روند درگیری در سودان می تواند به جنگ داخلی منجر شود

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صداوسیما رای الیوم نوشت چند روزی است سودان شاهد درگیری های مسلحانه میان ارتش و نیروهای واکنش سریع است و این روند می تواند فاجعه بروز جنگ داخلی و اتفاقات فاجعه بار را در این کشور به دنبال داشته باشد.
کشور سودان قبل از جدا شدن سودان جنوبی در سال 2011, بزرگ ترین کشور در آفریقا بود, این کشور با 48 میلیون جمعیت, با کشورهای مصر, لیبی, چاد , جمهوری آفریقای مرکزی و سودان جنوبی هم مرز است و اتفاقات اخیر می تواند نشان از آن باشد که به سمت جنگ بی پایان داخلی وشرایطی بدتر از گذشته در حرکت است.
سودان در سالهای اخیر تغییرات سیاسی بزرگی را شاهد بود, پس از انقلاب مردمی سال 2019, سقوط رژیم سابق ساقط شد و شورای حکومت انتقالی نظامی زمام امور را به دست گرفت و پس از چندین ماه, در اوت سال 2019 دولتی غیر نظامی به قدرت رسید.
این کشور در سالهای گذشته شاهد درگیری های متعددی بود که فهرست وار می توان به موارد زیر اشاره کرد,
1- درگیری های دارفور
این درگیری ها از سال 2003 میان دولت مرکزی و گروههای شورشی آغاز شد و گروههای شورشی هرازگاهی به مردم, نیروهای ارتش و مراکز دولتی حمله می کردند. به طور کلی منطقه دارفور شاهد تنش های امنیتی و انسانی گسترده ای بود که به آوارگی صدها هزار نفر منجر شد و کشته و زخمی های زیادی برجای گذاشت.
2- درگیری های جنوب کردوان و نیل آبی
منطقه جنوب کردوان و نیل آبی از سال 2011 شاهد درگیری میان دولت و ارتش آزادیبخش خلق سودان – شمال بود, در این سالها گروههای شورشی در این منطقه به ارتش, مردم و نهادهای دولتی حمله می کردند.
3- امروزه هم طرف های درگیر در سودان شامل نیروهای واکنش سریع و ارتش است
نیروهای واکنش سریع از نظر ریشه ای همان شبه نظامیان جنجوید هستند که در جنگ دارفور با دولت مرکزی می جنگیدند. این شبه نظامیان در سال 2013 به صورت رسمی با نام نیروهای ویژه واکنش سریع ساماندهی شدند تا با شورش در منطقه دارفور مبارزه کنند . ویژگی اصلی این نیروها, واکنش سریع و اجرای پوپای ماموریتها بود.
با شدت یافتن تنش های امنیتی در سودان در سالهای 2018 و 2019, دولت عمر البشیر تصمیم گرفت نیروهای واکنش سریع را تقویت و آن را به نیروی نظامی قدرتمند و مستقل تبدیل کند اما سال 2019 کشور با اعتراضات مردمی مواجه و رژیم عمر البشیر سقوط کرد و در ادامه فرماندهی نظامی کشور دچار تغییر شد. در پی این تغییرات اصلاحاتی در نیروهای واکنش سریع ایجاد شد تا این نیروها انضباط بیشتری داشته باشد و بیش از گذشته به نهادی مدنی نزدیک شوند. از آن زمان نیروهای واکنش سریع به عنوان بخشی از نیروهای مسلح رسمی کشور شناخته شدند اما این نیروها به دلیل سوابقشان در نقض حقوق بشر و ارتکاب جنایات جنگی در دارفور ودیگر مناطق سودان همواره با انتقادات گسترده ای روبرو بودند. دولت کنونی نیز تلاش کرد تا برخی از مسئولانی را که مرتکب جنایاتی شده بودند بازخواست و با این روش نیروهای واکنش سریع را اصلاح کند تا این نهاد, به نهادی شفاف تر تبدیل شود و حقوق بشر در آن بهتر مراعات شود.
نیروهای واکنش سریع در داخل وخارج سودان شرکتهای سرمایه گذاری مهمی ایجاد کردند و با کسب درآمدهای سرشار سعی کردند این درآمدها را در طرح های اجتماعی و در بخش های درمانی و کمک رسانی به مناطق نیازمند به کارگیرند به همین دلیل با محبوبیت مردمی مواجه شدند. محمد حمدان دقلو حمیدتی فرماندهی این نیروها را بر عهده دارد. نیروهای واکنش سریع سودن صد هزار نیرو دارد و به ده هزار خودروی آفرود, توپخانه, ضد هوایی,انواع تسلیحات سبک زرهی و دیگر تسلیحات مجهز است.
