پتانسیل عشایر در تولید یک چهارم گوشت قرمز کشور

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما, آقای دکتر مهدی میزبان معاون توسعه و امور زیربنایی سازمان عشایر ایران مهمان رادیو اقتصاد, برنامه مجله کشاورزی بودند که به بررسی چگونگی افزایش مقدار گوشت تولید شده فعلی پرداختند.

سوال : نکته جالبی مشخص شده, امروز دیدم این که جامعه عشایری 4 برابر نیاز وارداتی کشور به گوشت قرمز را خود تولید می کنند لذا یک توانمندی وجود دارد برای این که ما بتوانیم این را هم افزایش دهیم . در این خصوص بفرمائید که این گوشت قرمز در چه شرایطی تولید می شود و اعدادی که ما در سایت های خبری می خوانیم آیا درست است و چقدر پتانسیل داریم که این میزان را افزایش دهیم ؟

میزبان: جامعه عشایری کشور با ۲۵۱ هزار خانوار و یک میلیون و ۱۱۵ هزار نفر در کلیه استان‌ها حداقل در یکی از دوره‌های کوچ ییلاقی و قشلاقی استقرار دارند، دام عشایر ۲۸ و نیم میلیون راس است و سالانه بالغ بر ۲۰۰ هزار تن گوشت تولید می‌کنند. گوشتی که عمدتا گوشت قرمز دام سبک با محوریت گوسفند و بره است و نکته‌ای هم عرض کنم که دام عشایر یکی از تفاوت هایش با دام‌های حتی روستایی و صنعتی این است که دام بیش از ۷۰ درصد علوفه اش از مرتع است بنابراین علاوه بر کمیت که شما هم اشاره فرمودید و من هم ۲۰۰ هزار راس را عرض کردم و پتانسیل را عرض خواهم کرد، کیفیت گوشت دام عشایر در حد سالم است و حتی این نوید را هم عرض کنم در برخی از کشور‌ها وقتی دام عشایر به صورت صادراتی می‌رود ما شنیده‌های موثقمان این است که گوشت دام عشایر ایران را در حد گوشت شکار ارزیابی می‌کنند از جهت کیفیت و اگر اولا درباره صادرات دام عشایر کار کنیم، برندسازی کنیم و درباره کیفیتش کار کنیم چندین برابر قیمت معمولی امکان صادرات و عرضه آن وجود دارد، ولی برندسازی لازم دارد، بسته بندی مناسب لازم دارد و مواردی از این قبیل، دوم این که نظام تولید عشایر، نظامی است که متکی بر مرتع است الان نمی‌خواهم بگویم که این بهترین نظام است، نه شرایط طوری است که خشکسالی در کشور ما عارض شده است، از آن طرف منابع آب در حال کم شدن است، پوشش مراتع دارد روز به روز کمتر و کمتر می‌شود و سازمان امور عشایر برای اینکه در شرایط فعلی، هم نگه دارد و هم تقویت کند نظام دامداری عشایر را، از حدود ده سال پیش در قالب بند ب ماده ۵۲ بحث اجرای زنجیره تولید گوشت قرمز را در برنامه خود قرار داده و آن هم به این صورت است که ما وام می‌دهیم به عشایر در جهت پرواربندی، دام را پروار می‌کنند حرکت کم می‌شود و کل جا‌هایی که ما پرواربندی داریم حتما باید از علوفه یا خوراک فرآوری شده کنستانتره استفاده کنند، ما از این طریق طی ده سال گذشته میزان تولید را از ۱۸۰ هزار به ۲۰۰ هزار تن افزایش دادیم، برنامه‌ای که در طول برنامه هفتم مدنظر است که با اجرای زنجیره کامل گوشت قرمز و این ظرفیت و پتانسیل که در جوامع عشایری است اعلام کنیم که ۴۰ هزار تن باز هم به گوشت تولیدی عشایر اضافه کنیم.

