جایگاه قرآن و معارف اسلامی در اندیشه و عمل امام خمینی (ره)

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما حجت الاسلام دکتر منصوریان دامغانی استاد سطوح عالی حوزه و دانشگاه و استاد یاری گل استاد و پیشکسوت قرآنی با شبکه قرآن در برنامه گفتگوی قرآنی درخصوص موضوع جایگاه قرآن و معارف اسلامی در اندیشه و عمل امام خمینی (ره) گفت و گو کردند.

سوال: فکر کنم سوال را از اینجا شروع کنیم که درحوزه درس‌های فقهی و اصولی الان حوزه ما در چه جایگاهی قرار دارند؟ 
حجت الاسلام دکتر منصوریان دامغانی:، چون ایام رحلت حضرت امام و سالروز قیام ۱۵ خرداد است وسوالی که فرمودید با این مقدمه کوتاه مطلب را عرض کنم که امام رضوان الله قرآن را به صحنه آوردند خوب یک بخش قابل توجهی هم از مباحث قرآنی و روایی مباحث فقهی است خوب به تبعش مباحث اصولی که در حوزه‌های ما جای خودش را دارد امام خیلی دغدغه داشتند و در فرمایشات شان متعدد هست که قرآن صرفا برای تعبیر زینت المجالس بودن نباید باشدباید بیاید در سطوح مختلف کشور در صحنه اجتماع در سیاست در اقتصاد در فرهنگ حضور پیدا کند و نقش اصلی را ایفا کند تعبیری دارند مرحوم حضرت امام که خواندن قرآن موثر است در این تردیدی است، ولی قرآن باید از آن طاقچه‌ها خارج شود و بیاید در بستر زندگی فردی و اجتماعی حضور پیدا کند و وقتی این اتفاق بیفتد منبع اصلی معارف ما قرآن است فقه و اصول ما تفسیر، کلام ما، رجال ما، درایه ما، تاریخ ما همه این‌ها به تبع قرآن یک معنای جدیدی پیدا کرده و یک سطح جدیدی را در زندگی فردی و اجتماعی به خودش اختصاص داد لذا حالا با توجه به سوال شما به طور خاص در مساله فقه و اصول در حوزه‌ها امروز الحمدلله هم در سطح این علوم و هم در عمقش و هم در کارکردش در فضای فردی و اجتماعی می‌بینیم که توسعه خیلی خوبی پیدا کرده، اما یک نقطه ضعف بسیار مهمی وجود دارد و آن این است که رابطه ساختاری بین حوزه و نظام برای به کار گیری این تولیدات تمهید نشده است یعنی خیلی از اندیشکده‌ها، پژوهشکده ها، مدارس تخصصی فقه و اصول، تفسیر و دروس مختلف دارد کار می‌کند و تولیداتی دارد، ولی نظام مقدس ما و ارکانش که باید این‌ها را بگیرندو در جای خودش استفاده بکنند این رابطه ساختاری تعریف نشده 
سوال: یعنی هماهنگی با هم پیش نمی‌رود

حجت الاسلام دکتر منصوریان دامغانی: یک رهبری مقام معظم رهبری داشتند در مورد تور نظامی اگر خاطر شریفتان باشد یه زمانی فرمودند بعضی را باید ببریم قدرت نظامی ما را ببینند من می‌گویم تور قم شناسی باید الان داشته باشیم یعنی واقعا کسی اگر کمی با فضای تولید محتوا در حوزه‌های شیعه خصوصا با محوریت شهر مقدس قم و حوزه علمیه قم داشته باشد باید چندین روز در این کوچه‌های شهر قم و اطراف حرم وحوض‌ها بچرخد تا بفهمد چه سطحی متفاوتی از قبل از انقلاب و چه عمق متفاوتی قبل از انقلاب به الان پیدا کرده، ولی خوب این ارتباط ساختاری متاسفانه هنوز اتفاق به آن سطحی که ما لازم داریم نیفتاده 
سوال: یعنی خود مردم حتی اشرافشان به این مساله اشراف کاملی نباشد که اینقدر ما پیشرفت داشتیم
حجت الاسلام دکتر منصوریان دامغانی: مسئولین ما هم خیلی اشراف را ندارند، آن اهتمام ویژه‌ای که باید به این حوزه داشته باشند متاسفانه حالا موانعی حتما وجود دارد که باید در جای خودش بررسی شود، ولی واقعا اگر کسی برود ببنید چه سطحی و چه عمقی در حوزه علمیه شیعه رخ داده با انقلاب اسلامی و با آن حرکت فوق العاده حضرت امام خوب موضوع طور دیگری می‌شود
