پخش زنده
امروز: -
گرمازدگی، از نشانه‌ها تا درمان
گرما زدگی عدم توانایی بدن در دفع گرما و افزایش دمای درون بدن می‌باشد، که از نشانه‌های آن سردرد، سرگیجه، تعریق فراوان، ضعف شدید، تهوع و گاهی استفراغ و بی اشتهایی است. مهم‌ترین درمان گرمازدگی پایین آوردن دمای بدن در اسرع وقت می‌باشد.
به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما، گرمازدگی (Hyperthermia) عدم توانایی بدن در دفع گرما و افزایش دمای درون بدن است که به علت فعالیت شدید یا گرمای هوا ایجاد می‌شود. به عبارت دیگر گرمازدگی به هم خوردن تعادل در مکانیسم‌های تنظیم دمایی بدن است. بنابر گفته دکتر سید موید علویان، فوق تخصص گوارش و کبد گرمازدگی در مراحل اولیه به صورت خستگی گرمایی و در موارد شدیدتر به صورت حمله گرمایی دیده می‌شود. خستگی گرمایی شایع‌ترین شکل آسیب ناشی از گرماست و در نتیجه فعالیت زیاد در محیط بسیار گرم ایجاد می‌شود. فرد به دلیل از دست دادن نمک و مایعات بدن و تلاش بدن برای دفع بیشتر گرما از طریق انتقال مقادیر زیادی خون به پوست دچار خستگی می‌شود. سردرد، سرگیجه، تعریق فراوان، ضعف شدید، تهوع و گاهی استفراغ، بی اشتهایی، تندی نفس، گرفتگی عضلانی، گشاد شدن مردمک ها، نبض تند و ضعیف از جمله نشانه‌های خستگی گرمایی است.
این استاد دانشگاه بقیه الله عنوان کرده است: در آفتاب‌زدگی صورت برافروخته و قرمز و پوست فرد خشک و داغ است. در هنگام فعالیت شدید در روزهای گرم و مرطوب خستگی گرمایی اغلب با گرفتگی عضلانی در عضلات ساق پا، بازو و شکم همراه است. رطوبت بالا در محیط مانع تعریق فرد می‌شود و در نتیجه خطر آسیب گرما بیشتر می‌شود. خستگی گرمایی شایع‌تر از حمله گرمایی است و در صورت عدم تشخیص و درمان صحیح خستگی گرمایی امکان بروز حمله گرمایی وجود دارد.
وی اظهار داشته است: حمله گرمایی یک اورژانس تهدید کننده زندگی بوده و هنگامی رخ می‌دهد که راه‌های دفع گرما از بدن نتوانند به اندازه کافی گرما دفع کرده و بدن را خنک کنند. سر درد، سرگیجه، بی قراری، دمای بالاتر از ۳۹ درجه سانتی گراد، پوست خشک و داغ، نبض تند و ضعیف تنگ شدن مردمک ها، تنفس سریع و سطحی، خشکی دهان، تهوع و استفراغ، ضعف عمومی، کاهش فشارخون و در موارد شدید تشنج و کاهش سطح هوشیاری از جمله علایم و نشانه‌های حملهٔ گرمایی است.
نخستین اقدام‌های ضروری
-فرد گرمازده را بلافاصله با سرد کردن بدن درمان کنید و برای این کار از هر وسیله‌ای استفاده کنید.
– فرد گرمازده را به محل خنک و سایه منتقل کرده و او را از تابش آفتاب حفظ کنید.
– پا‌های فرد گرمازده را ۳۰ سانتی متر از سطح زمین بالا ببرید.
-به وضعیت تنفس، گردش خون و علایم حیاتی گرمازده توجه کنید.
-لباس‌های فرد گرمازده را از تنش خارج کنید؛ لباس‌های خیس در نتیجه تعریق مانع دفع گرما از بدن می‌شود.
-از پارچه خیس و بادبزن یا هر وسیله دیگر جهت خنک کردن فرد گرمازده استفاده کنید.
-کیسه آب یخ یا حوله مرطوب روی سر و بدن فرد گرمازده قرار داده و در صورت امکان او را درون وان حمام یخ و آب خوابانده و به عمل سرد کردن او ادامه دهید.
-به دفعات متعدد هر ۵ دقیقه دمای بدن فرد گرمازده را از ناحیه مقعد اندازه بگیرید تا رسیدن درجه حرارت بدن به زیر ۳۸ درجه سانتی گراد، عمل سرد کردن بدن گرمازده را ادامه دهید.
