مناطق آزاد و ویژه کشور، جهانی می‌شوند

به گزارش خبرگزاری صداو سیما، شبکه خبر در برنامه صف اول در مورد وضعیت مناطق آزاد و ویژه اقتصاد با دکتر عبدالملکی مشاور رئیس جمهور و دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی گفت و گو کرد.

مقدمه: در این برنامه راجع به عملکرد شورای عالی مناطق آزاد به آن چه که در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور در حال وقوع است و برنامه‌ریزی‌هایی که صورت گرفته برای آینده به ویژه در حوزه سرمایه گذاری صحبت خواهیم کرد و به این منظور دعوت کردیم از حضور جناب آقای دکتر عبدالملکی مشاور محترم رئیس جمهور و دبیر محترم شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی که سلام عرض می‌کنم.

عبدالملکی: بسم‌الله الرحمن الرحیم خدمت شما و همه مردم عزیز ایران سلام عرض می‌کنم تشکر می‌کنم که برای چندمین بار فرصت حضور در صف اول را دادین.

عبدالملکی: الحمدالله مناطق آزاد و ویژه اقتصادی دارند در مسیری که قانون برایشان تعیین کرده قرار می‌گیرند به موجب سیاست‌های کلی نظام و قوانین موضوع در مناطق آزاد و ویژه شش مسئولیت و شش وظیفه برای مناطق آزاد در نظر گرفته شده شامل جهش در تولید، افزایش صادرات، تأمین منابع مالی خارجی انتقال فناوری، عمران و آبادانی، ایجاد در واقع اشتغال و الحمدلله ما می‌توانیم بگوییم که در طول دولت سیزدهم در این تقریباً دو سال یا یک سال و نه ماهی که داریم در واقع طی می‌کنیم و از زمان استقرار دولت مناطق آزاد و ویژه اقتصادی دارند در واقع تغییر ریل جدی می‌دهند و روی این مسیر اصلی شان به خوبی قرار می‌گیرند.

عبدالملکی: انحرافاتی وجود داشت که الحمدالله به سرعت دارد برطرف می‌شود به عنوان مثال در حوزه صادرات و جهش صادرات ما الان مناطق آزاد و اقتصادی را به عنوان یکی از در واقع مدخل‌های اصلی تأمین منابع ارزی کشور می‌بینیم در طول هجده ماهه اول دولت مردمی یعنی از پاییز هزار و چهارصد تا ابتدای بهار هزار و چهارصد و دو بمناطق آزاد و ویژه اقتصادی سی میلیارد دلار ارز غیر نفتی برای کشور تأمین کردند و خوب در فقط سال هزار و چهارصد و دو مناطق آزاد و ویژه اقتصادی تراز شان به شدت مثبت بود. نزدیک سیزده میلیارد دلار تراز مثبت ما داشتیم یعنی میزان وارداتی که ما داشتیم را از میزان صادرات این مناطق کم می‌کنیم سیزده میلیارد دلار این مناطق به اصطلاح ارزآوری مثبت داشتند خود فقط مناطق آزاد که هفت منطقه آزاد مشخص هستند که قدیمی طرح هایشان چابهار و قشم و کیش هستند و بعداً ارس و انزلی و اروند هم در واقع اضافه شدند. این هفت تا منطقه‌ای که دائماً تراز شان منفی بود تراز تجاری شان در سال هزار و چهارصد و یک مثبت شد و حدود هفتصد و هفتاد میلیون دلار صادرات همین هفت تا بیش از وارداتی بود که این هفت تا در واقع و برای این هفت تا اتفاق افتاده بود و یا در زمینه سرمایه گذاری خوب سرعت سرمایه گذاری خارجی و داخلی در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی دو تا سه برابر شده در طول دولت در واقع سیزدهم ما مجموع نود هزار میلیارد تومان در طول هجده ماهه سرمایه‌گذاری داخلی هم داریم که روی زمین اتفاق افتاده و این نود هزار میلیارد تومان یک عدد قابل ملاحظه‌ای است یا در ارتباط با سرما گذاری خارجی نزدیک دویست و هفتاد بیش از دویست و هفتاد میلیون دلار ما در همین مدت سرمایه‌گذاری خارجی داشتیم خوب نیازمندی‌های اساسی کشور بخش قابل ملاحظه‌ای از نهاده‌های اصلی و کالا‌های اساسی کشور از طریق مناطق آزاد و ویژه دارد وارد کشور می‌شود شاید مردم ندادند در اهمیت این مناطق بیش از هفتاد درصد کل تجارت دریایی ما از طریق مناطق آزاد و ویژه اقتصادی دارد صورت می‌گیرد و ما اگر این مناطق را در واقع با خواص اقتصاد کشور حذف کنیم می‌تواند یک بخش خیلی مهمی رو در نظر نگرفتیم الحمدالله حرکت خیلی خوب هست. طرح‌های عمرانی سرعت پیشرفت شان در این دولت در مناطق آزاد اقتصادی تقریباً دو برابر شده نسبت به ادوار گذشته و به همین ترتیب ما داریم تلاش می‌کنیم برای این که صادرات، سرمایه‌گذاری و تولید در این مناطق افزایش پیدا کند.

