حمایت از نخبگان و شناسایی استعدادهای برتر

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ،  رادیو فرهنگ  در برنامه صبح به وقت فرهنگ با  آقای گلشن مهرجردی ،  مدیر کل دفتر شناسایی و هدایت مستعدان بنیاد ملی نخبگان درباره حمایت از نخبگان گفتگو کرد.
سوال: لطفا درباره حمایت هایتان از نخبگان برای ما بفرمایید که شامل چه مواردی می‌شود؟ بنیاد ملی نخبگان چگونه از نخبگان حمایت می‌کند؟
مهرجردی: من پیش از این که توضیحاتم را راجع به حمایت‌ها و پشتیبانی‌ها بدهم، توافقی بکنیم بر سر معنی لغات، معنی اصطلاحی لغات که به کار می‌بریم در نام بنیاد کلمه نخبگان آمده و طبیعتا فهم عمومی هم همین است که مخاطبان بنیاد نخبگان هستند.ولی ما در اصطلاح در مصوباتی که تعریف کردند ادبیات رسمی بنیاد را، نخبگان را عالی‌ترین سطح کمال مخاطبان خودمان می‌دانیم و تلاش ما این است که مخاطبان ما که قشر گسترده‌ای از آن گروه مستعدان برتر هستند در آینده انشاالله تبدیل به نخبگان ما بشوند. ما نخبه را فردی می‌دانیم که علاوه بر این که دارای استعداد برتر هست که بخش مهمی از این استعداد ناشی از داده‌های طبیعی هست و باصطلاح خدادادی هست ضمن تلاش برای اکتساب توانایی‌های کسب شدنی، تخصص‌های اکتسابی و نهایتا تلاش برای اثرگذاری مبتنی بر آن استعداد و تخصص برسد به مرحله نخبگی.ما نخبه را فرد مستعد و متخصص و موثر می‌دانیم. اما تا قبل از این که فرد به این مرحله به این کمال برسد، ما بسیاری از گروه مخاطبان بنیاد از جمله دانش آموزان و دانشجویانی را که تحت پوشش برنامه‌های حمایتی بنیاد هستند گروه مستعدان برتری می‌دانیم که امیدواریم نخبگان آینده ما باشند.
سوال: حمایت شما از این مستعدان چه هست؟ یا از نخبگان چه هست؟ چون این طور که مشخص است دو مرحله می‌شود کسانی که مستعد و متخصص و موثرند، حمایت می‌کنید تا به مرحله نخبگان برسند، چه جور حمایتی صورت می‌گیرد؟
مهرجردی: اگر نخواهم وارد ریز بشوم و بخواهم یک تعریف کلی بکنم ما نسبت به هر یک از مراحل رشد این چنین افرادی وظایفی در خودمان می‌دانیم، در نسبت با گروه مستعدین، مهم‌ترین که در واقع به طور مشخص دانش آموزان استعداد برتر را اگر بگویم ما وظایف اصلی مان را شناسایی و هدایت تعریف می‌کنیم و نسبت به گروه دانشجویان مستعد برتر که ما گاهی از ایشان تعبیر به گروه آینده سازان می‌کنیم شناسایی و توانمندسازی را وظایف خودمان می‌دانیم، بعد از دانش آموختگی و رسیدن به مرحله‌ای که ما آن را آغاز مرحله سرآمدی می‌دانیم زمینه سازی برای جذب و بکارگیری وظیفه می‌دانیم و نهایتا وقتی فرد به آن نقاط کمال تخصصی اش می‌رسد، زمینه سازی برای اثرگذاری، برای رسیدن به مرحله نخبگی و پس از مرحله نخبگی تکریم و الگوسازی، یعنی این زنجیره کمال از شناسایی و هدایت مستعدان، توانمندسازی آینده سازان و جذب وبکارگیری، زمینه سازی برای اثرگذاری و نهایتا تکریم و الگوسازی این زنجیره خدمتی است که بنیاد ارائه می‌کند.
