه دختر علی‌رضا خان چهار لنگ کیان ارثی بوده است نام اصلی وی «مریم‌بیگم» بوده و در نامه‌های ارسالی با خط خودش مریم‌بیگم نوشته شده است او را بی‌بی مریم، سردار بی‌بی مریم و مریم السلطنه می‌خواندند.

بی‌بی مریم مادر شهید علی‌مردان‌خان است و از زمان و مکان دقیق تولدش اطلاع دقیقی نیست، ولی طبق شواهد موجود در سال ۱۲۸۷ ه. ق مطابق ۱۲۴۹ ه. ش و ۱۲۴۹ میلادی متولد شده و طبق گفته نوادگان بی‌بی مریم این سردار ایرانی زادگاهش چغاخور بوده، اما در اصفهان و سورشجان از توابع چهارمحال و بختیاری زندگی می‌کرده و خانه او در اصفهان به نام قصر رودابه در خیابان شیخ بهایی مشهور بوده است.

 

پریچهر سلطانی نویسنده کتاب «سردار بی‌بی مریم بختیاری، سردار آزادگی» در گفتگو با خبرنگار ایسنا - منطقه چهارمحال و بختیاری – در خصوص این زن برجسته تاریخ ایران، اظهار کرد: سال‌ها پیش کتاب خاطرات بی‌بی مریم را از یک ناشر هدیه گرفتم و با مطالعه آن به این اندیشه فرو رفتم که بی‌بی مریم نمی‌تواند تنها شخصی باشد که در این کتاب آورده شده بود و یک زن معمولی نمی‌تواند این‌گونه خاطرات خود را بنویسد لذا به دنبال مطالب بیشتری رفتم و در نهایت تصمیم به نوشتن کتاب «سردار بی‌بی مریم» گرفتم.

 

به گفته نویسنده این کتاب، بی بی مریم دارای شش برادر و ۱۱ خواهر بود و دوران کودکی و نوجوانی خود را طبق رسم ایل، در ییلاق و قشلاق به سر می‌برد و هرچند تنها فرزند مادرش بی‌بی فاطمه نبود، اما همواره در کنار خواهران و برادران و زنان دیگر پدر و همسران برادران زندگی می‌کرد و هفت سال پس از قتل پدر را در آوارگی گذراند و در همین دوره بود که ظلم و بی‌عدالتی و قدرت طلبی را با گوشت و پوست خود لمس کرد و دانست که برای به قدرت و ثروت رسیدن، برادران هم به برادران رحم نمی‌کنند.

سلطانی با بیان اینکه بی‌بی مریم به معلم‌خانه رفت و سواد آموخت، تصریح کرد: او خداپرست بود و پایبندی به دستورات دینی را برای خود و دیگران ضروری می‌دانست و در خاطراتش نوشته «اعتنایی به مال دیگران نداشتم تمام دولت مکنت دنیا به نظرم هیچ بود و توکل فوق‌العاده به خداوند داشتم»

ساختمان بی‌بی مریم در جلفا ۹ هزارمتر بود و قسمتی از خانه وی به مدرسه رودابه تبدیل شد و قسمتی از آن اکنون کلیسا است او قبل از مرگ این خانه رابه مبلغ ۴۲ هزار تومان فروخت و اسناد آن نزد بستگانش موجود است.

او شجاعت و رشادت خود را در مراحل مختلف زندگی بروز داده است در خانواده و درگیری‌های خانوادگی در بیان نظرات خود در خصوص حاکمان ظلم و مستبد قاجار در انقلاب مشروطه و در جنگ جهانی اول و در دفاع از عدالت و مقابله با ظلم در هر شکل آن شاید تا امروز فقط به استناد اقوال شفاهی این سخنان گفته می‌شد، اما در کتاب بی‌بی مریم این اسناد را آوردم.

 

بی‌بی مریم دو ازدواج داشت که بار اول با علی قلی‌خان چهار لنگ و بار دوم با عموزاده‌اش فتح‌الله خان بوده است.

یکبار هم به خاطرمصالح ایلی او را به عقد یکی از خوانین چهار لنگ موگوئی در آوردند که ازدواجی سر نمی‌گیرد.

ازدواج‌های ناخواسته وی از فراز‌های قابل توجه زندگی‌اش هستند که تاثیر زیادی بر سرنوشت و تصمیمات آتی او داشته است.