عبدالملکی: ببینید اندازه مناطق خوب خیلی متفاوت است مثل منطقه آزاد انزلی را داریم دو سه هزار هکتار مجموعاً و منطقه آزاد ماکو را هم داریم که بیش از چهارصد هزار هکتار یعنی به لحاظ وسعت تقریباً می‌شود گفت مثل شاید دویست برابر منطقه آزاد انزلی هست یا در ارتباط با مناطق ویژه به همین ترتیب مناطق ویژه کوچک و منطقه ویژه بزرگ داریم ما این‌ها را تفکیک می‌کنیم به دسته‌های کوچک و متوسط و بزرگ و رتبه‌بندی را بین همون دستگاه دستگاه‌ها انجام می‌دهیم ما مهم‌ترین رتبه‌بندی که تا الان در ارتباط با مناطق آزاد در حال انجام بوده همین بهار امسال هست که یکی دو هفتة دیگه نتایجش بیرون خواهد آمد رتبه بندی داریم می‌کنیم به لحاظ فضای کسب و کار که در کدوم یک از این مناطق از فضای کسب‌وکار مساعدتر است. یعنی سرمایه‌گذار وقتی ورود پیدا می‌کند با سهولت بیشتری در واقع مواجه می‌شود و در کدام مناطق آزاد کمتر که با استاندارد‌های بانک جهانی که هر سال می‌آید و همه کشور‌های دنیا را بر اساس سهولت فضای کسب و کار رتبه‌بندی می‌کند. دقیقاً با همان استاندارد و همان شاخصه‌ها ما مناطق آزاد مان را داریم در واقع رتبه‌بندی و رتبه بندی مناطق ویژه هم با همین استاندارد خواهیم شد که هنوز نشدیم. ان‌شاءالله ظرف یکی دو هفته آینده یک رتبه‌بندی خیلی مهمی در این زمینه بیرون خواهد آمد که کمک خواهد کرد به مناطق ما برای این که خلأ‌های خودش را پیدا بکنند و روزبه‌روز خلأ‌ها را برطرف کنند و ما برای بهبود فضای کسب و کار و سهولت کار کارآفرینان و سرمایه‌گذاران در مناطق آزاد اقتصادی از زمستان گذشته یک پروژه‌ای را شروع کردیم با عنوان مقررات‌زدایی درخواست کردیم از همکاران مان در مدیریت سازمان‌های مناطق آزاد هفت‌گانه که تمام رویه‌های مربوط به کسب و کار و تولید و تجارت را روی میز بریزند رویه‌هایی که در طول سی سال متراکم شده و این‌ها را بیایند و تنقیح بکنند و مراحل زاید را حذف کنند کمیسیون‌ها و شورا‌هایی که دست و پاگیر است صرفاً زمان‌بندی‌ها را در واقع طولانی می‌کنند را حذف کنند زمان‌ها رو کوتاه کنند مدارکی که تقاضا می‌کنند از سرمایه‌گذار و تولیدکننده و کارآفرین و صادرکننده که منجر به این می‌شود که کارش سخت‌تر بشود و طولانی‌تر بشود این مدارک رو حذف کنند. خوب خیلی اتفاق مهمی افتاد ده‌ها کمیسیون و شورایی که قبلاً بودند هر کدوم یه ایستگاهی بوددن در سرمایه‌گذار حذف شدند زمان‌بندی‌های ما بعضاً از سه ماه شد چهل و پنج روز بعضی مناطق تعیین زمینی که پروژه در آن انجام می‌شود مثلاً دو سه ماه طول می‌کشید الان شده یک هفته ده روز و به سرعت به سال کاهش پیدا کرده، تمدید مجوز‌ها و صدور مجوز‌ها به همین ترتیب و یک اتفاق خیلی خوبی در بهبود فضای کسب و کار در این مناطق اتفاق افتاده ما عرض کردیم به همکارانمان در مناطق آزاد و در سازمان‌های مدیریت مناطق آزاد و همچنین مناطق ویژه که ما انتظار داریم که هر چند در سطح ملی جابه جا کردن رتبه کشور در بهبود فضای کسب و کار ممکن است کمی سخت باشد، اما در مناطق آزاد و ویژه با توجه به این که عمده بروکراسی در اختیار خود ماست در مناطق به سرعت ظرف در واقع کمتر از یکی دو سال به رتبه برترین کشور‌های دنیا برسیم که این خودش یه سیگنال خیلی قوی خواهد بود برای جذب سرمایه‌گذار چه داخلی و چه خارجی.