سوال: برخی خانواده‌ها یا برخی از افراد هستند که واقعا مستعدند، متخصصند و موثرند، اما شاید از آن جنبه مالی لازم برخوردار نباشند یا این تصور وجود داشته باشد که اگر آن جنبه مالی را ندارند نمی‌توانند آنچنان که باید به قشر نخبگان راه پیدا کنند، برای این دسته از این افراد چه حمایتی صورت گرفته؟ آیا برای افراد برای شرایط خاص مثل کسانی که تحت پوشش کمیته امداد یا بهزیستی هستند، ولی افراد موثری هستند و در آن شرایط رشد کردند آیا وجود دارد و اگر وجود دارد توضیح بفرمایید:
مهرجردی: بله حتما یک دسته مهم از حمایت‌های بنیاد حمایت‌های مالی یا حمایت‌های ایجادفرصت‌ها و دسترسی‌هایی است که رایگان ممکن است ایجاد شود، ولی اگر فرد به طور طبیعی می‌خواست آن امکانات را بدست بیاورد مستلزم پرداخت هزینه بود. عمدتا البته این سطوح حمایتی از نهاد‌های حمایتی مربوط می‌شود به سطوح دانش آموزی و دانشجویی، به طور مشخص مثلا ما با کمیته امداد حضرت امام تفاهمنامه‌ای داریم، برنامه‌های مشترکی داریم، چون خود بنده وظیفه ام عمدتا در بخش دانش آموزی هست و اطلاعاتم در این بخش کامل‌تر است ما امسال در آن گروهی از دانش آموزان که ما آن‌ها را گروه مخاطب خودمان می‌دانیم و از آن‌ها تعبیر به گروه مستعدان برتر می‌کنیم، در جامعه خانواده تحت پوشش کمیته امداد و خانواده تحت پوشش برنامه‌های بنیاد، قریب ۲۰ هزار نفر مشترک داریم و برنامه مشترکی با کمیته امداد داریم که این ۲۰ هزار دانش آموز مستعد برتر تحت پوشش خانواده‌های کمیته امداد تحت پوشش برنامه‌های مشترکی از جانب ما و آن دوستان قرار بگیرند به همین شکل با گروه‌های مختلفی که از نظر ما در شمار گروه‌های مستعدین هستند و با کمک نهاد‌هایی که به نوعی به طور پیوسته با آن‌ها در ارتباط هستند می‌توانیم برنامه‌های مشترک دیگری داشته باشیم، با بهزیستی هنوز برنامه مان تعریف نشده و شکل نگرفته، اما آن هم در دستور کار هست که شبیه به برنامه‌ای که با کمیته امداد داریم بتوانیم با ایشان طراحی کنیم.
سوال: اگر فردی تحت حمایت نباشد چطور می‌تواند از این خدمات استفاده بکند، این شناسایی چطور صورت می‌گیرد که آن فرد مستعد است متخصص است و موثر است و می‌تواند به آن مرحله کمال برسد؟
مهرجردی: حالا موثر را که بیشتر در سطوح عالی است، اگر واقعا در دوره دانش آموزی داریم صحبت می‌کنیم عمده این است که فرد مستعد باشد، شناسایی گروه دانش آموزان مستعد در بنیاد از طریق طرحی انجام می‌شود به نام  طرح شهاب که احتمالا قبلا هم نامش به گوش شما رسیده باشد و آشنا باشید، شهاب سرواژه شناسایی و هدایت استعداد‌های برتر هست، کاری است که از اوایل دهه ۹۰ با همکاری وزارت آموزش و پرورش شروع کردیم؛ خوشبختانه الان دیگر نتایج عملی آن به ثمر نشسته و ما داریم از یافته هایش استفاده می‌کنیم، اجمالا روش این است که ما در سطح دبستان با همکاری که با وزارت آموزش و پرورش داشتیم، همکاران ما در مدارس ابتدایی، آموزگاران پایه‌های چهارم تا ششم را زحمت دادیم از چندین سال پیش، هر سال آموزگاران علاوه بر ارزیابی که از