سوال: استاد یاری گل با توجه به اینکه بالاخره ماه مبارک رمضان ماه بهار قرآن هست بالاخره فعالیت‌های قرآنی بسیار فراگیر است شاید قبل از انقلاب هم همین طور بوده سن من قد نمی‌دهد منتها یقینا همین طور بوده، ولی این که به صورت عمومی باشد آن را باید شما توضیح بفرمایید که به چه صورت بوده با تجربه‌ای که شما دارید این که ما می‌خواهیم بدانیم که در طول سال برای رواج این گفتمان قرآنی چه باید کرد ماه رمضان که ماه بهار قرآن است جای خودش این که بخواهد قرآن در زندگی جاری وساری باشد چه راه کاری را شما پیشنهاد می‌دهید
استاد یاری گل: من از صحبت‌های حاج آقای منصوریان استفاده کردم، نگاه ما به قرآن کریم به عنوان یک کتاب آسمانی یک ظاهر داریم و یک باطن ما به ظاهر خیلی خوب پرداختیم ما الان در زمینه فعالیت‌های قرآنی مثل قرائت، مثل مسابقات، محافل قرآنی خیلی کار کردیم متاسفانه ما فرهنگ مان به گونه‌ای بوده که، چون اشاره به ماه مبارک فرمودید ما فکر می‌کنیم، چون ماه نزول قرآن است فقط باید در ماه مبارک رمضان باید روزی یک جز یا چند جز قرآن بخواهیم بعد که عید فطر شد قرآن را ببندیم بعد می‌رود انشالا تا سال بعد، اگر یک مقایسه بکنیم لفظ قرآن کریم نه به عنوان قرائت قرآن، خود قرآن را وجود قرآن را، آیات الهی قبل از انقلاب مگر ما نداشتیم ما قرآن نداشتیم، قاریان قرآن هم داشتیم، سخنران قرآنی داشتیم، اما این‌ها محدود می‌شد به یک مناسبت‌های خاص مثلا فرض بفرمایید که ایام ماه مبارک یا این که اگر واقعا تلاوت قرآنی می‌شد قبل از اذان من یادم هست پنج دقیقه قبل از اذان تلاوت قرآن بود مثلا اذان ظهر، اذ ان مغرب یا مناسبت‌های خاص مثلا شهادت ائمه و این‌ها خلاصه می‌شود در همین موارد یعنی رادیو و تلویزیون ما دیگر نگاه خاصی به قرآن و یا مثلا مسائل عمیق و ریشه‌ای نداشت. اما بعد از انقلاب الحمدلله با نفس گرم امام که فرمودند انقلاب ما انفجار نور بود من یک تعبیری دارم که می‌گویم انفجار نور بود آن زمان من ۱۸ سالم بود که انقلاب شد می‌گفتم یعنی چه که انفجار نور یعنی چه، الان احساس می‌کنم که یعنی قرآن تلولو کرد امام فرمودند دیگر قرآن کتاب انسان سازی است این انفجار یعنی انفجار قرآن یعنی قرآن خودش را نشان داد در سراسر جهان که قرآن یعنی ظلم ستیزی، قرآن یعنی ضد استکبار قرآن یعنی یک قیام از خود گذشتگی و امام بار‌ها و بار‌ها در سخنرانی هایشان، مقام معظم رهبری که بعد از ایشان همین رویه را ادامه دادند تاثی به قرآن بود همه صحبت‌ها از قرآن است همان طور که حاج آقا منصوریان دامغانی فرمودند ما در عمل به قرآن یک مقداری عقب است متاسفانه هم عمل ما و هم عمل مسئولین 
سوال: این که آقا اشاره دارند به سبک زندگی اسلامی و دینی حاکی است که این خلا موجود است دیگر یعنی ما زندگی مان سبک زندگی قرآنی در بیاید، حاج آقا منصوریان اگر فرمایشی دارید در این موضوع بفرمایید
