حضور بریتانیا در خلیج فارس موجب تحدید هژمونی ایران در این منطقه شد

به گزارش خبرگزاری صدا وسیما،برنامه «گفتگوی سیاسی» رادیو گفتگو با موضوع بررسی نفوذ بیش از یک قرن حضور بیگانگان در ایران؛ از تجزیه تا کودتا و با حضور رضا مختاری اصفهانی پژوهشگر تاریخ ایران به گفتگو پرداخت.

رضا مختاری با بیان اینکه ایران در چهار راه تمدن بشری قرار دارد، گفت: ایران در دوره‌هایی از تاریخ هم جهانگیر و هم جهان دار بوده است، اما در دوره‌هایی دچار ضعف می‌شود، تا اینکه در دوره صفویه به همان جهان داری و جهانگیری می‌رسد و به بخش زیادی از جهان اسلام و جهان شرق مسلط می‌شود.

وی با اشاره به ضعیف شدن حوزه‌های نظامی و فرهنگی ایران پس از دوره صفویه و در زمان قاجار و پهلوی اظهار کرد: بارزترین نمونه این ضعف را در جنگ‌های ایران و روسیه مشاهده کردیم به طوری که بخش‌هایی از ایران جدا می‌شود. همچنین ضعف در دیپلماسی و سیاست خارجی هم مشهود است و نتیجه آن عهد نامه ترکمنچای و گلستان است.

وی از نفوذ جریان‌های روشن فکری در ایران گفت و بیان کرد: نگاه به تجدد و غرب در ایران دارای سه وجه است؛ یک وجه افراطی است و اعتقاد دارند باید غربی شدن را به کمال و تمام بپذیریم. یک وجه هم در مخالفت کامل با آن است و در واقع تجدد را به عنوان یک آفت می‌بیند.

وی افزود: یک وجه و طیف سوم هم وجود دارد که رویکرد میانه دارد به طوری که هم بین علمای دینی و هم بین روشنفکران وجود دارد. آن‌ها اعتقاد دارند باید از تجدد بهره اعتدالی ببریم و ارتباط با غرب نباید دچار افراط و تفریط شود تا هم سنت‌ها و فرهنگ خودمان را حفظ کنیم و نسبت به دنیای جدید تعامل داشته باشیم.

مختاری در مصاحبه با رادیو گفتگو درباره تجددخواهی و روشن فکری افراطی توضیح داد و اظهار کرد: این افراد اعتقاد دارند بیاید همه سنت‌ها و فرهنگ بومی و دینی از بین برود. البته همواره دعوایی بین سنت گرایان و تجددخواهان افراطی وجود داشته است که هیچ کدام در صراط مستقیم قرار ندارند. تجددگرایان افراطی اعتقاد دارند برای اینکه تجدد در کشور حاکم شود باید قدرت سیاسی را به دست بیاورند و برای این کار ضروری است نهاد روحانیت را از نهاد حاکمیت جدا شود.

وی دعوای میان افراط گرایان سنتی و تجدد را باعث ضربه افرادی با رویکرد اعتدالی دانست و بیان کرد: کسی مانند سید حسن مدرس مدافع مشروطه است و معتقد است مشروطه استبداد را مهار می‌کند حتی اگر مشروطیت از سوی غرب وارد شده باشد.

پژوهشگر تاریخ ایران از منافع حضور انگلیس در ایران گفت و اظهار کرد: حضور بریتانیا در خلیج فارس موجب تحدید هژمونی ایران در این منطقه و در نهایت جدا شدن بحرین از ایران شد. همچنین منافع نفتی هم در ایران برای انگلیسی‌ها وجود داشت که قرارداد دارسی مصداق استعمار نفتی انگلیس است.

وی از رویکرد انگلیس برای شکل گیری اندیشه تشکیل دولت مقتدر در ایران گفت و بیان کرد: وثوق الدوله در ایران فکر می‌کرد شکل گیری دولت مقتدر در ایران تنها با کمک بریتانیا امکان پذیر است، اما سید حسن مدرس که پشتیبان او بود، در مقابلش ایستادگی می‌کند، زیرا استقلال ایران را در خطر می‌دیده است.