عبدالملکی: خوب در برنامه هفتم بیشتر روی افزایش صادرات تأکید شده، البته در لایحه هدف‌گذاری کمی برای مناطق آزاد در نظر گرفته نشده و لیکن ما خودمان را مکلف می‌دانیم که در ارتباط با اهداف اصلی کشور در حوزه صادرات اشتغال و ارزآوری و جذب سرمایه خارجی به عنوان یکی از بستر‌های اساسی حداکثر نقش رو ایفا کنیم کما اینکه عرض کردم ما مثلاً در موضوع تأمین ارز کشور مناطق آزاد و ویژه اقتصادی یک سوم عرضه غیر نفتی کشور رو داردن تمرین می‌کنند. لذا در سطح کلان هر فاکتوری و هر شاخصی در نظر گرفته شده باشد خوب به همون نسبت حالا بعضی جا سوم، بعضی جا‌ها یک پنجم، بعضی جا‌ها یک دهم ما باید تأمین کنیم و مأموریت خودمان می‌دانیم که ما بعد از این که ان شاءالله برنامه هفتم تثبیت شد و تصویب شد و ابلاغ شد می‌رود و بر اساس آن برنامه هفتم خودمان رو ذیل برنامه هفتم کشور تنظیم می‌کنیم.

عبدالملکی: بله 

عبدالملکی: ما ظرفیت صادراتی که واقعاً در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی داریم ظرفیت بسیار زیادی است الان مجموعاً سالانه مناطق آزاد و ویژه صادرات شان چیزی حدود هفده و هجده میلیارد دلار هست. ما فکر می‌کنیم که می‌توانیم در طول برنامه هفتم ان‌شاءالله این را به دو برابر برسانیم یعنی برسانیم بین سی و چهار تا سی و شش میلیارد دلار ارزآوری از طریق مناطق آزاد و ویژه اقتصادی برای کشور یا میزان سرمایه‌گذاری خوب در سابقا امر سرمایه گذاری و باز اون حد ایده‌آل را و بلکه حد مطلوب را هم تأمین نمی‌کرد. ما سال گذشته کل سرمایه‌گذاری که در مناطق آزاد داشتیم که نه ویژه فقط مناطق آزاد سی و دو هزار میلیارد تومان بوده که هرچند نسبت به گذشته‌ها بهتر بود، اما تا آن چیزی که مد نظر ما هست فاصله خیلی زیاد است. ما امسال برنامه ریزی کردیم برای این که چهارصد و چهل پنجاه هزار میلیارد تومان طرح‌های سرمایه‌گذاری به سرمایه‌گذاران عرضه کنیم و از آن‌ها در واقع تقاضا برای سرمایه‌گذاری و جذب کنیم که یک برنامه بسیار وسیعی هست برای جهش در سرمایه‌گذاری ما فکر می‌کنیم که آن شاخص‌های اصلی مان مثل صادرات، سرمایه‌گذاری، تولید، جذب سرمایه خارجی در طول برنامه هفتم انشاءالله حداقل دو برابر خواهد شد.

