اسلام و فرهنگ حجاب

از نظر اسلام، حجاب بانوان، تنها پوشیدن اندام، بازوها، زیر گلو، بنا گوش و مواضع زینت و زیبایی نیست، بلکه ستر و پوشش، یک نوع فرهنگ دینی است که احکام ویژه خود را دارد.

همان گونه که بر مرد اجنبی نگاه به بدن زن نامحرم جایز نمی‌باشد، بر بانوان نیز واجب است اندام و نقاط زینتی خود را از مردان نامحرم بپوشانند.

البته مرد‌ها نیز حتی المقدور باید بدن خود را از زنان نامحرم بپوشانند، به ویژه اگر بدانند که زن‌ها به قصد لذت و یا ریبه به بدن آنان نگاه می‌کنند. 

اگر چه به جز موارد خاصی، پوشیدن سایر قسمت‌های بدن بر مرد‌ها واجب نیست، ولی بر بانوان حرام است به بدن نیمه عریان، بازوان و سایر قسمت‌هایی که معمولاً مرد‌ها می‌پوشانند، بنگرند. به طور کلی باز گذاشتن هر جای بدن به قصد به حرام انداختن نامحرم، حرام است.

اصولاً فقهای معاصر و پیشین، حرمت نگاه و لزوم پوشش بانوان را یکی از واجبات مسلّم و قطعی به عنوان احکام اولیه می‌دانند.

شهید اول در مسالک می‌فرماید: مرد نامحرم نباید به زن نامحرم نگاه کند، مگر در حد ضرورت؛ آن هم برای یک مرتبه، جایز است و تکرار آن حرام می‌باشد؛ مثلاً هنگامی که زن و مردی بخواهند با هم ازدواج کنند، نگاه کردن هر یک به دیگری مطلوب خواهد بود.

در منابع اهل سنت، حدیثی از ابو هریره نقل شده که می‌گوید: در محضر پیامبرصلی الله علیه وآله بودم، مردی از راه رسید، عرض کرد: من با زنی از انصار ازدواج کرده ام. حضرت رسول صلی الله علیه وآله پرسید: آیا به او نگاه کرده ای؟ عرضه داشت: خیر، فرمود: «فاذهب فانظر الیها؛ حتماً می‌روی و به او نگاه می‌کنی که در چشم آن‌ها چیزی هست.»

مقصود این است که با نگاه‌های متقابل، بسیاری از مسائل مبادله می‌شود و بدین علت می‌تواند کارساز باشد و در شناخت همسر ایده آل، نقش مهمی ایفا نماید.

۲. اکثر مراجع بزرگ معاصر بر جواز نگاه انسان به زنی که می‌خواهد با او ازدواج کند، فتوا داده اند. حضرت آیة الله بهجت می‌فرماید: «بنابر اظهر، نگاه کردن به مو و محاسن دیگر آن زن هم [که می‌خواهد با او ازدواج کند]با همین شرایط [نبودن مانع شرعی برای ازدواج با زن و احتمال پیدا کردن اطلاعات تازه با نگاه به او]جایز است و وجهی دارد که زن هم بتواند به مردی که می‌خواهد با او ازدواج کند، با شرایطی که گفته شد، نگاه کند». (۴) در غیر این صورت، زن و مرد اجنبی باید از نگاه‌های آلوده و چشم چرانی خودداری نمایند، چرا که پوشش اسلامی، نماد عفت و پاکی زن مسلمان است. حجاب، منشأ قداست و طهارت خانواده هاست. زن عفیف، همسر با تعصب و نجیب را انتخاب می‌کند؛ همان گونه که جوان نجیب، دختر با عفت را می‌طلبد.

پوشش کاملِ زنان، عفاف، آزرم و حیا را در آنان حفظ می‌کند. محمد جواد مغنیه، صاحب کتاب «الفقه علی المذاهب الخمسه» می‌نویسد: تمام فقهای مذاهب پنجگانه (جعفری، شافعی، مالکی، حنفی و حنبلی) در این امر اتفاق نظر دارند که بر زن‌ها و مرد‌ها واجب است هنگام نماز، مواضع زینت و یا تمام بدن را بپوشانند. بر مرد‌ها فقط پوشاندن شرمگاه‌ها واجب است، گر چه پوشاندن تمام بدن در حال نماز مطلوب می‌باشد. خانم‌ها باید اندام، مو‌های سر و کلیه مواضع زینت را از نامحرمان پوشیده نگه دارند.