طرف دیگر درگیری, ارتش سودان است, ارتش نیروی مسلح رسمی کشور است و وظیفه حفاظت از وحدت و امنیت سرزمینی و مقابله با هجوم خارجی سودان را بر عهده دارد. منصب فرماندهی کل ارتش در اختیار عبدالفتاح البرهان است. این نهاد صد هزار نیرو, ‌پنجاه هزار نیروی احتیاط, 191 فروند هواپیمای جنگی, 170 دستگاه تانک, هفت هزار ماشین آلات زرهی , 389 توپخانه و 18 شناور دریایی در اختیار دارد.
اما دلایل بروز درگیری میان این دو نیرو چیست؟
حمیدتی فرماندهی نیروهای واکنش سریع می گوید, از همان روز اولی که نظام سیاسی عمر البشیر در کشور سقوط کرد احساس کرد تدابیر فرماندهی ارتش, به ویژه در سال 2021 , این است که رژیم برکنار شده حزب کنگره ملی را احیا کند و در واقع ریشه درگیری های کنونی همان بقایای حزب کنگره ملی است که ریاستش را عمر البشیر در اختیار داشت.
البته این اختلافات در سودان در ماه دسامبر گذشته و با امضای توافقنامه ای با نام (توافقنامه چارچوبی) به سمت آرامش حرکت کرده بود. بر اساس این توافقنامه ارتش پذیرفته بود تا از سیاست کناره گیری کند و قدرت را به غیر نظامیان بسپرد. در این توافقنامه بندهایی گنجانده شد که به ادغام نیروهای واکنش سریع در ارتش اشاره دارد اما حمیدتی, فرماندهان عالی ارتش را متهم کرده است که تمایلی به واگذاری قدرت ندارند و در پی برنامه ریزی برای بقای در قدرتند. البته فرمانده نیروهای واکنش سریع ادغام نیروها را پذیرفته بود اما شرطش این بود که این کار بر اساس جدول زمانبندی توافقی انجام شود و افسران نیروهای واکنش سریع و افسران ارتش امتیازات مساوی داشته باشند. دیگر خواسته حمیدتی پایبندی به قانون اساسی جدید کشور بود. توافقنامه چارچوبی همچنان پابرجاست و بر اساس این توافق دولت انتقالی متشکل از نظامیان و غیر نظامیان تشکیل شد و تلاشها برای اجرای توافق ادامه دارد.
اختلافات لفظی میان فرماندهان واکنش سریع و ارتش کم کم جایش را به درگیریهای میدانی داد. درگیریها از روز شنبه وبا ورود نیروهای واکنش سریع به منطقه مروی در شمال کشور و رویارویی با ارتش در مناطق مختلف از جمله خرطوم, پایتخت سودان, آغاز شد و در ادامه ارتش, نیروهای واکنش سریع را به تحرکاتی خارج از هماهنگی با نیروهای مسلح متهم کرد و دامنه درگیری ها شدت یافت در شرایطی که نیروهای واکنش سریع, ارتش را متهم می کند که به پایگاههای نظامی واکنش سریع در منطقه سوبا حمله کرد. در درگیری های به وجود آمده هر یک از دو طرف درگیری نیروهایی از طرف مقابل را بازداشت کرد, مردم نیز سعی می کنند از منازل خود بیرون نیایند ضمن اینکه برخی از طرفهای داخلی و خارجی دو طرف درگیری را به خویشتنداری و بازگشت به میز مذاکرات فراخواندند با این حال نگرانی از بروز جنگ داخلی در سودان کاملا جدی است.
بر اساس گزارش سازمان ملل متحد در درگیری های چند روز اخیر سودان 180 نفر کشته و 1800 نفر زخمی شدند و با توجه به ادعای هر یک از دو طرف مبنی بر تسلط بر مناطقی در پایتخت, وضعیت و شرایط بسیار ابهام آلود است. در چنین شرایطی هر یک از حمیدتی و البرهان همدیگر را به پیگرد قضایی تهدید می کنند و حمیدتی ضمن متهم کردن البرهان به کشتن غیر نظامیان از طریق حملات هوایی, خواستار مداخله جامعه بین الملل شد.