عبدالملکی: بله من بعضی‌ها را که گفتم فقط مناطق آزاد هستند و بعضی مناطق ویژه من جهت استحضار مردم عزیزمان این را عرض می‌کنم که ما خوب یه سری مناطق آزاد داریم مثل مناطق ویژه ما چهارده منطقه آزاد داریم که هفت تا از قدیم بودند هفت تا جدید تصویب شده و امسال هیئت مدیره هایشان منصوب می‌شوند و هفتاد و نه منطقه ویژه مصوب داریم که سی و سه تای آن فعال شده ان‌شاءالله اگر همه این‌ها فعال بشود ما نود و چهار پنج تا منطقه آزاد و ویژه اقتصادی خواهیم داشت.

عبدالملکی: ان‌شاءالله ما امیدواریم که امسال در سال هزار و چهارصد و دو شاهد شروع به کار بعضی از مناطق آزاد مشترک باشیم زمان دقیق نمی‌شود واقعاً اعلام کرد به جهت این که بسیار وابسته است به میزان تعاملات دیپلماتیک بین کشور‌ها و من این بحث را این طوری تکمیل می‌کنم که ما به دنبال جهانی کردن مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ایران هستیم کما این که همین الان هم سرپنجه‌های اصلی ما برای حضور در اقتصاد جهانی همین مناطق آزاد و ویژه هستند ما به مجموعه مناطق آزاد و ویژه که تقریباً پنجاه تا هستند اگر بخواهیم رند بکنیم در کشورمان می‌گوییم اعضای تیم ملی اقتصاد بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران خوب برای این که این مناطق حضور بیشتری در اقتصاد جهانی داشته باشند یکی از فناوری‌های نرمی که وجود در همین موضوع ایجاد مناطق آزاد مشترک مرزی، فرامرزی و متناظر هست که ما با بیست و یک کشور دنیا الان در حال مذاکره هستیم و کشور‌هایی که علاقه‌مند هستند دارند بیشتر می‌شوند من با چند نفر از سفرای کشور‌های بعضاً حتی اروپایی صحبت داشتم در همین یکی دو هفته گذشته آن‌ها هم ابراز تمایل می‌کردند که ما مناطق آزاد مشترک ایجاد کنیم. اروپایی که شاید حالا در گذشته خودش به عنوان یکی از خصمه‌های ما گاهی در برنامه‌های تحریمی هم حضور جدی داشت بعضاً الان دارند ابراز تمایل می‌کنند برای این که این اتفاق بیفتد ما با چند تا کشور کارمان بیشتر جلو رفته در این مذاکرات که با بیست و یک کشور داریم غیر از آن دو کشوری که عرض کردم که در اروپا اعلام آمادگی کردند که اضافه بشوند که اگر آن‌ها را هم را حساب کنیم می‌شوند بیست و سه تا، اما با بیست و یکی دیگر مذاکراتی داشتیم در سطح حاکمیت در سطح روسای جمهور و یا در سطح نخست وزیران و معاون اول ما یا در سطح وزرا و