عملکرد درسی و تحصیلی بچه‌ها می‌کنند، همه‌ی دانش آموزان خودشان را در هشت حوزه استعدادی که لزوما این حوزه‌ها هم منطبق بر عملکرد تحصیلی بچه‌ها نیستند، بلکه توانایی‌های حرکتی و ورزشی، هنری، روابط اجتماعی و رهبری و مدیریت و دیگر قابلیت‌های بچه‌ها را هم پوشش می‌دهد، علاوه بر کارنامه‌های تحصیلی که خانواده‌ها می‌گیرند یک نیم رخ استعدادی هم هر سال برای بچه‌ها تهیه می‌شود، البته منتشر و در اختیار خانواده‌ها نیست این نیمرخ‌ها و ما بر پایه جمع آوری این اطلاعات و تجمیع شان در پایان دوره دبستان، از آغاز دوره متوسطه ده درصد دانش آموزان هر منطقه آموزشی کشور را شناسایی می‌کنیم بعنوان گروه مستعدان و بعد مطالعه می‌کنیم که بدون این که افشا بکنیم این اطلاعات را، مطالعه می‌کنیم که این گروه ده درصدی در کدام مدارس، در کدام مراکز یادگیری برون مدرسه‌ای، در کدام نهاد‌های مردمی یا کانون‌های داوطلبی که برای کار با دانش آموزان تشکیل می‌شو دو یا هر مرکز تجمع دیگری، این افراد کجا با فراوانی بالا حضور دارند و ما سعی می‌کنیم آن نهاد‌ها را توانمند بکنیم، یعنی حمایت‌های ما برای تقویت دانش آموزان مستعد نوعا با واسطه یک نهاد انجام می‌شود، همان برنامه مشترکی هم که با کمیته امداد حضرت امام راجع به آن صحبت کردیم مصداق همین هست، یعنی ما نهاد حمایتی مثل کمیته امداد را هم که برنامه‌هایی برای پیگیری برنامه‌های تحصیلی و فرهنگی و استعداد پروری خانواده تحت پوشش خودش دارد مثل یک مدرسه، مثل یک پژوهشسرا، مثل یک فرهنگسرا و مثل یک کانون مردمی در یک مسجد و یا یک پایگاه بسیج، آن نهاد را هم نهاد همکار خودمان می‌شناسیم و از طریق آن نهاد همکار و توانمندسازی و تقویت هم منابع مالی، هم منابع انسانی، هم طراحی برنامه‌های مشترک سعی می‌کنیم این مراکز حضور مستعدین را توانمند بکنیم برای ارائه خدمات به این دانش آموزان.
سوال: این شاخصه‌های استعدادیابی یا این که فردی مستعد هست یا نیست در نزد بنیاد ملی نخبگان یک شاخصه‌های محرمانه است یا می‌توانید به گوشه‌هایی از این قضیه اشاره کنید که بر اساس چه شاخصه‌هایی تشخیص این قضیه می‌شود؟
مهرجردی: شاخصه‌ها محرمانه نیست ابدا، الان قریب بیش از ۱۷۰ هزار آموزگار در سطح کشور دارند با این شاخصه‌ها کار می‌کنند.
سوال: محرمانه که یک واژه یک مقدار. مثلا برای خود بنیاد ملی باید محفوظ بماند یا نه؟
مهرجردی: نه ما به طور مشخص وضعیت کنونی طرح شهاب این است که ۸ حوزه استعدادی را برای دانش آموزان رصد می‌کنیم و در هر یک از این حوزه‌ها به اصطلاح رفتار‌های نشانگری را فهرست کردیم، مثلا فرض کنید که یکی از این حوزه‌ها استعداد کلامی است، برای رصد استعداد کلامی دانش آموزان رفتار‌های نشانگری باشد مثلا این که یک دانش آموز توان لغات قوی و گسترده‌ای داشته باشد درکلام بتواند از یک دایره گسترده‌ای از لغات استفاده میکند یکی از رفتار‌های نشانگری است که مشاهده مستمر آن می‌تواند ما را خبر بدهد از این که استعداد کلامی در وجود این دانش آموز از سطح بالایی برخوردار است یا رفتار‌های نشانگر دیگر.