سوال : با توجه به این که ما یک سری محصولات جانبی را هم در کنار دام عشایر داریم نگاه چگونه است؟

میزبان: جامعه عشایری ۲۵ درصد گوشت قرمز کشور را تامین می‌کنند، ۳۵ درصد صنایع دستی کشور را تامین می‌کنند، عشایر بیش از ۳۵ میلیون هکتار مرتع دارند، در این ۳۵ میلیون هکتار علاوه بر چرای دام، بیش از دو هزار و ۸۰۰ نوع گونه گیاهان دارویی، صنعتی و خوراکی وجود دارد، حالا نتیجه‌ای می‌خواهم بگیرم، عشایر یا جامعه‌ای که این منابع و ظرفیت تولید را دارند برای تولید یعنی قبل از تولید، حین تولید و بعد از تولید با مجموعه‌ای از حرف، پیشه ها، افرادی که ارتباط با این تولید دارند چه بذر تهیه کنند، مواد و مصالح تهیه کنند کسانی که خریدار هستند و کسانی که فروشنده این محصول هستند، بسیاری از شغل‌ها را هم حمایت و هم تغذیه و نیز راه اندازی می‌کنند، ولی نکته‌ای که وجود دارد اینکه تحلیل ما به این صورت است که حمایتی که باید از این حوزه تولید انجام بگیرد، با حداقل واقعیت سرمایه و با نیروی کار ارزان انجام می‌گیرد حمایت ضعیف است، عمده مشکل عشایر در توسعه فعالیت‌های تولیدی آنان در وهله اول سرمایه در گردش است، در خیلی حوزه‌ها حتی اگر تولیدشان به اندازه ظرفیت عشایری که گفتم نیست، کمک‌های فنی اعتباری می‌دهیم در جهت تولید ملی و در جهت افزایش ضریب شاخص امنیت غذایی کشور، اگر این کار را برای عشایر انجام دهیم، مطالعات و بررسی‌هایی که سازمان عشایر انجام داده می‌گوید که ارزش افزوده‌ای به مراتب بیشتر از سایر بخش‌ها خواهد داشت با مزیت نسبی از جهت کیفیت بسیار بالا.

اقتصاد عشایر با وجود خود اتکایی اما متاثر از شرایط اقتصادی کشور

سوال : با توجه به این که تولیدات این جامعه عزیز ما که در نقاط مختلف کشور ما جا به جا می شوند و کار سختی را انجام می دهند ، آیا بازار هم بازار خوبی برایشان است ؟ یعنی شما به نیروی کار ارزان اشاره کردید اما یک سری مثلا مواد اولیه برای این عزیزان وجود دارد که این ها آن مواد اولیه را باید با نرخ معمول بازار که معمولا نرخ کمی هم نیست تهیه کنند، بفرمائید که آیا فروش این ها در دسترس جامعه به راحتی قرار می گیرد؟ دسترسی شان برای عرضه محصولاتشان به راحتی با قیمت منصفانه انجام می شود یا نه مشکلاتی در این زمینه وجود دارد؟

