الحاق موشک‌های کروز خانواده نور، قدیر و نصیر به سپاه

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ، شروع کار این خانواده در وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح ایران با ساخت موشک نور آغاز شد. موشک نور با موتور مینی­ جت طلوع-۴ وارد شد و برد آن به عدد ۱۲۰ کیلومتر رسید. موشک‌هایی که در پلتفرم‌های وسیع ساحلی ، دریایی و هوایی شامل بالگرد Mi-۱۷ نیروی دریایی سپاه و جنگنده F-۴ نهاجا قابل پرتاب بودند.

برنامه وزارت دفاع برای ارتقای نور برای دستیابی به برد‌های بالاتر ، رو به جلو حرکت کرد تا پس از نور ، به قادر ۲۰۰ کیلومتری رسید. طراحی قادر مشابه نور، اما با قامت کشیده‌تر بود. وجه تمایز قادر نسبت به نور این بود که این موشک قابلیت پرتاب توسط جنگنده‌های F-۴ فانتوم نیروی هوایی را هم داشت و از این بابت، دست نیروی هوایی را برای انجام ماموریت‌های ضدکشتی باز می کرد. از مشخصات اعلام شده درمورد موشک کروز قادر که با نام CM-۲۰۰ شناخته شده، می توان به برد حداقل و حداکثر ۱۵ تا ۲۰۰ کیلومتر، طول ۸/۶ متری و وزن ۷۴۶ کیلوگرمی اشاره کرد که ۱۶۵ کیلوگرم از آن را سرجنگی تشکیل می دهد. قادر هواپایه با عنوان CM-۲۰۰A در مشخصات خود با تغییراتی همراه بوده است. نسخه هواپایه قادر با حداقل و حداکثر برد ۲۵ تا ۲۰۰ کیلومتر، با قطر یکسان نسبت به قادر ساحل پرتاب، با کاهش طول مواجه شده و طول آن به حدود ۲/۵ متر رسیده است. وزن این موشک هم با کاهش ۲۱۱ کیلوگرمی، به ۵۳۵ کیلوگرم رسیده که ۱۵۵ کیلوگرم از آن را سرجنگی تشکیل می‌دهد.


این روند توسعه ادامه یافت تا به موشک کروز قدیر رسید. موشک کروز قدیر مشابه برادر بزرگتر خود، اما با برد افزایش یافته به ۳۰۰ کیلومتر، استفاده گسترده‌ای در پرتابگر‌های ساحلی و شناور‌های رزمی نیروی دریایی ارتش دارد. این موشک به همراه سایر اعضای خانواده، از سیستم هدایت اینرسی برای فاز ابتدایی و هدایت راداری فعال برای فاز پایانی استفاده می کند. به عبارت دیگر، یعنی بعد از کشف هدف دریایی توسط رادار‌های کشف (چه توسط پرتابگر‌های ساحلی، شناور و هوایی)، موقعیت هدف به موشک داده شده و موشک با سیستم هدایت داخلی یا همان اینرسی که مبنای آن شتاب سنج و ژیروسکوپ برای بعنوان حسگر‌های حرکت و چرخش است، به سوی هدف روانه می شود و پس از رسیدن به محدوده هدف و فرا رسیدن زمان فعال شدن رادار موشک، موشک با استفاده از رادار روی هدف قفل کرده و در فاز پایانی هدایت آن به شکل رادار فعال انجام می شود. از مشخصات اعلام شده درمورد موشک CM-۳۰۰ قدیر می توان به برد حداقل تا حداکثر ۱۵ تا ۳۰۰ کیلومتر، قطر ۳۶۰ میلیمتری مشابه با قادر و طول حدودی یکسان با آن و وزن ۷۷۰ کیلوگرمی اشاره کرد که ۱۶۵ کیلوگرمی از آن را سرجنگی تشکیل داده است.


با توجه به ابعاد خانواده نور، ساخت نسخه‌های کوچکتر از خانواده نور برای بکارگیری در شناور‌های موشک ­ا­نداز نیروی دریایی سپاه هم انجام شد تا موشک‌های کوثر-۱ و ۲ ساخته شد. موشکی که علاوه بر تفاوت در ابعاد، در پیشران هم دارای تفاوت بود و به جای استفاده از پیشران مینی ­جت، از موتور راکتی استفاده می کرد. موشک کروز بعدی در این کلاس، موشک کروز CM-۳۵ نصر بود که با برد ۳۵ کیلومتری، در پلتفرم‌های مختلف شامل پرتابگر‌های ساحلی، شناور‌های تندروی نیروی دریایی سپاه و شناور‌های نیروی دریایی راهبردی ارتش همچنین بالگرد‌های بل-۲۰۶ نیروی دریایی سپاه و جنگنده F-۴ فانتوم نیروی هوایی ارتش قابل حمل و پرتاب بود. از مشخصات اعلام شده موشک کروز CM-۳۵ می توان به حداقل و حداکثر برد ۵ تا ۳۵ کیلومتری، قطر ۲۸۰ میل متری، طول ۲/۳ متری، وزن ۳۶۰ کیلوگرمی که ۱۳۰ کیلوگرم از آن را سرجنگی تشکیل می دهد، اشاره کرد. نسخه هواپرتاب موشک نصر با نام CM-۳۵A با طول و قطر برابر، دارای حداقل و حداکثر برد ۵ تا ۳۵ کیلومتر است و با وزن ۳۲۱ کیلوگرمی سرجنگی ۱۳۰ کیلوگرمی حمل می‌کند.