مقصود از مواضع زینت یعنی اعضایی که نه تنها خود به گونه طبیعی زینت محسوب شده و جذابیت ویژه‌ای دارد، بلکه معمولاً زینت‌های مصنوعی در آن قسمت از اعضا قرار می‌گیرند و بر جذابیت زن می‌افزایند؛ مانند: گوش‌ها که جای گوشواره است، زیر گلو و گردن که موضع گردن بند می‌باشد، بالای مچ دست‌ها که النگو و دست بند قرار می‌گیرد، مچ پا‌ها که خود از موارد زینت و جای خلخال می‌باشد و در میان بعضی از عشایر و زن‌های عرب، معمول بوده است و مو‌های سر که یکی از زیباترین زینت‌ها محسوب می‌شود. 

این بخش‌های بدن باید به تمام و کمال پوشانده شوند، به گونه‌ای که اگر چند تار مو از بالای پیشانی، زیر روسری و یا چادر نمایان شود، در صورتی که عمدی و آگاهانه باشد، از گناهان کبیره به شمار می‌رود و گذشته از عوارض دنیوی، کیفر سختی نیز در جهان آخرت خواهد داشت.

فقط پیر زن‌های از کار افتاده و دختران نابالغ از این قانون مستثنا شده اند.

حکمت آن نیز روشن است، زیرا پیر زن‌های سال خورده، جاذبه‌ها را از دست داده اند و دختران خردسال هم از مسائل جنسی بی خبرند.

بعضی می‌گویند: مهم‌ترین شاخصه جمال زن در زیبایی چهره اش نمایان می‌شود، پس چگونه است که فقیهان اسلامی، صورت را استثنا کرده اند، ولی پوشاندن مو‌ها را واجب دانسته اند؟

یکی از مراجع تقلید می‌فرماید: بر زن، باز گذاشتن صورت و دست‌ها در برابر نامحرم جایز است، لیکن مشروط بر این که از عدم وقوع خود و دیگران در حرام مطمئن باشد و کشف وجه و کفین به انگیزه جلب نظر نامحرمان نباشد و به صورت کلی باعث فتنه نشود وگرنه پوشاندن دست‌ها و صورت حتی از کسانی که با او محرمند، (به جز همسر) واجب است.

به عبارت دیگر، پوشاندن دست‌ها و صورت از نظر فقها مطلوب است، ولی اگر چهره زنی موجب به گناه افتادن دیگران شود، پوشاندن بخش اعظم آن را لازم می‌دانند؛ ولی چهره‌های معمولی، در صورتی که بدون آرایش باشد، پوشاندنش واجب نیست. 

مضاف بر این که بسیاری از فقیهان، پوشش نیمی از چهره زن را به صورت احتیاط فتوا داده اند. در ضمن از این نکته هم نباید غفلت کرد این که فقها پوشش چهره زن را استثنا کرده اند، به علت این است که بانوان در رفت و آمد‌ها گرفتار مشقت می‌شوند و عسر و حرج ایجاب می‌کند که پوشش گردی صورت واجب نباشد، ولی اطراف و پیرامون چهره زن باید مستور باشد، چرا که بر جاذبه زن می‌افزاید.

حکمت دیگر حجاب، سالم سازی جامعه اسلامی، صیانت اخلاقی و حفاظت بانوان از خطر تعرض فرصت طلبان و بوالهوسان است. اگر حفظ پوشش توأم با فرهنگ اسلامی باشد، باعث سلامت روحی، جسمی، مادی و معنوی جامعه می‌شود، زیرا اغلب طلاق ها، تنش ها، تضاد‌های خانوادگی، بی مهری‌ها و سایر مفاسد اجتماعی، در اثر نگاه‌ها و روابط نامشروع و اختلاط بین دو جنس مخالف فراهم میشود.

 گر چه غالب بانوان و دوشیزگان جامعه ما در اتخاذ بد حجابی و شیوه کاستن از حجاب کامل، قصد و غرضی ندارند، لیکن باید بدانند بینندگان همگی نیک اندیش و پاک نمی‌باشند. برخی گمان می‌کنند این گونه بانوان خدای ناکرده بزه کارند و گروهی با چشم چرانی ها، در پی فرصت‌های مساعد می‌گردند تا شکار خود را از میان آنان به دست آوردند. کم نیستند نوعروسانی که همسرانشان با خانواده‌های بد حجاب رفت و آمد کرده و زندگی خود را به تباهی کشیده اند. 

