۲۱ تیر روزی بنام حجاب و عفاف

به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما،حجاب یک فرهنگ است که اجرای صحیح آن می تواند جامعه را به جلو یا عقب حرکت  دهد.

حجاب فرم نیست؛ یک استاندارد است

پهلوی اول بنا داشت با اجباری کردن کشف حجاب، فرهنگ عفاف زن مسلمان ایرانی را استحاله کند، اما این دستور رضاخانی با اینکه مدت زیادی دوام نیاورد، اثرات سوء فرهنگی و اجتماعی را به جامعه ایرانی تحمیل کرد.

 

این در حالیست که این قیام خونین که در تیرماه ۱۳۱۳ در مشهد رخ داد تنها مربوط به حجاب زنان و اقدامات رضاخانی نبوده‌است بلکه مساله اصلی رهبران قیام مساله غربی شدن ایرانیان در همه ابعاد بود که فقط شامل حال زنان نمی‌شد. 

مساله‌ای که سوغات رضاخان از همنشینی یکماهه با «آتاتورک» بنیانگذار جمهوری ترکیه بود که حتی به ظاهر غربی در این کشور بسنده نکرد بلکه حتی خط نوشتاری مردم ترکیه را نیز از خط عربی که قرن‌ها ریشه در فرهنگ این کشور داشت به لاتین تغییر داد.

از این رو به نظر می‌رسد واقعه مسجد گوهرشاد را باید فراتر از موضوعی مربوط به پوشش زنان دانست. 

بلکه این واقعه نقطه عطف بزرگی در تاریخ سیاسی کشور است و مقاومت جانانه علما و مردم و شهادت بیش تاز ۱۶۰۰ نفر در یک روز را به همراه داشت.

دلیل اصلی شکل‌گیری این قیام را می‌توان در تصویب قانون مجلس در دی ماه ۱۳۰۷ دانست. 

زمانی که مجلس تصویب کرد تمام اتباع ایرانی در داخل کشور به جز روحانیون مکلف به پوشیدن لباس متحدالشکل هستند و مردان باید با کت و شلوار و کراوات و کلاه لبه‌دار فرنگی در شهر تردد کنند تا تمایلات رضاخان مبنی بر غربی شدن را برآورده کنند.

در این سال‌ها بود که شایعات پیرامون کشف حجاب زنان نیز همیشه وجود داشت تا در جشن فروردین ماه ۱۳۱۴ شیراز عده‌ای از دختران با پوششی خارج از عرف آن زمان روی صحنه آمدند و همراه با گروه ارکستر شروع به رقصیدن کردند که موجب اعتراض مردم شیراز نیز شد علمای مخالف آن هم این مراسم را به شدت محکوم کردند که در نتیجه دستگیری و زندانی شدند.

 

اما واقعه قیام از سفر شیخ محمدعلی بهلول به مشهد آغاز شد. بهلول وقتی وارد مشهد شد متوجه شد که آیت الله سیدحسین قمی از علمای مشهد به تهران سفر کرده تا سر بخشنامه متحدالشکل شدن و تغییر لباس ایرانیان با رضاشاه مذاکره کند که به محض ورود به تهران حصر شده‌است. 

در پی همین ماجرا مردم در مسجد گوهرشاد جمع شدند و اعتراض خود را نشان می‌دهند.

این تجمع و قیام علیه غربی شدن و حصر آیت الله قمی که به رهبری بهلول و سخنرانی‌هایش و دیگر علما چندروز ادامه پیدا کرد. در نهایت با به توپ بستن وتیربار شدن مردم و شهادت عده کثیری از تحصن کنندگان به خاک و خون کشیده شد.

رضا شاه نیز ۶ ماه بعد در ۱۷ دی ماه ۱۳۱۴ فرمان ممنوعیت حجاب را صادر کرد و زنان و دختران ایرانی از استفاده چادر، روسری و روبنده منع شدند.

بسیاری از جامعه‌شناسان معتقدند این اجبار به تغییر پوشش و غربی شدن و قانون ممنوعیت حجاب با اینکه در سال ۱۳۲۰ و خلع رضاشاه به فراموشی سپرده شد، اما اثرات سوء آن در جامعه ایرانی ماندگار شد.

«ابوالفضل اقبالی» دکترای جامعه‌شناسی و پژوهشگر حوزه جنسیت و خانواده این نوع اقدام رضاخانی را در راستای مدرن شدن نامید که در صدد بود ارزش‌های سنتی را از بین ببرد.

نکته مهم در فهم این مسئله این است که اساساً مدرن شدن و به سمت توسعه و مدرنیته حرکت کردن، یکی از اقتضائاتش پذیرش استاندارد‌ها و فراروایت‌های دنیای جدید است. این استاندارد‌ها و فراروایت‌ها در عرصه‌های مختلفی وجود دارد و خودش را به زندگی سنتی تحمیل می‌کند. 

یکی از آن‌ها عرصه فرهنگی و هویتی است، اما تا عرصه سیاست و اقتصاد و علم و همه چیز پیش می‌رود. در دنیای مدرن اساساً علم چیزی است که در دانشگاه کسب می‌شود؛ لذا حتی اگر حوزوی هم باشی باید مدرک معادل بگیری تا به تو بگویند حجت‌الاسلام دکتر فلانی. این فراروایت‌هایی که دنیای مدرن در ساحت فرهنگ، اقتصاد، علم و فناوری دارد به شما القا می‌کند، اولین پیامدش این است که آن تکثر هویتی که در سنت وجود دارد و دارای کارکرد‌های متعدد است را از بین می‌برد.

اقبالی درباره تاثیرات پوشش در تغییر فرهنگ جامعه و کمرنگ شدن حمایت‌های قومیتی گفت: پوشش یکی از عناصر هویتی اقوام و قومیت‌های مختلف در ایران بوده است و شما با پوشش بسیاری از دلالت‌های هویتی را می‌توانستید دریافت کنید؛ دلالت‌های هویتی از فرهنگ و ذخایر فرهنگی آن قوم که با متحدالشکل شدن یکسان‌سازی می‌شود.

 

منبع: خبرگزاری فارس