-بعد از کاهش درجه حرارت فرد گرمازده از او به مدت ۲ تا ۳ روز در جای خنک مراقبت کنید.
-از دستگاه تهویه و خنک کننده جهت سرد کردن فرد گرمازده استفاده کنید.
– در صورت استفراغ نکردن، به فرد گرمازده محلول ORS یا محلول نمک و شکر (یک قاشق چای خوری نمک با ۸ قاشق چای خوری شکر در یک لیتر آب) بدهید. در صورت استفراغ مراقب راه‌های تنفس باشید و از ورود مواد استفراغی به نای گرمازده جلوگیری کنید.
– در صورت تشنج مراقبت‌های لازم صورت گیرد. در موارد خفیف گرمازدگی خستگی گرمایی خنک کردن فرد گرمازده و تجویز مایعات در بسیاری از موارد به بهبودی منجر می‌شود؛ به فرد گرمازده هر ۱۵ دقیقه نصف لیوان آب حاوی نصف قاشق چای خوری نمک بدهید و بعد از یکساعت بر حسب وضعیت و تمایل به مصرف مایعات توسط فرد گرمازده تنظیم شود. مصرف آب حاوی نمک طبق ترکیب فوق سبب بر طرف شدن سریع گرفتگی عضلانی می‌شود.
– سرعت عمل بسیار مهم است. هرچه زودتر اقدامات درمانی صحیح شروع شود، احتمال ایجاد ضایعات مغزی جبران ناپذیر کمتر می‌شود.
-هرگز عضلات دچار گرفتگی را ماساژ ندهید
– هرگز به فرد گرمازده نوشیدنی‌های کافئین دار مانند قهوه ندهید
چند راه پیشگیرانه
-از مایعات کافی استفاده کنید.
– از پوشیدن لباس‌های تیره و گرم در تابستان و لباس‌های چسبان به بدن خودداری کنید.
– از کلاه‌های لبه دار در آفتاب استفاده کنید.
-از حمل بار و کوله پشتی سنگین در پیاده روی‌های زیر آفتاب بپرهیزید.
– به جای روز در شب مسافرت کنید.
– از توقف طولانی در مکان‌های گرم و پیاده روی در ساعات آفتابی در فصل تابستان خودداری کنید.
-علایم اولیۀ گرمازدگی را بشناسید و در جهت رفع سریع آن‌ها اقدام کنید.
۷ توصیه تغذیه‌ای ساده برای روزهای گرم سال
بنابر اعلام دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، نکات تغذیه‌ای که در طی روزهای گرم سال توصیه به رعایت آن می‌شود، شامل موارد زیر است:
- مایعات فراوان بنوشید: صرف نظر از اینکه چقدر فعال هستید، مایعات بیشتری بنوشید. برای نوشیدن صبر نکنید تا تشنه شوید. مایعاتی مانند دوغ، آبمیوه‌های طبیعی، شربت های خاکشیر و تخم شربتی و عرقیجات گزینه‌های خوبی هشتند.
- از نوشیدنی‌های بسیار شیرین دوری کنید: این نوشیدنی‌ها در واقع باعث از دست دادن مایعات بدن شما می‌شوند. همچنین از نوشیدنی‌های بسیار سرد خودداری کنید، زیرا می‌توانند باعث مشکلات گوارشی در شما شوند.
- نمک و مواد معدنی را جایگزین کنید: تعریق شدید، نمک و مواد معدنی را از بدن خارج می‌کند که باید جایگزین شوند. یک نوشیدنی حاوی مقدار اندکی نمک با کمی لیمو ترش همراه خاکشیر یا تخم شربتی می‌تواند جایگزین نمک و مواد معدنی باشد که با تعریق از دست می‌دهید. اگر به دیابت، فشار خون بالا یا سایر بیماری‌های مزمن مبتلا هستید، بهتر است از نمک استفاده نکنید و کمی آبلیمو و خاکشیر یا تخم شربتی در داخل آب ریخته و میل کنید.
- قطع مصرف کافئین: از نوشیدن غذا‌ها و مایعات حاوی کافئین از قبیل قهوه، شکلات‌های کاکائویی، نوشابه و چای پررنگ خودداری کنید چرا که این عوامل باعث دهیدراته و کم آب شدن بدن می‌شوند.