بی‌بی مریم از همسر اول خود همواره به نیکی یاد می‌کند، اما از همسر دوم بسیار آزرده خاطر بوده و رنج و مرارت بسیار برده و در پایان هم با توجه به عرف جامعه بدون آن که از او طلاق گرفته باشد از او کناره می‌گیرد.

 

نتیجه ازدواج اجباری بی‌بی مریم با پسر عمویش فتح‌الله‌خان تحمل بیماری‌های سخت بود که او را تا دم مرگ برد و به کمک پزشکان انگلیسی از مرگ حتمی نجات یافت و از دست دادن ۹ جنین نیز به دلیل بیماری همسر برایش رخ داد.

تنها فرزند جامانده از این وصلت مصطفی‌خان بود که بی‌بی مریم در جا‌های مختلف از او نام می‌برد و روستای مصطفی‌آباد حوالی سورشجان از توابع چهارمحال و بختیاری به نام وی است.

 

 

بی‌بی مریم در جنگ جهانی اول آنچنان شجاعتی از خود نشان داده که امپراتور آلمان و عثمانی و اتریش از وی قدردانی کردند که او در کنار آزادی خواهان ایران و سربازان آلمان با روس و انگلیس جنگید و افسران و سربازان مخالف روس و انگلیس را پناه داد.

طبق اسناد که به دست آوردم بی‌بی مریم یک قطعه نشان مرصع تمثال امپراطور آلمان، یک قطعه تمثال امپراطور آلمان، هدیه نقدی دولت آلمان را دریافت کرده است و به همین دلیل در تمام طول زندگی به نام «سردار بی‌بی مریم» خوانده شد.

 

بی‌بی مریم در خصوص زنان، جایگاه و مشکلات آنان سخن گفته است و هر جا توانست نامه نوشت و هرجا توانست جنگید، او نامه‌ای به علما و فقهای کشور نوشت و در اعتراض به ندادن ارث به زنان از آن‌ها در مورد قانون خدا و قرآن سئوال کرد و سند بسیار مهمی است که پاسخ فقها در آن زمان بیانگر جایگاه بی‌بی مریم و همچنین راهگشای زنان محروم آن دوران بوده که آیت‌الله بهبهانی، دهکردی و نجفی اصفهانی به آن پاسخ دادند و مشکل زنان آن روزگار را حل کردند.

بی بی مریم در بسیاری موارد خودش را با برادران و مردان دیگر مقایسه می‌کند و از اینکه نمی‌تواند آنگونه که شایستگی دارد برای آزادی و آبادانی کشورش تلاش کند، گلایه می‌کند.

به گفته نویسنده کتاب بی بی مریم ۱۳ سال طول کشید تا این کتاب را نوشتم و برای جمع آوری مطالب مستند شهر به شهر و کتابخانه به کتابخانه رفتم و برخی اسناد را نیز در وزارت خارجه یافتم.

 

بی‌بی مریم خواهان وحدت ملی بود و به شدت از قوم گرایی و تفرقه بیزار بود و بار‌ها از ستارخان و باقرخان که برای بیرون کردن بیگانه از کشور تلاش کردند دفاع کرد لذا ما حق قوم‌‎گرایی نداریم، زیرا اسطوره‌های ما وحدت طلب بودند و هدفشان دور کردن بیگانه از کشور بود.

اگر به فرهنگ خود قائل هستیم باید در کتب درسی این اسطوره را معرفی کنیم تا فرزندان ما این افراد را بشناسند و الگو قرار دهند.

 

بیشتر بخوانید : روزی که تلاش مردم و علما به بار نشست

 

 

به گفته نوادگان بی‌بی مریم، این زن سرانجام در سال ۱۳۱۶ ه. ش بیمار و مدتی در بیمارستان عیسی‌بن‌مریم بستری شد، اما درمان موثر نبود و پس از سال‌ها زندگی سرافرازانه و مبارزه در سن ۶۳سالگی در خانه خود دار فانی را وداع گفت و در تکیه میر در تخت پولاد اصفهان به خاک سپرده شد.تاکنون تنها سه عکس از وی به دست آمده است.

سردیس بی‌بی مریم بختیاری با پیگیری مجدانه پریچهر سلطانی در تالار مطالعات زنان مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران نصب شده است.

 

فیلم زندگینامه سردار بی بی مریم

 

منبع: ایسنا، تابناک