اربعین حسینی و ۴۰ روز پس از واقعه عاشورا

به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما، براساس برخی از نقل‌ها، اسیران کربلا روز ۲۰ صفر سال ۶۱ قمری در بازگشت از شام، برای زیارت مدفن امام حسین (ع) به کربلا رفتند؛ البته گروهی از علما همچون شیخ مفید و شیخ طوسی تصریح کرده‌اند که اسرا در بازگشت از شام به مدینه رفتند.

همچنین جابر بن عبدالله انصاری، در این روز به‌عنوان اولین زائر بر سر مزار امام حسین (ع) حاضر شده است. براساس قول مشهور، سر امام حسین (ع)، در روز اربعین به بدنش در کربلا ملحق شد.

 

زیارت اربعین از اعمال خاص این روز است و بنابر روایتی از امام حسن عسکری (ع) از نشانه‌های مؤمن دانسته شده است.

 

 پیاده‌روی اربعین شیعیان به سوی کربلا، یکی از گسترده‌ترین مراسم عزاداری شیعیان بوده و در زمره بزرگترین اجتماعات مذهبی جهان قرار گرفته است.

 

اربعین به معنای چهلم است و ۲۰ صفر را که چهل روز بعد از شهادت امام حسین (ع) در روز عاشورا است، اربعین حسینی یا روز اربعین می‌نامند.

طبق نقل‌های تاریخی، جابر بن عبدالله انصاری، صحابی پیامبر اسلام (ص)، به همراه عطیه عوفی در اولین چهلم شهادت امام حسین (ع) به‌عنوان اولین زائر بر سر مزار امام حسین (ع) حاضر شده و قبر امام حسین را زیارت کرده است.

بنابه نقل کتاب «لهوف»، بازماندگان حادثه کربلا نیز در این روز به کربلا بازگشته و قبر امام حسین (ع) و سایر شهدای کربلا را زیارت کرده‌اند.

 

سید ابن طاووس در لهوف نقل کرده است هنگامی که اسیران کربلا در راه بازگشت از شام، به عراق رسیدند، به راهنمایشان گفتند «ما را از راه کربلا ببر». هنگامی که آن‌ها به قتلگاه رسیدند، جابر بن عبدالله انصاری و برخی از بنی‌هاشم را دیدند که برای زیارت قبر امام حسین (ع) آمده بودند. 

پس با گریه و اندوه مجلس عزایی برپا کردند و پس از چند روز به مدینه بازگشتند.

سید محمدعلی قاضی طباطبایی (۱۲۹۳-۱۳۵۸ش) در کتاب تحقیق درباره اولین اربعین سیدالشهداء (ع)، بازگشت اسرا به کربلا در اولین اربعین را درست دانسته است.

برخی نیز با توجه به شواهد و قراینی همچون درستی احتمال الحاق سر امام حسین (ع) به بدنش در روز اربعین، محل دفن سر و وجه استحباب زیارت اربعین حضور اسرا در کربلا را پذیرفتنی دانسته‌اند.

گروهی ضمن پذیرش اصل بازگشت کاروان اسرای بازماندگان به کربلا در مسیر شام به مدینه، زمان آن را حدود پایان صفر و اوایل ربیع الاول و یا زمانی بعد از آن دانسته‌اند.

برخی دیگر، اربعین سال‌های بعد را زمان این رویداد شمرده‌اند.

 

براساس نقل مشهور، سر امام حسین (ع) که در روز عاشورا جدا شده بود، در روز اربعین به بدنش در کربلا ملحق شد.

 این قول مشترک میان بسیاری از مورخان و اندیشمندان شیعه و سنی است.

 

ابن شهر آشوب سخن سید مرتضی که گفته است «روایت کرده‌اند که سر امام حسین (ع) با جسد در کربلا دفن شد»، نقل کرده و سپس از قول شیخ طوسی نقل کرده است که به سبب ملحق شدن سر امام به بدن و دفن آن، زیارت اربعین توصیه شده است.

 

براساس برخی گزارش‌های حدیثی و تاریخی، سر امام حسین (ع) در حرم امام علی (ع) در نجف، قبرستان بقیع در مدینه، دمشق و مصر دفن شده است.

 

 خواندن ۵۱ رکعت نماز، (۱۷ رکعت واجب (نماز‌های یومیه) و ۳۴ رکعت مستحب نافله‌های روزانه در هر شب و روز)

 زیارت اربعین.

 انگشتر به دست راست کردن.

 پیشانی را در سجده بر خاک نهادن.

 بلند گفتن «بسم الله الرحمن الرحیم»

شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۵۲.

 

در حدیثی از امام حسن عسکری (ع) زیارت اربعین یکی از پنج نشانه برای مؤمن شمرده شده است. زیارت‌نامه‌ای برای روز اربعین از امام صادق (ع) نقل شده است.

شیخ عباس قمی این زیارت‌نامه را در مفاتیح الجنان در باب سوم بعد از زیارت عاشورا غیر معروفه، با عنوان زیارت اربعین نقل کرده است.

به گفته قاضی طباطبایی زیارت روز اربعین در نزد شیعیان زیارت «مَرَدّ الرَّأس» نیز خوانده می‌شود.

مَرَدُ الرأس یعنی بازگرداندن سر، و منظور آن است که در این روز که اسرای اهل بیت به کربلا بازگشتند سر امام حسین (ع) را نیز به کربلا آوردند و دفن کردند.

 

قاضی طباطبایی در کتاب تحقیق درباره اول اربعین سیدالشهداء می‌نویسد: حرکت به سوی کربلا در روز اربعین از زمان امامان معصوم (ع) در بین شیعیان رایج بوده است و شیعیان حتی در زمان بنی‌امیه و بنی‌عباس نیز به این حرکت مقید بوده‌اند.

توصیه به زیارت اربعین باعث شده است که شیعیان به ویژه ساکنان عراق، از نقاط مختلف این کشور به سوی کربلا حرکت کنند. این حرکت که غالباً به صورت پیاده صورت می‌گیرد یکی از پرجمعیت‌ترین راهپیمایی‌ها در جهان شمرده می‌شود. 

پس از سقوط حزب بعث عراق جمعیت این زائران چند برابر شده است، به طوری که گزارش‌ها از حضور ۱۵ میلیون زائر در سال ۱۳۹۲ش، حدود ۲۰ میلیون در سال ۱۳۹۳ و ۲۷ میلیون در سال ۱۳۹۴ش خبر داده‌اند.

 

 

در إنتفاضه صفر عراق، شیعیان عراق در قالب پیاده‌روی اربعین بر ضد حکومت حزب بعث در صفر سال ۱۳۹۷ق (برابر با ۱۹۷۷م-۱۳۵۵ش) قیام کردند. در این سال حزب بعث عراق برگزاری مراسم‌های مذهبی و برقراری موکب و پیاده‌روی به کربلا را ممنوع کرد؛ اما مردم نجف در ۱۵ صفر آماده برگزاری مراسم پیاده‌روی اربعین شده و به سمت کربلا حرکت کردند. این حرکت با برخورد حکومت صدام حسین مواجه شد و تعدادی از مردم کشته و گروهی نیز زندانی شدند.

 

 

سید محمدباقر حکیم در این انتفاضه به حبس ابد محکوم شد و برای برخی علما همچون علامه عسکری، سید محمدحسین فضل‌الله که از عراق فرار کرده بودند، نیز حکم اعدام غیابی صادر شد.

 

منبع: ویکی شیعه