بیان فضایل عید غدیر

به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما،«عید غدیرخم از عید فطر، عید قربان، روز جمعه و روز عرفه نیز برتر است و روز غدیر، روز شریف و بزرگی است این روز، روز عید و شادی و سرور است.»

در فضیلت عید غدیر و اهمیت ویژه آن در مقایسه با دیگر عیدها، احادیث فراوانی وارد شده است.

واقعه غدیر از مسائل مهم تاریخ اسلام است که این موضوع در منابع مستدل و مستند و قابل اتکای شیعه و سنی به آن اشاره شده و روایات زیادی درباره آن نقل شده است. 

در فضیلت عید غدیر و اهمیت ویژه آن در مقایسه با دیگر عیدها، احادیث فراوانی وارد شده است. اکنون به نمونه‌هایی از سخنان گهربار پیشوایان دین اشاره می‌کنیم.

آن حضرت فرمود: «روز غدیرخم، برترین و بالاترین عید‌های امت من است. روزی است که خدای متعال مرا مأمور کرد برادرم، علی بن ابی طالب را، چون نشانه‌ای بر امتم نصب کنم تا پس از من، با او راه را بیابند و روزی است که خداوند دین مرا کامل و نعمتش را بر امت تمام کرد و راضی شد که اسلام دین آن‌ها باشد».

آن حضرت به امیرمؤمنان، علی (ع) وصیت کرد که این روز را عید بگیرد و فرمود: «پیامبران نیز چنین می‌کردند و به جانشینان خود وصیت می‌کردند که این روز را عید بگیرند.» همچنین پس از اعلام این روز به عنوان عید، خطاب به مسلمانان فرمود: به من شادباش گویید، همانا خدای تعالی مرا به نبوت و خاندانم را به امامت برگزید».

امیرمؤمنان نیز این روز را بلندمرتبه خوانده است. 

در سالی که عید غدیر با روز جمعه هم زمان شده بود، آن حضرت در خطابه ای، درباره عید گرفتن غدیر فرمود: «خداوند در این روز، دو عید بزرگ را برای شما جمع کرده است.

امروز، روزی خانواده هایتان را توسعه دهید و به برادرانتان نیکی کنید و به خاطر این نعمت که خدایتان بخشیده است، پیوسته شکر او را به جای آورید.

با هم باشید تا خدا پراکندگی هایتان را جمع کند. همان گونه که خداوند بر شما منت نهاده و پاداش این عید را چندین برابر عید‌های دیگر قرار داده است، از نعمت‌های او به یکدیگر هدیه دهید».

«عید غدیر، عید الله اکبر است؛ یعنی بزرگ‌ترین عید الهی است».

«شاید گمان کنی خداوند روزی گرامی‌تر از روز غدیر آفریده است. نه به خدا سوگند، نه به خدا سوگند، نه به خدا سوگند».

«این روز، روز عید اهل بیت محمد صلی الله علیه و آله است».

«هرکس این روز را عید بگیرد، خداوند بر ثروتش بیفزاید و به مالش برکت دهد».

فیاض بن محمد بن عمر طوسی می‌گوید: روز غدیر خدمت امام رضا (ع) رسیدم. 

دیدم حضرت عده‌ای از یاران نزدیک خود را برای افطار دعوت فرموده و به منزل آنان هدیه و عیدی فرستاده است.

خانه ایشان و اطرافیان حضرت حال و هوای دیگری داشت. مستخدمان حضرت را دیدم که همه چیز خود و حتی ابزاری را که روز‌های دیگر به کار می‌بردند، نو کرده بودند و آن حضرت درباره فضیلت و شرف آن روز سخن می‌راند.

«همانا غدیر در آسمان‌ها شناخته شده‌تر از روی زمین است».

«روز غدیر، روز عید است و بافضیلت‌ترین عید‌ها نزد اهل بیت و دوستداران آنان به شمار می‌آید».

روز‌ها و مناسبت‌ها هرچند مهم باشند و دعا و اعمال خاصی درباره آن‌ها وارد شده باشد، زمانی عید خواهند بود که در شرع مقدس عید خوانده شوند. 