حجت الاسلام دکتر منصوریان دامغانی: من در تکمیل صحبت‌های استاد بزرگوار سیر بحث این نکته را متذکر بشوم که جاری و ساری شدن قرآن در عرصه‌های مختلف جامعه ما نیاز به یک باوری دارد که باید در مسئولین ما شکل بگیرد یعنی تا قانون گذاران ما تا سیاست مداران ما تا اندیشمندان در حوزه‌های اجرایی و فعالان اجرایی به این جزم و درک قلبی نرسند که قرآن را باید همه جا حاکم بکنند این اتفاق نمی‌افتد شما ببینید جا‌هایی که آن عزیزانی که آن سرورانی که به این باور رسیدند در عرصه‌های مختلف قرآن جریان پیدا کرده مثال رهبر خود مقام معظم رهبری را زدم در یک ماه رمضان ایشان با این سن با این مشغله سه ساعت چهار ساعت وقت می‌گذارند شما سخنرانی وبیانی از مقام معظم رهبری ندارید که استفاده از آیات قرآن درش نباید یعنی باور، باور قرآنی است بعد این در عرصه عمل هم می‌آید موسی گونه عمل بکند در مقابل فرعون و فراعنه تمام قد می‌ایستد و بار‌ها این را تکرار می‌کند که پروردگار من با من است و من را یاری می‌دهد و راه را باز می‌کند ما مشکل اساسی مان البته نسبت به قبل از انقلاب خیلی پیش رفتیم، ولی مشکل اصلی مان این است که الان من حالا یک مثال کوچیک بزنم بعضی از کشور‌های مسلمان همسایه اطراف من اسم نمی‌برم عزیزان بروند تحقیق کنند ببیند چند ده میلیون حافظ قرآن دارند، خوب این حافظ قرآن از کجا شکل گرفته برویم نگاه کنیم از مدارس ابتدایی شان به طور جدی روی این موضوع کار می‌کنند هنوز در آموزش و پرورش ما این باور اتفاق نیفتاده بعد از ۴۰ وچند سال که ما بچه هایمان باید قرآنی بار بیاوریم نه فلان سلبریتی و فلان شخص را الگو قرار بدهیم باید الگو‌های قرآنی برایش طراحی کنیم شخصیت‌هایی که قرآن معرفی کرده این‌ها باید الگو‌های حقیقی فرزندان ما باشند لذا در تکمیل فرمایش استاد این نکته را عرض بکنم که مسئولین، قانون گذاران، سیاست مداران و مجریان تا به این باور نرسند ما باید با ناخن مان کوه را بکنیم 
سوال: یک صحبتی می‌شد خاطرم هست که مسئولین که می‌آمدند پیشنهاد شده بهشان که چه می‌شد که تمام لوایحی که می‌خواست برود سمت مجلس یا در مجلس قرار بود تصویب بشود پیوست قرآنی داشته باشد حالا می‌تواند اقتصادی باشد سیاسی باشد این که قرآن در تمام شئونات زندگی ساری و جاری بشود انشالا که شاهد آن روز باشیم استاد یاری گل شما بفرمایید برای این که ما بتوانیم ادبیات مان عمومی و قرآنی بشود چه راه کاری را شما پیشنهاد میکنید
استاد یاری گل: من این را بار‌ها بار‌ها در برنامه‌های مختلف صداوسیما، رادیو قرآن، شبکه قرآن عرض کردم که برای ساری و جاری شدن مفاهیم ناب قرآنی و دقیقا کاری بکند که مردم در رفتار و خلقیاتشان واقعا قرآنی عمل بکنند سعی نکردیم با نمایش یعنی از شیوه نمایش آموزش‌های قرآنی را منتقل کنیم اصلا این کار را نکردیم 
سوال: یعنی از ابزار نمایش باید استفاده کنیم
استاد یاری گل: بله این ابزار خیلی کم کار شده، تلاوت قرآن انجام شد تا دلتان بخواهد ما تلاوت قرآن داریم مسابقات قرآن داریم سخنرانی داریم، تفسیر داریم، خوب این یک خیلی خوب است عرض کردم در زمان قبل از انقلاب این مسائل که نبود، اما ما الان دو تا شبکه داریم رادیو و خیلی از برنامه‌های مختلفی که حتی وزارت خانه‌ها 
سوال: منظورتان شبکه قرآن و رادیو قرآن معارف را می‌فرمایید دیگر
