واردات گیاه لوئی از افغانستان برای حیای خولک بافی سیستان

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز سیستان و بلوچستان، رئیس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان با اعلام این خبر گفت : بدلیل تداوم خشکسالی های مفرط در منطقه سیستان، و خشک شدن نیزارهای دریاچه هامون که منبع اصلی تأمین خولک برای تولید پرده های حصیری بوده وبه منظور حفظ شغل اکثر عشایر و روستائیان منطقه، با پیگیری‌های سازمان جهاد کشاورزی مجوز واردات خولک از کشور افغانستان دریافت و از این پس متقاضیان می‌توانند این گیاه را از طریق مرز با رعایت شرایط قرنطینه ای وارد کشور کنند.

 حسینی افزود: پرده بافی با گیاه لویی یا خولک ، نوع خاص و زیبایی از پرده با نام محلی پرده خولکی یا حصیری میباشد که از صنایع دستی معروف و انحصاری منطقه سیستان بوده ومواد اولیه تولید این پرده ها از نیِ نیزارهای دریاچه هامون تامین می شده است.

تلاش ‌هایی که سبب شد هنر صنعت خولک بافی در شمال سیستان و بلوچستان همچنان زنده بماند.

 بشنو از ني چون حکايت مي کند، حکايت هنر صنعتي ماندگار نی در شمال سیستان و بلوچستان حکایت آب و آبادانی است.
روزگاری گیاه نی یکی از گونه های مهم اقتصادی در منطقه سیستان و حیاطی برای تالاب هامون بود که با خشکسالی دو دهه اخیر این گیاه به کلی در منطقه نابود شده است .
 گياه ني يكي از گونه هاي مهم اقتصادي منطقه سيستان و يكي از اجزاي مهم زنده و پوياي زيست بوم تالاب هامون محسوب مي شود که تغيير در ميزان فراواني آن آثار مستقيمي درحيات تالاب و اقتصاد ساکنان این منطقه بر جای می گذارد.
صنعت پرده بافی از گیاه نی یکی از شغلهای مردم  شمال سیستان و بلوچستان بود که با آن امرار معاش می کردند ، اما با خشکسالی در این منطقه ، سالها بود که این صنعت هم از بین رفته بود .

 حصیربافی، سیس بافی، خولک بافی یا خلک بافی، هنری که قدمتی طولانی به درازای تاریخ شهر سوخته و دریاچه هامون دارد و در میان مردمان سیستان و بلوچستان، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
این هنر در منطقه سیستان، با گویش «خولک بافی» و در بلوچستان، با گویش «تگرد» تلفظ می‌شود که از نظر نوع مواد ساخت نیز، با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند. خولک، از ساقه‌های نی و تگرد، از داز (برگ درخت خرمای وحشی) تهیه می‌شود.
اما با حمایتهایی که از مردم شمال سیستان و بلوچستان شده ، در سال گذشته این صنعت دوباره احیا شده است .

منطقه سیستان در طول تاریخ همواره مواجه با پدیده خشکسالی بوده اما خشکسالی های سال 77 به بعد ابعاد گسترده تر و مخرب تری داشته است به طوری که باید گفت ارکان اقتصاد روستاهای سیستان را به طور کامل متزلزل کرده بود و صنعت حصیر بافی را به نابودی سوق داده بود.
گياه ني در ميان ساكنان بومي منطقه سيستان براي حمل و نقل، ماهيگيري، پوشش كف زمين، پوشش درها و پنجره­ ها، صنايع دستي مانند ساخت سبد و همچنین تامین غذای دام استفاده مي ­شود .
به شکل سنتی مردم سیستان در اطراف دریاچه هامون قایق­های مشخصی را با استفاده از این گیاه می­سازند که در زبان محلی « توتان» یا «توتن» (Tootan ) نامیده می­شود. 
دو نوع اصلی پوشش در منطقه ی سیستان از نی های اطراف دریاچه هامون ساخته می شود.

اولی نوعی زیرانداز است که «اصیل» نامیده می شود و با قسمت پهن آن گیاه ساخته می شودنوع دیگر پرده ای است که در اصطلاح محلی به آن «پرده» یا «پرده خلک» گفته می شود و از ساقه ی نی های دریاچه هامون که «خلک» نامیده می شود ساخته می شود.
این نوع پرده نقش مهمی در اقتصاد و زندگی مردم اطراف دریاچه هامون دارد زیرا تقریبا تمامی درها و پنجره های منطقه ی سیستان برای محافظت دربرابر نور و وزش باد و گرد و غبار به این نوع پرده نیازدارند.
علاوه بر این از دیگر نقاط کشور برای این نوع پرده سیستان متقاضی وجود دارد چرا که قیمت پایین و کاربرد بسیار مفیدی دارد.

غیر بومیان این پرده سیستانی را«حصیر» می نامند.
رایج ترین صنایع دستی که از برگ­های گیاه نی درست می­شود شامل چندین نوع سبد برای طبقه بندی و حمل کردن است.