برای مثال، روز‌های بزرگی در اسلام وجود دارد، مانند روز شریف مبعث، روز تولد حضرت رسول گرامی اسلام و روز‌های تولد دیگر معصومان، روز عرفه و جز آن، ولی هیچ یک از این روز‌ها در شرع، عید معرفی نشده اند. همچنین روایت‌هایی که در باب استحباب برخی اعمال و ادعیه درباره نوروز آمده، در حد مراسم دینی است و در هیچ روایتی، از این روز به عید یاد نشده است. از میان این روز‌ها و مناسبت ها، روز غدیر در روایات، بسان عید فطر و عید قربان و روز جمعه، عید خوانده شده و افزون‌تر از آن، با صیغه تفضیلی مانند «اَفْضَلُ الأعیاد؛ برترین عیدها» و «عیدالله الأکبر؛ عید بزرگ‌تر خداوند» از آن یاد شده است.

امام صادق (ع) درباره عظمت این روز به یکی از اصحاب خود فرمود: شاید بپنداری که خدای عزوجل روزی بزرگ‌تر از آن (روز غدیر) آفریده باشد؟ نه به خدا، نه به خدا (چنین نیست).

از این تعبیر‌ها روشن می‌شود که روز غدیر، هم سنگ روز دَحْوُالارض، نیمه ماه رجب، نوروز و امثال آن نیست، بلکه به مراتب بزرگ‌تر و گرامی‌تر از این روزهاست.

روز غدیر، عید آل محمد صلی الله علیه و آله و روز جشن اهل بیت (ع) است. ازاین رو، بر جشن گرفتن و اظهار سرور و شادی در این روز تأکید ویژه‌ای شده است. 

امام صادق (ع) می‌فرماید: «پیامبران بنی اسرائیل، روزی را که جانشین خود را تعیین می‌کردند، عید قرار می‌دادند. عید غدیر هم روزی است که پیامبر، علی (ع) را برای امامت مردم منصوب فرمود».

پیامبر، به امیرمؤمنان، علی (ع) وصیت کرد که این روز را عید بگیرد و فرمود انبیا هم چنین می‌کردند و به جانشینان خود وصیت می‌کردند که این روز را عید بگیرند.

 امیرالمؤمنین علی (ع) نیز فرمود: «این روز (غدیر) روز عظیم الشأنی است».

امام صادق (ع) می‌فرماید: «روز غدیر، روزی است که خداوند آن را برای شیعیان و دوستداران ما عید قرار داده است».

همچنین فرمود: «در روز قیامت، چهارروز را مانند عروس به پیشگاه الهی می‌برند: عید فطر، عید قربان، روز جمعه، عید غدیر.

روز غدیرخم در مقابل عید قربان و فطر، مانند ماه بین ستارگان است. 

خداوند تعالی، فرشتگان مقرب را که رئیسشان جبرئیل است و پیامبران مرسل را که رئیسشان حضرت محمد صلی الله علیه و آله است و اوصیای برگزیده را که رئیسشان امیرالمؤمنین، علی (ع) است و اولیای خود راکه رئیسشان سلمان و ابوذر و مقداد و عمار هستند، موکل غدیر می‌گرداند که آن را همراهی کنند تا وارد بهشت سازند».

امام رضا (ع) نیز فرموده است: «این روز، روز عید اهل بیت محمد صلی الله علیه و آله است و هر کس این روز را عید بگیرد، خداوند مالش را زیاد می‌کند».

ایشان در حدیثی دیگر می‌فرماید: «روز غدیر، روزی است که خداوند به جبرئیل امر می‌کند تا تختی از کرامت خود، مقابل بیت المعمور قرار دهد. سپس جبرئیل بر فراز آن قرار می‌گیرد و فرشتگان از همه آسمان‌ها جمع می‌شوند و بر پیامبر درود می‌فرستند و برای شیعیان امیرالمؤمنین علی (ع) و ائمه (ع) و دوستداران ایشان استغفار می‌کنند».

سخن امام صادق (ع) نیز ناظر به برپایی جشن غدیر در آسمان هاست، آنجا که می‌فرماید: «عید غدیر در آسمان ها، به نام روز «عهد معهود» خوانده می‌شود».