معلمان در طول سال بدون این که یک روز خاص، یک رویداد خاص، یک آزمون، یک رقابت، یک مسابقه را محل تشخیص چنین توانمندی‌هایی قرار بدهند، به صورت مستمر و در طول کار طبیعی که با دانش آموزان شان انجام می‌دهند، با یک نظم مشخصی این رفتار‌های نشانگر را جستجو می‌کنند نزد بچه‌ها و هر وقت نشانه‌های این رفتار نشانگر را ببینند برای خودشان ثبت می‌کنند و در پایان سال یادداشت‌هایی که در طول سال داشتند را تجمیع می‌کنند و این رفتار‌های نشانگر و میزان تناوب مشاهده اش را برای هر دانش آموز ثبت می‌کنند؛ بنابراین تا حد امکان تلاش شده که روش شناسایی و معیار‌های شناسایی در شرایط طبیعی باشد که یک فرد نتواند با رفتار‌هایی که به نوعی مصنوعی باشد یا خودش را به غیر از آنچه که هست بخواهد بنماید، بتواند ورود بکند، تلاش روش شناسایی شهاب این است.
سوال: ایا شناسایی استعداد صرفا از طریق همین شهابی که فرمودید هست و از طریق مدارس و از طریق آن نهاد‌هایی که با شما همکاری می‌کنند هست یا اگر شاید برخی از خانواده‌ها یک دل نگرانی‌هایی دارند و فکر می‌کنند که بچه هایشان با استعداد هستند و آن گونه که باید در مدارس شناسایی نشوند ایا مراجعه فردی، یا کسی بخواهد خودش پیگیر ماجرا بشود هست یا نه صرفا از طریق همین مواردی که شما نام بردید صورت می‌گیرد؟
مهرجردی: در حال حاضر ما چیزی در لایه دانش آموزی به عنوان مراجعه و درخواست مثلا این که من فرزندم مستعد هست نداریم، البته که این چیزی که توضیح دادم در مورد شناسایی با کمک آموزگاران دوره ابتدایی و رصد رفتار‌های نشانگر استعداد در واقع یکی از روش‌هایی است که الان بنیاد دارد استفاده می‌کند، ما روش‌های دیگری هم داریم، برای نمونه ما هر یک از رقابت‌های دانش آموزی معتبر در هر یک از حوزه‌ها، اعم از مسابقات علمی، فرهنگی، ادبی، هنری، ورزشی، اختراع و ابتکار و هر چیزی که نشانگر وجود این قابلیت‌ها و توانمندی سطح بالا در یک نوجوان باشد را برگزیدگانش را اگر از قبل در فهرست مستعداد ما با کمک آموزگاران قرا رنگرفته باشد به فهرست مان اضافه میکنیم، یعنی فرد نشان بدهد که در سطح یک منطقه و یک استان و یا حتی کشور در یک حوزه دارد عملکرد سطح بالا نشان می‌دهد، اگر هم ما از قبل او را شناسایی نکرده باشیم می‌گوییم این نقص و خطای کار ما بوده او خودش را در این عرصه رقابتی معتبر نشان داد و ثابت کرد خطایمان را می‌پذیریم و فوری او را به فهرست مان اضافه می‌کنیم، اما این که الان خانواده‌ای مراجعه کند بگوید من می‌خواهم فرزندم اضافه بشود عملا چنین چیزی نیست، از آن مهم‌تر این است که حتی اگر فرزند یک خانواده‌ای هم در گروه مستعدان باشد، ما فعلا نه به خود پدر و مادر و نه به خودش اعلان رسمی از جانب بنیاد نمی‌کنیم چه بسا بسیاری از خانواده‌ها فرزندشان در این فهرست قرار دارند و ما هم داریم تلاش می‌کنیم که محیط حضور و فعالیت آن دانش آموز را غنی سازی بکنیم، اما به اعتبار برخی آسیب‌هایی که مترتب هست و چنین اطلاق‌هایی برخی احتیاطاتی هست، ما تلاش می‌کنیم که این قضیه به طور طبیعی و بدون اصطلاحا ما می‌گوییم چنین برچسب زنی انجام شود.