استاد یاری گل: منتها قرض این است که اگر بتوانیم حتی در فرهنگ سرا‌های قرآن در سراسر کشور در سیمای قرآن که بالاخره تصویب دارد حتی در رادیو قرآن ما می‌توانیم به صورت صوتی بیاییم یک نمایش نامه‌هایی برگرفته از موضوعات قرآنی را به صورت یک داستان، به صورت یک نمایش حتی شده در عرض دو دقیقه یک داستان قرآنی را تلاوتش پخش کنیم بگوییم این داستان راجب احسان به والدین است این در مورد غیبت است، اصلا ما در زمینه نمایشی کار نکردیم یک بچه کوچک سال حتی یک نمایش را ببنید برداشت خوبی می‌کند یاد می‌گیرد عملی، الان در ژاپن خیلی جالب است من این را در فضای مجازی دیدم در یک مدرسه‌ای که بچه‌های هفت هشت سال یعنی کلاس اول در همان کلاس شان چند تا صندلی گذاشته بودند که این صندلی به معنای اتوبوس یا مترو است بعد بچه‌ها روی این صندلی نشستند یک بچه هم سن وسال خود این بچه‌ها یک دانه ریش و سیبیل و یک عصا بهش داده بودند وقتی که واردمی شود در مترو یا اتوبوس بعد هم کلاسی هایش به احترام یک بزرگسال بلند شدند که او بنشیند یعنی آموزش‌های رفتاری قرآنی، یک نکته‌ای را عرض کنم ما در کشورمان تلاوت قرآن هست الحمدلله، چون امام در نامه‌ای فرمودند به حاج سید احمد آقای خمینی (ره) قرآن را بخوانید خود امام در بستری بیماری حتی چه قدر قرآن تلاوت می‌کردند سخنرانی‌های ایشان در مورد قرآن بود دیدار قاریانی که در همین تصویری که در برنامه شما دیدم سال ۶۱ قبل از حج تمتع خدمت امام بودیم آقای اعتمادیان قرآنی را آوردند که تقدیم امام بکنند امام از روی صندلی بلند شدند نشستند روی زمین قرآن را گرفتند در آن نامه گفتند پسرم قرآن را بخوان حتی اگر مفهوم آن را نفهمیده باشی .
حجت الاسلام دکتر منصوریان دامغانی:می گویند این وحی است احمد بخوان ولو معرفت نداشتی که اگر به ذهنت خطور کرد نخوانی این وسوسه شیطان است 
سوال: چه قدر برای این حفظ فقه اسلامی امام تاکید دارند و جایگاه این فقه کجا هست حالا نمی‌دانم در این فرصت کوتاه میشود ادامه بحث مان باشد می‌رسیم یا خیر
حجت الاسلام دکتر منصوریان دامغانی: نکته‌ای را در تکمیل بحث استاد یاری گل عرض کنم خود قرآن می‌آید برای ما الگو‌هایی را رده‌های مختلف طرح می‌کند بعد می‌گوید من َقصص هستم نمی‌گوید من قِصص هستم قِصص یعنی جمع قصه، قَصص یعنی نوع پردازش قصه به ما دارد یاد می‌دهد هنری که استاد می‌فرماید همین است احسن القَصص ما چند تا برنامه ویژه قرآنی به معنای هنری داریم چند تا سریال خوب چند تا، داریم، ولی آیا در آن سطحی که، نظام ما وقتی که می‌گوییم نظام قرآنی است نظامی است که بر این پایش است امام رضوان الله (ع) فوق العاده به قرآن اهمیت می‌دانند در گفتگو‌ها و خاطره‌ها من دیدم که بعضی از عزیزانی که در اطراف بودند می‌گفتند که امام از آن یکی دو دقیقه‌ای که بین دو تا جلسه بود استفاده می‌کرد قرآن می‌خواند ما بعضی مان، بعضی از آقایانی که در فلسفه و عرفان ورود کردند خوب انس دارند با کتاب فلاسفه انس دارند با کتاب عرفا امام فیلسوف و عارفی بود متکلم و فقیهی بود رجالی و تاریخ دانی بود که با قرآن انس داشت بعد یک تعبیری دارد حضرت امام خیلی فوق العاده است خواهش می‌کنم که همه بهش توجه کنند امام می‌فرماید که اگر فلاسفه بزرگ حرف‌هایی زدند که اسم میبرند که من اسم نمی‌برم اگر عرفای بزرگ حرف‌هایی زدند بالاتر از آن‌ها در قرآن است، همه آن‌ها باید بیایند پای مکتب قرآن بنشینند خوب سوالی که شما فرمودید جان مایه نظام ما فقه شیعه است فقه جواهری است، اما این که در چه سطحی هستیم باید یک کار کارشناسی بشود که کجا‌ها دارد اجرا می‌شود قانون گذار باید قانونی را بگذارد که شورای نگهبان مطابقتش را تایید کند، ولی در عرصه اجرا باز آن حرفی که زدند آن مجری چه قدر به این موضوع معتقد است خود آن قانون گذار ما چه قدر معتقد است که باید بر مبنای کتاب الهی و شریعت الهی کار را پیش ببریم .