رسول رحمت در روایتی زیبا از زاویه‌ای دیگر به غدیر نگریسته و فرموده است: روز غدیر خم، بهترین عید‌های امت من است و آن روزی است که خدا مرا فرمان داد برادرم علی بن ابی طالب را به جانشینی خویش منصوب سازم تا در نبود من، مردم به وسیله او هدایت شوند و در این روز، خداوند دین (خود) را کامل و نعمتش را بر امت من تمام کرد و دین اسلام را برای آنان برگزید.

زیاد بن محمد از امام صادق (ع) پرسید: آیا برای مسلمانان عید دیگری جز جمعه و فطر و قربان وجود دارد؟ ایشان فرمود: «آری، روزی که رسول خدا صلی الله علیه و آله در آن روز علی (ع) را به عنوان نشان هدایت نصب فرمود.» وی پرسید: آن کدام روز است؟ (ظاهراً یعنی کدام یک از روز‌های هفته.) 

حضرت فرمود: «روز‌ها می‌گردد، به آن چه کار داری؟ آن روز هجدهم ذی الحجه است و برای شما در آن روز، شایسته است که با انجام دادن کار‌های پسندیده و روزه گرفتن و به جا آوردن نماز مستحبی و رعایت بیشتر پیوند خویشاوندی، نزدیکی بیشتر به خداوند متعال را بجویید، از دوستان و برادران خود دیدار کنید و پیوند خود را با آنان استوارتر سازید».

همچنین حضرت در سخنی دیگر درباره روز عید غدیر فرمود: روزه روز غدیر خم با روزه گرفتن در تمام عمر دنیا هم سنگی می‌کند؛ [یعنی]اگر انسان [از آغاز پیدایش]تا پایان دنیا عمر کند و همه را روزه بدارد، پاداش روزه روز غدیر بدو داده می‌شود و روزه این روز نزد خدای عزوجل معادل یک صد حج و یک صد عمره مقبول در سال است و این روز، بزرگ‌ترین عید خداوند است. خداوند هر پیامبری که مبعوث فرمود [آن پیامبر]این روز را عید گرفت و حرمت آن را شناخت. این روز در آسمان (نزد افلاکیان) روز عهد معهود و در زمین روز پیمان گرفته شده و جمع مشهود (حضور بی پرده) نام دارد.

عید دانستن روز غدیر و انجام دادن آداب و سنن ویژه در شب و روز آن، از سنت‌های عمومی جهان اسلام است و به شیعیان اختصاص ندارد.

منابع و مدارک انکارناپذیر تاریخی است نشان می‌دهد که از زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله این روز، عید بزرگ مسلمانان بوده است و اهل بیت بزرگوار آن حضرت و همه معتقدان به اسلام محمدی، از این سنت پاسداری کرده اند.

منابع نخستین اهل تسنن، بر آنچه گفتیم گواه است.

از جمله ابوریحان بیرونی می‌نویسد: «روز عید غدیر، از عید‌های مورد توجه مسلمانان است».

ابن طلحه شافعی نیز می‌نویسد: این روز، عید شده است برای اینکه، رسول خدا صلی الله علیه و آله، حضرت علی (ع) را به مقام والای «ولایت» برگزید و از میان تمام مردم فقط او را به این شرافت رساند.

برای نمونه، در شرح زندگی مستعلی پسر مستنصر نگاشته است: «مردم در روز هجدهم ذی حجه، روز عید غدیرخم، با وی بیعت کردند.» عبیدی همدر شرح حال مستنصر بالله نوشته است: «وی شب پنج شنبه، هجدهم ذی حجه سال ۴۸۷ درگذشت.» سپس می‌افزاید: «و این شب، شب عید غدیر است».

ثعالبی در ثمارالقلوب، شب غدیر را جزو مناسبت‌های ویژه آورده است و می‌نویسد: شب غدیر، همان شبی است که رسول خدا صلی الله علیه و آله در فردای آن، در غدیرخم خطبه‌ای خواند و فرمود: «مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلیٌ مَوْلاهُ الّلهُمَّ وال مَنْ والاه و عاد مَنْ عاداهُ وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ.» 