نام محلی آن­ها « سِله » ( برای طبقه بندی کردن ) و « ‌شونگورک » که یک نوع سبد با دو دسته برای حمل کردن است می­ باشد .
 


 
کرته، گیاهی خودرو جهت تهیه جاروی سیستانی
این گیاه در حاشیه زمین های کشاورزی رشد می کند و با وجود این که از دید کشاورزان نوعی گیاه هرز است، کاربردی اقتصادی دارد.
مردم منطقه از ساقه های نازک آن، جاروی محلی سیستان را تولید می کنند.
مدیر میراث فرهنگی و گردشگری هیرمند گفت: از نیِ بسیار ظریف و زیبای گیاه کرته، چوب باریکی بدست می آید که در گویش محلی به آن سینک گفته می شود.
آنچه باعث گذاشتن این نام بر روی این قسمت از گیاه که در واقع گُل گیاه می باشد شده است شاید همان سیخک، باشد بصورت راست ومنظم تا ارتفاع یک متر هم رشد می کند.
 سینک زمانی از گیاه جدا می شود که رنگ آن از سبز به زرد کم رنگ تغییر کرده و به راحتی قابل جدا شدن است و پس از جدا شدن از بوته اصلی با تابش آفتاب خشک می شود.
 برای تهیه جارو، انتهای سینک ها چندین ساعت درآب خیس و سپس کوبیده می شود تا انعطاف پذیر باشد.
پس از این مرحله، از آنها جارو بافته می شود و محل درآمدی برای مردم منطقه است.
 
با شروع فصل تابستان کودکان و زنان و مردان زیادی در زمین های اطراف روستاها مشغول چیدن این گیاه هستند.
مدیر میراث فرهنگی و گردشگری هیرمند می گوید: جاروی سیستانی سالهاست که در بازار منطقه و کشور خود نمایی می کند و می تواند محلی برای درآمد زایی خانوارها باشد، در هر منزل روستایی از لوازم مورد نیاز و موثر است و در زندگی شهری نیز ابزاری کارآمد است.
آن چیزی كه بسیار نكته مثبت تلقی می شود حضور زنان و مردان سختکوش و هنرمند سیستانی است که بعد از به بارنشتن و رسیدن این سینک ها، آن ها را جمع آوری می کنند و جاروهای دستی زیبایی از آن ها می سازند.
 بسیاری از مردم سختکوش سیستان از بافتن و به فروش رساندن این صنایع دستی امرار معاش می کنندکه این حضور ، نشان می دهد صنایع دستی مورد نیاز مردم همچنان مشتری خواهد داشت و این یك فرصت استثنایی است.
 
جاروی سیستانی هنر دست بانوان جنوب شرق کشور
رئیس میراث فرهنگی هیرمند می گوید: بافتن جارو با سینک  مهارت خاص خود را می طلبد و هر کسی نمی تواند اقدام به بافتن کند چرا که  همانند قالی و دیگر بافته های پیچیده، نیازمند آموزش و مهارت است که زنان سیستانی این مهارت را سینه به سینه از مادران خود می آموزند.
وی ادامه داد: بافنده یک سرنخ را به انگشت شصت پای خود می بندد و با دو دست اقدام به بافتن جارو می کند
وی افزود: گره های این محصول نیز دارای ظرافت خاصی هستند اصولا دو پایه سینک در یک گره بکار برده می شوند و بعد از بافتن محصول به طول یک متر و یا بیشتر این باقته به صورت حلزونی(اسپیرال) دور هم پیچیده می شود،
جاروی سیستانی سالهاست که در بازار منطقه وکشور خود نمایی می کند ومی تواند محلی برای درآمد زایی خانوارها باشد، در هر منزل روستایی از لوازم مورد نیاز و موثر است ودر زندگی شهری نیز کمک است برای جاروهای برقی وماشینی.
 
کرته، سینک یا سیخک در ادبیات شاعران سیستانی
به گفته مدیر میراث فرهنگی و گردشگری هیرمند : «کرته، سینک یا سیخک» در ادبیات شاعران سیستانی که به گویش محلی شعر گفته اند نیز نماد تیزی و وسیله ای است برای آزردن جسم وجان زیرا بریدن دست انسان در هنگام دِرو و بوسیله برگ وساقه کرته صورت می گیرد از همین رو صاحبان ذوق و شاعران از آن به آزردن عاشقی بوسیله معشوقش با کنایه و تشبیه شعر گفته اند.
این گیاه در سرزمین های خشک ایران مانند سیستان وبلوچستان ،کرمان،هرمزگان وکشور عراق، افغانستان،پاکستان،شمال افریقا، فلسطین، هند، چین وتایلند دیده شده است .
مردم منطقه سیستان  حتی اگر مختصر آبی برایشان بیاید یاد گرفتن که چطور از همین حداقل ها استفاده کنند .

احیای مجدد نیزارهای هامون و حیات این صنعت نیازمند دریافت حقابه از کشور افغانستان و یا انتظار ورود آب از این کشور است .