پس از ساخت نسخه هدایت فروسرخ نصر با نام نصر بصیر، نسخه جدیدتر این موشک با نام CM-۹۰ نصیر ساخته شد. موشکی که علاوه بر کشیده‌تر شدن بدنه و بزرگتر شدن ابعادش، برخلاف سایر اعضای این خانواده که دارای پیشران راکتی بودند، از پیشران توربوجت بهره می برد. این موشک نصیر با قابلیت پرتاب از روی پلتفرم‌های ساحلی و دریایی، دارای حداقل و حداکثر برد ۱۰ و ۹۰ کیلومتر است و با قطر ۱۸۰ میلی متر و طول حدود ۴ متری، با وزن ۳۵۱ کیلوگرمی میتواند سرجنگی ۱۳۰ کیلوگرمی را با سرعت حداکثر ۸/۰ ماخ حمل کند.

همانطور که بیان شد، کروز‌های خانواده نور در برخی از زیرمجموعه‌ها دارای پیشرانه توربوجت و راکتی سوخت جامد هستند که به طور عمده موشک‌های کوتاه برد ایران را تشکیل می دهند. استفاده از پیشران توربوجت باعث می شود تا موشک به برد‌های بیشتر دسترسی داشته باشد و طبیعتا می تواند محدوده بیشتری را برای کشف و هدف قراردادن اهداف طی کند. موشکی با چنین ساختار به این علت که پیشران توروبوجت در زمان شلیک نمی تواند سرعت لازم برای پرتاب و جدا شدن موشک از لانچر را فراهم کند، به سرعت اولیه نیاز دارد. این نیاز با استفاده از یک بوستر سوخت جامد که موشک را به سرعت مورد نیاز برای فعالیت پیشران می رساند، برطرف و بوستر پس از انجام وظیفه، از موشک جدا می شود. 

طرف مقابل، موشک‌های کروز مجهز به پیشران راکتی، نسبت به موتور توربوجت ساختار ساده تری داشته و علاوه بر مسائل هزینه تمام شده برای ساخت، به مانند کروز‌های توربوجت به بوستر برای پرتاب نیاز ندارند. این مدل از موشک‌ها به دلیل وزن و ابعاد کمتر (که بخشی از آن با حذف بوستر موشک‌های توربوجت فراهم شده)، این امکان را فراهم می کند تا علاوه بر بکارگیری در شناور‌های سبک، بتوان آن‌ها را در روی پلتفرم‌های هوایی شامل بالگرد و جنگنده‌های سبک هم حمل و پرتاب کرد.

شاید مهم‌ترین نکته در موشک‌های کروز ایرانی فارق از مساله مقدار و نوع سرجنگی، نوع پلتفرم حمل کننده، برد و نوع سیستم هدایت، سرعت آن‌ها باشد. در حال حاضر کروز‌های ایرانی در تمامی انواع ، شامل خانواده نور با سرعت حداکثر ۸/۰ ماخ و خانواده سومار/هویزه/ابومهدی با حداکثر سرعت ۷۸/۰ ماخ، همگی سرعتی زیرصوت (ساب سونیک) دارند. در شرایطی که در حال حاضر طیف وسیعی از سامانه‌های پدافندی کوتاه و میان برد برای مقابله با تهدیدات کروز در حال توسعه است، موشکی با سرعت ساب سونیک با احتمال هدف قرارگرفتن بالایی مواجه است.

این احتمال علاوه بر موشک‌های کروز تهاجمی زمینی که برای هدف قرار دادن اهداف دشمن در خشکی استفاده می شوند و باید از مقابل طیف گسترده‌ای از رادار‌های کشف و شناسایی و سامانه‌های رهگیری عبور کند، برای موشک‌های کروز ضدکشتی هم صادق است. در حال حاضر کشور‌ها در شناور‌های نظامی در کلاس‌ها و رده‌های وزنی مختلف تلاش دارند تا با استفاده از سیستم‌های پدافندی مختلف در برد‌های کوتاه تا بلند و از نوع دفاع نقطه‌ای با نواخت تیر بالا تا سیستم‌های موشکی کوتاهبرد تا بردبلند، بتوانند از شناور‌های خود در مقابل تهدیدات مختلفی به ویژه کروز‌های ضدکشتی و پهپاد‌های انتحاری حفاظت کنند.

در این شرایط می توان حدس زد در صورت استفاده از موشکی با سرعت زیرصوت، درصد موفقیت موشک و احتمال آن در رسیدن به هدف و اصابت به آن کاهش میابد. اگرچه می توان این درصد عدم موفقیت را با افزایش تعداد موشک‌های کروز شلیک شده جبران کرد، اما استفاده از موشک‌های سوپرسونیک یا همان فراصوت با سرعتی مابین ۱ تا ۵ ماخ (بطور دقیق‌تر ۲/۱ ماخ تا ۵ ماخ) این احتمال اصابت به هدف را افزایش و شانس سامانه‌های پدافندی زمین و دریاپایه را در کشف و انهدام، کاهش می دهد.