بی گمان، بد حجابی زنان موجبات جلب توجه نامحرمان را فراهم ساخته و زن و مرد را به گناه و روابط نادرست می‌کشاند. با وجود این، بسیاری از دختران و بانوان بد حجاب، علاقه‌مند به اسلام هستند؛ از این رو نظر فقهای اسلام و مراجع تقلید می‌تواند برای آنان سازنده باشد.

تمام مراجع تقلید از عصر شیخ طوسی تاکنون، در مسائلی که ذیلاً می‌آوریم، اتفاق نظر دارند:

۱. پوشیدن جوراب نازک و بدن نما برای خانم‌ها در بیرون از منزل و همچنین آرایش زنان در خیابان‌ها و بیرون گذاشتن مقداری از مو‌ها و پوشیدن لباس‌های محرک، حرام است.

۲. حجاب از ضروریات اسلام است و منکران آن، مرتد هستند؛ ولی بی اعتنایی به آن با عدم انکار، موجب فسق است و گناه محسوب می‌شود.

۳. عده‌ای در سخنرانی‌ها می‌گویند: چادر مشکی برای بانوان، مکروه است و باید پوشش جدیدی جایگزین آن شود. در پاسخ این عده باید گفت: چادر سیاه مانند عبای سیاه، کراهت ندارد، بلکه مطلوب است. چادر مشکی، یک نوع حجاب و بهترین آن محسوب می‌شود و، چون پوشیدن بدن بر بانوان واجب می‌باشد، بدین دلیل چادر بهترین نوع پوشش واجبی است که زن‌های مؤمنه از آن استفاده کرده و اندام خود را با آن می‌پوشانند.

از این رو مراجع بزرگوار و کارشناسان اسلام می‌فرمایند: سزاوار است خانم‌ها از چادر استفاده کنند، زیرا چادر در کشور اسلامی ایران، از مظاهر و شعایر اسلام می‌باشد.

بنابر این، عموم مراجع تقلید، چادر را بهترین و برترین نوع حجاب می‌دانند؛ گرچه حجاب‌های دیگر را هم حجاب اسلامی می‌دانند؛ البته در صورتی که تمام بدن به ویژه مو‌ها و اندام را کاملاً بپوشاند.

پیشینه و تاریخ حجاب به آغاز آفرینش انسان مسئول برمی گردد و موضوع تازه‌ای نیست که درباره علل آن به جست و جو بپردازیم. در مقابل، بد حجابی و برهنگی، پدیده‌ای تازه است. 

به گفته چارلی چاپلین: «برهنگی زنان، بیماری قرن ماست» که باید درباره علل پیدایی آن، تحقیق و تفحص کرد.

 

نوع لباس و پوشش بانوان در هر کشوری، نماد ملی و فرهنگی آن کشور محسوب می‌شود. بانوان ترکمن حجاب خاصی دارند؛ چنانچه زن‌های محترم بلوچ و عشایر نیز پوشش مخصوصی دارند.

شهرستان‌ها و روستا‌های ایران به فراخور آداب و سنن اجتماعی و فرهنگی خود پوشش ویژه‌ای را انتخاب کرده اند، لکن به طور کلی چادر مشکی، یک حجاب همگانی و مشترک بین اقوام مختلف شیعه و سنی در کشور ما به شمار می‌رود. 

گرچه غالب کشور‌های اسلامی نظیر ایران، از چادر برای پوشش خود استفاده می‌کنند، ولی در ایران، چادر، لباس ملی و مذهبی ماست.

خوانندگان عزیز نباید از این نکته غفلت کنند که هر نوع دگرگونی در ساختار فرهنگی و اجتماعی، با تغییر پوشش و نوع لباس همراه است؛ چنانچه استیلای فرهنگی و سلطه پذیری نیز، از تحول فرهنگ پوشش، جدا نمی‌باشد. 

بانوانی که وضع حجاب آن‌ها مناسب با شخصیت فردی و اجتماعی شان نیست، بی گمان تحت تأثیر سلطه فرهنگ استعماری قرار دارند.

این عده باید توجه داشته باشند که بافت اعتقادی و فرهنگی ایران اسلامی با مشخصات خاصی که دارد، با فرهنگ اخلاق غربی در تضاد است؛ مثلاً معاشرت دختر و پسر و زن و مرد در میان غربی ها، حریم و حرمتی ندارد و ثمره آن، وجود انواع نابسامانی ها، طلاق ها، افسردگی ها، بدبینی‌ها و خودکشی هاست؛ اما ضرورت حفظ حریم و حرمت میان نامحرمان در کشور ما، موجب وحدت و صمیمیت شده و می‌شود. 