میزبان : اینکه ما می‌گوییم نظام تولید هزاران سال است که استمرار و تداوم داشته تا امروز، پس یک سری مکانسیم‌های مناسبی در عرضه و تقاضا وجود داشته که تا الان پایدار مانده است، این یک نکته، نکته دوم این که قبلا می‌گفتند یکی از ویژگی‌های زندگی و به ویژه اقتصاد عشایری، خوداتکایی و خودکفایی است، ولی الان آن طور نیست الان کاملا در ارتباط با مناسبات بازار و اقتصادی کشور شکل می‌گیرد و در یک چنین حالتی است که از مناسبات و ناملایمات قیمتی، تورمی، نرخ ارز ترجیحی را برداریم، جایگزینی برای تهیه نهاده‌های عشایری یا خرید دام یا افزایش قیمت دام نداشته باشیم، بله طی دو سال گذشته عشایر از قبال این خیلی ضرر متحمل شد یعنی با قیمت آزاد نهاده تهیه کرد آن هم در سالی که خشکسالی بسیار شدید بود، ولی قیمت گوشت تکان نخورده بود و این باعث شد که بخشی از دام را حتی در جا‌هایی به نصف قیمتی که برایش هزینه کرده بود عرضه کرد، نکته دیگر هم این که، چون نظام دامداری عشایری مبتنی بر شرایط محیط، زیست محیطی و بارندگی  است فرضا امسال در مناطقی از مرکز و زاگرس بارندگی خوب بود عشایر دیگر نیاز به تامین نهاده از بازار نداشتند. ولی سیستان و بلوچستان و شرق کشور، شمال شرق و شمال غرب کشور خشکسالی بود و باز هم متکی بر بازار بودند، ولی نکته‌ای که فرمودید آیا تاثیر می‌پذیرد؟ بله تاثیر می‌پذیرد و دوم این که یکی از مزیت‌های نسبی دامداری و زندگی عشایری این است که عشایر با این تولیدات بخش زیادی از نیاز‌های اقتصادی مردم در مناطق و استان‌ها و شهر‌های کوچک و روستا‌ها و حتی شهر‌های متوسط، گوشت و فرآورده‌های دامی و لبنی و صنایع دستی آن‌ها را کامل تامین می‌کنند، چون الگوی مصرفشان هم الگوی مصرف مثلا گوشت یخ زده نیست در آن مکان‌ها این باری که بر دوش اقتصاد کلان کشور می‌تواند در تامین بسیاری از اقلام مورد نیاز جامعه در اقصی نقاط کشور باشد، عشایر واقعا برداشته با جایگاه و مزیتی که در مناطق دارند این‌ها را توجه داشته باشیم. سازمان امور عشایر با توجه به اینکه می‌بیند خشکسالی شروع شده، تشدید شده و تداوم دارد، آب در حال کم شدن است زندگی عشایر هم مبتنی بر دام و مرتع است، به صورت سنتی بهره برداری از دام و مرتع با این روند دیر یا زود این زندگی را ممکن است دچار ورشکستگی کند به همین خاطر ما ۹ طرح محوری تعریف کردیم براساس روش‌های آمایشی و استفاده از منابع و مزیت‌های نسبی هر منطقه عشایری، مثلا جایی ممکن است که شیلات جواب دهد، جایی تولید صنایع دستی خاصی مدنظر است، جا‌هایی گیاهان دارویی و جا‌هایی زنبورداری است و اگر ما توجه کنیم و سرمایه در گردش، حمایت‌های بازاری و آموزش و ترویج در اختیار عشایر قرار دهیم و دستگاه‌های ذیربط بیایند وظایف خود را در قبال جامعه عشایری در حوزه خدمات رسانی انجام دهند ما می‌گوییم این جامعه جامعه مولد است ساختارش مولد است و آن جا خواهیم دید که با اندک حمایتی این بخش تولیدی در بسیاری از حوزه‌ها خودش را نشان می‌دهد و ثمره اش را هم می‌بینیم. ما ۴ طرح محوری داریم؛ اجرای زنجیره تولید گوشت قرمز از مرتع تا سفره، توسعه صنایع دستی عشایر، توسعه گیاهان دارویی و گردشگری جامعه محور عشایری. اگر دستگاه‌های ذیربط نیز در این حوزه به ما کمک کنند ما قول می‌دهیم الان که شاید مثلا بیکاری در جامعه عشایری ۴ و نیم، ۵ درصد باشد، اگر کمک کنند این ۴ و نیم درصد را هم به حداقل می‌رسانیم و کمک این جامعه می‌کنیم همچون گذشته و همیشه به جامعه ملی و تامین امنیت غذایی بیش از پیش خواهد بود.