در واقع دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد و با چند تا به مرحله تفاهم‌نامه رسیدیم چهار کشور عمان، سوریه، ازبکستان و قزاقستان ما تفاهم نامه‌ها ر امضا کردیم و الان در حال مطالعه برای تعیین نقطه دقیق و بعدش تعیین قواعد حاکم بر آن منطقه هست، چون آن چیزی که ایجاد جذابیت می‌کند آن قوانین و قواعد حاکم بر فعالیت در منطقه است که می‌تواند در واقع سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی دو کشور را جذب کند که در آن دو نقطه هم قرار بگیرند و یا تجارت انجام دهند و یا سرمایه‌گذاری مشترک انجام بدهند عراق را ما خوب در این گزارش گفته شد. سه نقطه بعداً دو نقطه دیگر هم اضافه شد یک نقطه را مشخصا نخست وزیر محترم عراق بعد از سفری که ما به عراق داشتیم در اجلاس کمیسیون مشترک نامه زدن و رسما یک نقطه را پیشنهاد کردند که برای نقطه شروع که ما داریم مطالعات مان را داریم روی آن نقطه و چهارتا نقطه دیگر هم‌زمان شروع می‌کنیم تا در واقع بتوانیم به آن اولویت اول مان در عراق برسیم. مقامات عمانی چند وقت پیش سفری به ایران داشته‌اند و تفاهم نامه در آن سفر امضا شد و الان وارد فاز بعدی می‌شویم سفری را ما به زودی به عمان خواهیم داشت و مطالعاتی را روی این که نقطه بعدی کجا باشد شروع خواهیم کرد با ازبکستان همچنین به هر حال در حال کار هستیم و افغانستان هم ابراز تمایل خیلی خیلی جدی کردند ما باهاشون مذاکرات را خیلی خیلی جلو رفتیم مکاتباتی شده و به زودی در واقع ما حضور خواهیم داشت در افغانستان و نقاطی که مطرح است را هم بررسی خواهیم کرد پاکستان و ترکیه هم متن تفاهم‌نامه باهاشون تقریباً نهایی شده و فکر می‌کنم در همین هفته‌های آینده یا در جریان سفر‌های که اتفاق می‌افتد در واقع امضا خواهد شد، این تفاهم‌نامه و بعد وارد فاز نقطه مشترک خواهیم شد. نکته مهمی که وجود دارد این است که ما از ظرفیت بخش خصوصی برای مدیریت این مناطق آزاد جدید ان‌شاءالله استفاده خواهیم کرد و دعوت خواهیم کرد قبلا هم به صورت به‌هرحال گذرا در برنامه‌های رسانه‌ای در شبکه جام‌جم عرض کردم که ایرانیان خارج از کشور که سرمایه مناسبی دارند و توانایی کار بین‌المللی دارند در صورت تمایل در واقع ما خدمت شان خواهیم بود برای این که در این مناطق آزاد مشترک چه به عنوان سازمان مسئول که آن جا را اداره کنند و چه به عنوان سرمایه‌گذار.