بنابر این همه دختران معصوم و بانوان گران سنگی که به عللی حجاب کامل را رعایت نمی‌کنند، با کوچک‌ترین یادآوری و تنبّه، به خود آمده، حجاب را با فرهنگ کامل آن پذیرا می‌شوند و امنیت جسمی و روانی را برای خود به ارمغان می‌آورند.

 بانوان با حجاب ما مانند آن بانوی قهرمان ترکیه که شش سال زندان لائیک‌ها را تحمل کرد، ولی دست از تبلیغ گفتاری و عملی چادر برنداشت، هرگونه زخم زبان و استهزای بوالهوسان را تحمل می‌کنند، ولی حجاب ملی و اسلامی خود را از دست نمی‌دهند؛ حتی در خط مقدم جبهه و جهاد فرهنگی فریاد بر می‌آورند:‌ای زن به تو از فاطمه این گونه خطاب است

 

ارزنده‌ترین زینت زن حفظ حجاب است

 

فرمان خدا، قول نبی، نصّ کتاب است

 

از بهر خدا افضل طاعات، حجاب است

زنان و دختران ما می‌دانند که خودنمایی و دل ربایی باید مخصوص همسرانشان باشد، نه نامحرمان کوچه و بازار. در ایران اسلامی، جوان‌ها به خواستگاری دخترانی می‌روند که از نجابت و عفت والایی برخوردارند. 

لباس‌های شاد و محرک، در شأن یک دختر ایرانی و مسلمان نیست، چرا که حجاب باید از بیرون، مانع دست یابی دیگران به گناه و چشم چرانی‌ها باشد و از درون، اعتقادات دینی و فرهنگی را مصونیت بخشد.

قرآن می‌فرماید: «قل للمؤمنین یغُضّوا من ابصارهم؛ به مردان مؤمن بگو که چشمانشان را از نگاه به مواضع حرام فرو افکنند». در آیه بعدی مشروح‌تر می‌فرماید: «و قل للمؤمنان یغضضن من ابصارهنّ و یحفظنَ فروجهُنّ و لا یُبدین زینتهنّ الاّ لبعولتهن؛ به بانوان مؤمن نیز بگو که چشمان خود را از نگاه به نامحرمان فرو پوشند و عفت خویش را پاس دارند و زینت و زیبایی‌های خود را از نامحرمان بپوشانند و تنها برای شوهران و سایر محارم خویش نشان دهند».

قرآن همچنین در مقام حجاب رفتاری می‌فرماید: «فلا تخضعن بالقول فیطمع الذی فی قلبه مرض؛ به زنان با ایمان بگو با مردان به نرمی حرف نزنند تا مبادا آن که دلش بیمار است، به هوس و طمع افتد» و برای شکار زنان دام‌های گوناگون بگستراند.

رساله‌های عملیه مراجع، گفت و گوی غیر ضروری با نامحرمان و خلوت کردن با آنان را صحیح نمی‌دانند. مجموع این توصیه‌های گفتاری و رفتاری به اضافه انتخاب نوع لباس و فرهنگ حجاب می‌تواند آحاد جامعه را از نظر عفاف و اخلاق بیمه کند. 

باید گفت که چادر و حجاب ظاهری به تنهایی کافی نیست، بلکه مجموعه‌ای از فرهنگ و عقاید است که عفت عمومی را گسترش داده و ازدواج را روز افزون می‌کند. 

مضافاً این که هدف اصلی حجاب، رسیدن به تقوا و قرب به خداست، چرا که بی حجابی، خودآرایی، خودنمایی و تجمل گرایی، تکبر و غرور در پی دارد، همه خصلت‌های ناروا و زشت درونی بانوان را پرورش داده و آشکار می‌سازد و بدین وسیله، آنان را از خدا و معنویت و بلکه از محبوبیت راستین اجتماعی دور کرده، گرفتار دلهره، اضطراب و شکست اخلاقی می‌کند.

آری، اِعراض از یاد خداست که آدمی را در تنگنای معیشت و زندگی پر از شک و التهاب گرفتار می‌سازد، پیوند‌های زناشویی را از هم گسسته و آمار طلاق را بالا می‌برد.

 

من آنچه شرط بلاغ است با تو می‌گویم

 

تو خواه از سخنم پند گیر، خواه ملال

 

 

منبع: حوزه