چنان که در اخبار و روایات و کلمات تاریخ نگاران دیدیم، روز غدیر، در آخرین سال عمر شریف پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله؛ یعنی همان سالی که علی (ع) را به خلافت منصوب فرمود، عید شناخته شده و از همان سال و همان صحرا پا به پای مسلمانان در طول زمان و در پهنه کشور‌های اسلامی، گرامی داشته شد.

با پژوهش در پیشینه تاریخی مسلمانان درمی یابیم در سده‌های نخستین، مسلمانان به ویژه در کشور‌های حجاز، عراق، مصر، ایران و کشور‌های افریقایی این روز را عید می‌دانسته و همواره مراسم عید را در این روز برپا می‌کرده اند.

از نظر تاریخی، این روز در زمان امام صادق (ع) و امام رضا (ع)؛ در دوران غیبت صغرا که فرات بن ابراهیم کوفی و کلینی رازی می‌زیسته اند.

از نظر گستره جغرافیایی، در مناطق شرقی جهان اسلام؛ یعنی ماوراءالنهر، محل زندگی ابوریحان؛ نیشابور، محل تولد ثعالبی؛ تاری، زادگاه و اقامتگاه کلینی؛ بغداد، دیار مسعودی، تا حلب که شهر ابن طلحه شافعی و مصر که وطن ابن خلکان است، مردم به این عید توجه داشت و آن را جشن می‌گرفتند.

 این در صورتی است که فرض کنیم هر یک از این بزرگان، تنها از محیط زندگی خود خبر داده اند، درحالی که می‌دانیم بعضی از آنها، چون مسعودی و ابوریحان بیرونی، بیشتر کشور‌های اسلامی را دیده و در نوشته هایشان از این روز به عنوان عید مسلمانان یاد کرده اند.

عید‌های هر ملت، برای آنان روز زنده کردن آداب و رسم ها، بستن پیمان دوباره و یادآوری روز‌های سرنوشت ساز و مهمشان است.

 عید گرفتن روز غدیر، از همان سال حجه الوداع و در همان بیابان غدیر، پس از پایان خطبه پیامبر آغاز شد. 

در طول سه روز توقف در غدیرخم، مراسمی برپا شد و خود حضرت از مردم خواست به او تبریک بگویند و می‌فرمود: «هَنِّئُونی، هَنِّئُونی» که این سخن را در هیچ یک از پیروزی‌ها نفرموده بود.

نخستین تبریک‌ها را مردم به خود پیامبر و امیرالمؤمنین علی (ع) عرض کردند و به همین مناسبت، در آن روزگار شعر سروده شد. این سنت نیکو در تاریخ همچنان ادامه یافت و به صورت سیره‌ای مهم و سفارش شده، مورد توجه عام و خاص اهل اسلام قرار گرفت.

هر قومی با شیوه عید گرفتنش، فرهنگ و عقیده خود را نشان می‌دهد.

ازاین رو، در مکتب اهل بیت (ع) نیز برای برپایی عید غدیر، مسائل و جنبه‌های گوناگونی در نظر گرفته شده است که گوشه‌ای از تفکر شیعی را به جهانیان می‌شناساند. 

این موارد را که از روایت‌ها به دست آورده ایم، در این قسمت بیان می‌کنیم، ولی جشن غدیر تنها به این موارد محدود نیست. بااین حال، در اظهار سرور و شادی سه مسئله اساسی را باید در نظر گرفت:

الف) برنامه‌های جشن با موضوع عید تناسب داشته باشد.

همچنین در خور مقام صاحب عید؛ یعنی امیرالمؤمنین، علی (ع) باشد. مراسم رنگ و بوی مذهبی داشته و با جشن‌های عادی همچون عروسی و ولیمه متفاوت باشد.

آنچه مایه رنجش و نارضایتی امامان (ع) می‌شود و هرکس می‌تواند به حکم وجدان بفهمد که ایشان از نبودن آن خشنودترند، در همه جشن ها، به ویژه چنین جشن‌هایی باید ترک شود.

 

منبع: رسا نیوز