عبدالملکی: بله ما به دنبال این هستیم که بخش تصدی‌گری اش را به بخش خصوصی واگذار کنیم و خودمان نظارت حاکمیت و حکمرانی فقط داشته باشیم در مناطق آزاد مشترک و به اصطلاح که خوب بخش زیادی اش هم خارج از مرز‌های ایران هست ما در ارتباط با مناطق آزادی که در داخل کشور خودمان داریم طبق قانون خوب یک سازمانی تشکیل می‌شود که آن سازمان قالبش شرکت دولتی هست در ارتباط با مناطق ویژه این‌طور نیست قانون گذار به ما اجازه داده که از ظرفیت بخش خصوصی برای مدیریت مناطق ویژه به عنوان سازمان مسئول استفاده کنیم و اتفاقاً تعدادی از مناطق ویژه مان که توسط بخش خصوصی در مدیریت می‌شوند خیلی توانمند و قوی دارند کار می‌کنند مثل منطقه ویژه اقتصادی بیرجند که انصافاً خیلی خوب دارن کارشان را جلو می‌برند و ما در مناطق مشترک فرا مرزی و خارجی مان هم تمایل بر این است که از بخش در واقع خصوصی برای مدیریت استفاده کنیم که توانمندتر هستند در این زمینه ما با این کار در واقع چند تا اتفاق بزرگ رو رقم می‌زنیم در اقتصاد کشور که این‌ها در طول برنامه هفتم ثمراتش را نشان خواهد داد یکی از پیشنهاداتی که برای درج در برنامه هفتم مطرح شده این است که مجلس محترم شورای اسلامی به دولت اجازه بدهد که مناطق مشترکی بر مناطق بین‌المللی را به هر تعدادی که مورد نیاز هست ایجاد بکند که امیدواریم این هم با عنایت نمایندگان محترم مجلس تصویب بشود با ایجاد مناطق مشترک ما اولاً برای فعالان اقتصادی ایرانی که در مناطق آزاد یا ویژه ایران کار می‌کنند جا پا در خارج از کشور ایجاد می‌کنیم که خوب بخشی از حکمرانی آن اولا این که خارج از کشور هست بر عهده ما به عنوان نهاد حاکمیتی جمهوری اسلامی هست و این باعث می‌شود که آن‌ها تجارت شان تسهیل شود و از طرف دیگر با معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری مناطق آزاد و ویژه ایران در مناطق آزاد مشترک در این کشور‌ها ایجاد می‌شوند سرمایه‌گذاران خارجی را ترغیب کنیم که در مناطق آزاد و ویژه ایران حضور پیدا کنند و آن‌ها هم دقیقاً واحد نظیر خودش را در ایران ایجاد بکنند که باز این به نفع آنهاست برای توسعه تجارت شان و سرمایه‌گذاری در ایران اتفاق می‌افتد، تولید و اشتغال هم برای کشور ما رقم می‌خورد و به هر حال انتقال فناوری هم انتظار داریم که در این فرآیند صورت بگیرد نسل جدید مناطق آزاد هستند این‌ها در دنیا مناطق مشترک و الحمدالله جمهوری اسلامی ایران هم گام به گام دنیا و در لبه به اصطلاح این دانش دارد حرکت می‌کند خود ما پنجاه بیش از پنجاه الگوی مشارکت دو کشور در ایجاد منطقه آزاد مشترک را طراحی کردیم و به نوعی می‌توانیم بگوییم خودمان جزو نوآوران این عرصه در عرصه بین‌المللی هستیم. در مذاکراتی که با کشور‌ها می‌کنیم دست ما پر هست که از این پنجاه تا با آن فرآیند مذاکراتی و بخشش چانه‌زنی کدام مدل را انتخاب کنیم که بیشترین منفعت را برای کشور ما و بر جمهوری اسلامی داشته باشد.

عبدالملکی: بله این‌ها در واقع در طی این مذاکرات است که با کشور چین که خوب مذاکرات در سطح بالا انجام شده ما الان باید وارد مذاکرات عملیاتی‌اش بشویم که در همین تابستان امسال مذاکراتش اتفاق خواهد افتاد چینی‌ها هم مایل هستند که در ایران منطقه مشترک داشته باشند با مدیریت در واقع هر دو طرف و قواعدی و به اصطلاح برای این منطقه مشترک تنظیم خواهد شد.

عبدالملکی: نه جانمایی نشده ما به صورت کلی تمایل طرفین را در سطح عالی سیاسی جلب کردیم هر دو طرف اعلام آمادگی کردند در این قرارداد بیست و پنج ساله که به اصطلاح بین ایران و چین هم لحاظ شده ما وارد حوزه عملیاتی اش خواهیم شد می‌خواهم عرض کنم بعضی از کشور‌ها مثل چین مایل هستند که در ایران با مشارکت ما منطقه آزاد داشته باشند.

عبدالملکی: بله همچنین ما با روس‌ها وارد مذاکرات شدیم هنوز تفاهم‌نامه‌ای امضا نشده، اما به رغم اینکه تفاهم‌نامه هنوز امضا نشده، اما در واقع مقامات اقتصادی و فعالان حوزه مناطق آزاد روس در ایران حضور گسترده دارند و مرتب سفر می‌کنند چندین سفر به منطقه آزاد انزلی ما داشتند.