سرانه بیابان در ایران دوبرابر سرانه جهانی

به گزارش خبرگزاری صدا وسیما شبکه خبر در سلام خبرنگار با ­آقای حمیدرضا ناصری رییس مرکز تحقیقات بین المللی بیابان، پدیده بیابان زایی را بررسی کرده است.

 مجری: الان وضعیت کشورمان در مقابله با پدیده بیابان زایی چطور است؟

حمیدرضا ناصری : باید یک نگاهی به جغرافیای کشورمان بیندازیم کشورمان در عرض ۳۰ تا ۶۰ درجه شمالی قرار دارد این عرض موسوم به کمربند بیابان در دنیا موسوم است طبیعتا کشورمان یک کشور بیابانی در جغرافیای کره زمین محسوب می‌شود. از پارامتر‌های بیابان اگر بگذریم و به خود مقوله بیابان بخواهیم بپردازیم حول و حوش دو درصد از دو و یک دهم درصد از مساحت کره زمین را ایران در اختیار دارد، ولی چهار و دو دهم درصد از بیابان‌های دنیا در ایران واقع شده است، این نشان می‌دهد که وضعیت سرانه بیابان در ایران به نسبت سرانه جهانی خیلی بالاتر است یعنی تقریبا دو برابر است. 
مضافا بر این مساله باران را هم اگر درنظر بگیریم متوسط بارش در ایران چیزی حول و حوش ۲۳۰ میلی متر است که این با متوسط جهانی که ۸۰۰ میلی متر است فاصله بسیار زیادی دارد و نشان می‌دهد طبیعت مان طبیعت بیابانی است و طبیعتا با توجه به تغییرات اقلیمی که رخ داده افزایش جمعیت و فشار‌هایی که به طبیعت وارد می‌شود با پدیده‌ای به اسم بیابان زایی یا تخریب سرزمین در ایران مواجهیم و جزو کشورهاییم که این پدیده در آن شدید است.

مجری: چکار کنیم؟

آقای ناصری: در دهه ۹۰ میلادی عارضه فقط عارضه‌ای نیست که مربوط به ایران باشد کمربند بیابان دنیا کشور‌های مختلفی اند در دهه ۹۰ کنوانسیون مقابله با بیابان زایی و خشکسالی در سازمان ملل شکل گرفت و پیامدش این بود که ۲۷ خرداد روز جهانی مقابله با بیابان زایی و خشکسالی است کنوانسیون پیشنهاداتی را دارد ضوابطی را مشخص کرده و یک کشور‌هایی که درگیر این قضیه اند ملزم کرده به رعایت یک سری از قوانین و یک سری از اقدامات که بتوانند به این پدیده غلبه بکنند، چون بسیاری از پدیده‌هایی که وابسته به بحث بیابانی شدن و تخریب سرزمین است مرز اصلا نمی‌شناسد مثل پدیده گرد و غبار که وابسته کامل به بحث بیابان زایی را دارد و طبیعتا در ایران هم اقدامات دارد صورت می‌گیرد مباحثی مربوط به کنترل کانون‌های گرد و غبار، کنترل فرسایش بادی، حتما شنیدند بینندگان عزیز مالچ پاشی‌هایی که صورت می‌گیرد یا اقدام جدیدی که در حوزه منابع طبیعی قرار است انجام بشود و کاشت درخت است به تعداد قابل توجهی که می‌تواند کمک کند به مهار این پدیده البته نباید فراموش بکنیم که ویژگی ایران همین در حقیقت بیابانی بودن آن است و در طول تاریخ هم جوامعی که در ایران ساکن بودند پدران و نیاکان مان با این پدیده مواجه بودند با این پدیده سازگار شدند. تکنیک هایی، چون قنات، استفاده از بادگیر‌ها یا آب انبار‌ها و یخدان‌هایی که درست می‌شود این‌ها در حقیقت ابتکاراتی بوده که نیاکان مان در مواجهه با مساله بیابان بکار بردند و توانستند با بیابان سازگار بشوند و به زندگی شان ادامه بدهند.

مجری: سنتی هایش را گفتید الان به سمت صنعتی شدن رفتیم و مشکلات صنعتی شدن را داریم. چطور می‌شود که صنایع را به مسئولیت اجتماعی خودشان در قبال پدیده بیابان زایی مان ملزم شان کنیم. 

آقای ناصری: صحبت کردیم گفتیم ایران کشور کم آبی است و طبیعتا اکوسیستمی که در کشورمان قالب است اکوسیستم بیابان است اکوسیستم‌های بیابانی خصوصیتی که دارند بسیار شکننده اند فرض کنید کاشت یک نهال در منطقه بیابانی مستلزم هزینه و زمان بسیار بسیار بیشتری است نسبت به کاشت یک درخت در منطقه‌ای که بیابانی نیست فرض کنید در جنگل‌های هیرکانی در باریکه شمال ایران بنابراین وقتی با یک اکوسیستم شکننده مواجهیم برنامه‌های توسعه باید با احتیاط در این مناطق صورت بگیرد چراکه اگر اکوسیستم دچار اشکال بشود تبعاتی که با آن مواجه می‌شویم خیلی مواقع تبعات بسیار بزرگیند برای مثال اگر روی بحث توسعه کشاورزی مان نگاهی بیندازیم چاه‌های غیرمجازی که در کشور به وفور وجود دارد باعث شدند که آب زیرزمینی کاهش پیدا کند افت آب زیرزمینی را داریم در خیلی از آبخیزهایمان چند متر در سال را داریم که این باعث شده که پدیده فرونشست را داشته باشیم در خیلی از شهرهایمان طبیعتا صنایع مان منفک از این داستان نیستند بسیاری از صنایع مان در نقاط بیابانی کشورمان است صنایع معدنی مان عمدتا در استان‌های کرمان، یک سری صنایع در استان بیابانی یزد، استان خراسان جنوبی و خراسان رضوی اگر بخواهیم بگوییم هفده هجده استان کشورمان بیابانی محسوب می‌شوند. 
 توسعه صنایع باید با یک الزامات محیط زیستی جلو برود مواقعی این الزامات رعایت نشده با پدیده‌هایی که الان مواجهیم به عنوان یک مساله باید به راه حل آن‌ها در حقیقت توجه بکنیم در این زمینه هم دولت، هم مردم و هم صنایع، صنایع مختلف فرض کنید صنایع معدنی و صنایع فولاد بالاخره صنایعی اند که ایجاد تخریب می‌کنند در محیط بیابانی، لازمه اش این است که اگر این تخریب صورت می‌گیرد هزینه‌ای به طبیعت تحمیل می‌شود این هزینه به یک نوعی جبران بشود در کشور‌های مختلف دنیا الزاماتی وجود دارد فرضا اگر معدن کاری می‌شود حجمی از درختکاری باید انجام شود یا اگر فرض کنید که صنایع فولاد دارند حتما الزام دارند که روی پساب‌ها کار کنند بتوانند آب را در جریان بیندازند یا یک سری صنایع در نقاط خاصی باتوجه به آمایش سرزمین قرار بگیرند طبیعتا این صنایع لازم است برای این که خودشان هم دچار اشکال نشوند فرض کنید پدیده گرد و غبار اگر اتفاق بیتفد یا فرسایش بادی و طوفان‌های شن که راه می‌افتد هم بخش مسکونی و هم بخش صنعتی را تحت تاثیر خودش قرار می‌دهد و اگر قرار است اقدامی شود این اقدام باید همه جانبه شود یعنی صنایع هم باید مشارکت داشته باشند.