- میوه بخورید: مصرف میوه‌ها و بویژه سبزی‌ها می‌تواند به تامین آب بدن کمک شایانی کند؛ بنابراین در روزهای گرم سال از این اقلام غذایی در برنامه خود بیشتر استفاده کنید. میوه های فصل تابستان ، مانند هندوانه، طالبی، خربزه به خوبی می توانند عطش افراد را کاهش دهند.
- محدود کردن پروتئین حیوانی: توجه کنید که مصرف بیش از اندازه پروتئین‌های حیوانی باعث کم آبی در بدن می‌شوند؛ بنابراین بهتر است مصرف پروتئین‌های حیوانی را در این ایام محدود کنید.
- وزن خود را کنترل کنید: دقت داشته باشید که وزن بالا می‌تواند بر تنظیم دمای بدن اثر بگذارد و باعث حفظ گرمای بیشتر شود؛ بنابراین نه فقط در ایام گرم سال، بلکه همیشه، به دنبال کنترل وزن خود باشید.
بهترین نوشیدنی‌ها و شربت‌ها برای مقابله و درمان گرمازدگی در طب سنتی
خاکشیر یخ زده و شربت آبلیمو
استفاده از خاکشیر یخ زده و شربت آبلیمو برای جلوگیری از گرمازدگی موثر است. برای جلوگیری از اسهال و تأثیر خنکی، خاکشیر باید به شکل یخ زده یا همراه خورده یخ مصرف شود، در غیر این صورت ملین و اسهال آور است. با توجه به گرمی و آلودگی هوا، مصرف آبلیمو نیز به دلیل داشتن ویتامین C که دارای خاصیت ضدعفونی‌کننده است توصیه می‌شود و نیاز است هر دو روز یک بار، یک عدد لیمو در آب مصرفی استفاده شود.
دوغ
دوغ ترش نیز برای گرمازدگی مناسب است.
سکنجبین با یخ
نوشیدن شربت رقیق شده و ملس سکنجبین منافع بسیار دارد. یکی از منافع سکنجبین آن است که، چون آن را با یخ خنک کرده و بنوشند، صفرا را می‌برد و از التهاب حرارت معده می‌کاهد، و آن چه بلغم در معده و روده‌ها باشد، خارج می‌کند. اگر سکنجبین را با ریشه و تخم کاسنی مخلوط کرده و کمی گلاب به آن اضافه کنند، نوشابه‌ای پر سود و شگفت آور می‌شود، به خصوص برای کسانی که جگر و معده‌ای گرم داشته و یا دچار گرفتگی معده شده‌اند و نیز برای کسانی که مبتلا به نفخ می‌باشند منافع زیاد دارد، اما برای مبتلایان به زخم معده و روده، مضر است.
عناب و شکر
برای رفع گرمازدگی بهتر است عناب را در آب جوشانده و با کمی شکر به صورت خنک و ملس میل کنید. همچنین خوردنی‌های سرد و‌تر مانند گل بنفشه، خاکشیر، هندوانه و تخم خیارین (خیار، کدو، هندوانه و خربزه) نیز توصیه می‌شود. البته بهترین دارو برای رفع گرمازدگی دم کرده عناب و زرشک است که همراه با مقداری شکر میل می‌شود.
تخم شربتی
تخم شربتی به علت داشتن ترکیبات لعاب‌دار به صورت محلول در آب (شربت) استفاده می‌شود. لعاب این دانه‌ها پس از جذب آب، به صورت ژله‌ای درمی‌آید که می‌تواند برای رفع عطش مورد استفاده قرار گیرد. تخم شربتی در طب سنتی ایران به عنوان رفع کننده التهابات دستگاه تناسلی و مجاری ادرار کاربرد بسیار داشته است.
بـه‌لیمو
به‌لیمو از قدیم در طب سنتی ایران به عنوان آرام‌بخش، ضد تشنج، ادرارآور، رفع کننده‌ی سرگیجه و تپش قلب مورد استفاده بوده و در حال حاضر نیز از آن استفاده می‌شود.
گلاب
برای معالجه اشخاص گرمازده، بهترین راه خوراندن گلاب همراه با مقداری یخ است، به قدری که باعث استفراغ شده و صفرا را خارج نماید. نوشیدن گلاب خنک، گرمی درون را از بین می‌برد و بدن را تقویت می‌کند. بوییدن گلاب برای تقویت قلب و رفع بیهوشی و تقویت حواس باطنی مفید است.
منابع:
همشهری آن لاین - سیناپرس - تبیان
نظر شما